English    Türkçe    فارسی   

3
662-711

  • در میان بیست باد آن باد را ** می‌شناسم چون مسافر زاد را
  • Amongst twenty winds I know that wind as the traveller (knows) his provisions for the journey.”
  • خواجه بر جست و بیامد ناشکفت ** روستایی را گریبانش گرفت
  • The Khwája sprang up, and losing patience he seized the countryman by his collar,
  • کابله طرار شید آورده‌ای ** بنگ و افیون هر دو با هم خورده‌ای
  • Crying, “O fool and cutpurse, thou hast shown hypocrisy: thou hast eaten both beng and opium together.
  • در سه تاریکی شناسی باد خر ** چون ندانی مر مرا ای خیره‌سر 665
  • Amidst three darknesses thou knowest the wind of the ass: how dost not thou know me, O giddy-head?
  • آنک داند نیمشب گوساله را ** چون نداند همره ده‌ساله را
  • He that knows a colt at midnight, how should he not know his own ten years' comrade?”
  • خویشتن را عارف و واله کنی ** خاک در چشم مروت می‌زنی
  • Thou art feigning to be a gnostic and distraught (with love of God): thou art throwing dust in the eyes of generosity,
  • که مرا از خویش هم آگاه نیست ** در دلم گنجای جز الله نیست
  • Saying, “I have no consciousness even of myself: in my heart there is no room for aught but God.
  • آنچ دی خوردم از آنم یاد نیست ** این دل از غیر تحیر شاد نیست
  • I have no recollection of what I ate yesterday: this heart takes joy in nothing except bewilderment.
  • عاقل و مجنون حقم یاد آر ** در چنین بی‌خویشیم معذور دار 670
  • I am sane and maddened by God: remember (this), and (since I am) in such a state of selflessness, hold me excusable.
  • آنک مرداری خورد یعنی نبید ** شرع او را سوی معذوران کشید
  • He that eats carrion, that is to say, (drinks) date-wine—the (religious) Law enrols him amongst those who are excused.
  • مست و بنگی را طلاق و بیع نیست ** همچو طفلست او معاف و معتقیست
  • The drunkard and eater of beng has not (the right of) divorce or barter; he is even as a child: he is a person absolved and emancipated.
  • مستیی کید ز بوی شاه فرد ** صد خم می در سر و مغز آن نکرد
  • The intoxication that arises from the scent of the unique King—a hundred vats of wine never wrought that (intoxication) in head and brain.
  • پس برو تکلیف چون باشد روا ** اسب ساقط گشت و شد بی دست و پا
  • To him (the God-intoxicated man), then, how should the obligation (to keep the Law) be applicable? The horse is fallen (out of account) and has become unable to move.
  • بار کی نهد در جهان خرکره را ** درس کی دهد پارسی بومره را 675
  • Who in the world would lay a load upon the ass-colt? Who would give lessons in Persian to Bú Murra?
  • بار بر گیرند چون آمد عرج ** گفت حق لیس علی الاعمی حرج
  • When lameness comes, the load is taken off: God hath said,It is no sin in the blind.
  • سوی خود اعمی شدم از حق بصیر ** پس معافم از قلیل و از کثیر
  • I have become blind in regard to myself, seeing by (the grace of) God: therefore I am absolved from the small (obligation) and from the great.”
  • لاف درویشی زنی و بی‌خودی ** های هوی مستیان ایزدی
  • Thou braggest of thy dervishhood and selflessness, (thou utterest) the wailful cries of those intoxicated with God,
  • که زمین را من ندانم ز آسمان ** امتحانت کرد غیرت امتحان
  • Saying, “I know not earth from heaven.” The (Divine) jealousy hath tried thee, tried thee (and found thee wanting).
  • باد خرکره‌ی چنین رسوات کرد ** هستی نفی ترا اثبات کرد 680
  • Thus hath the wind of thy ass-colt put thee to shame, thus hath it affirmed the existence of thy self-negation.
  • این چنین رسوا کند حق شید را ** این چنین گیرد رمیده‌صید را
  • In this wise doth God expose hypocrisy, in this wise doth He catch the quarry that has started away.
  • صد هزاران امتحانست ای پسر ** هر که گوید من شدم سرهنگ در
  • There are hundreds of thousands of trials, O son, for any one who says, “I am the captain of the Gate.”
  • گر نداند عامه او را ز امتحان ** پختگان راه جویندش نشان
  • If the vulgar do not know him by (putting him to) the trial, (yet) the adepts of the Way will demand from him the token (of his veracity).
  • چون کند دعوی خیاطی خسی ** افکند در پیش او شه اطلسی
  • When a churl pretends to be a tailor, the king will throw down a piece of satin in front of him,
  • که ببر این را بغلطاق فراخ ** ز امتحان پیدا شود او را دو شاخ 685
  • Saying, “Cut this into a wide undervest (baghaltáq)”: from (as the result of) the trial there appear two horns on him.
  • گر نبودی امتحان هر بدی ** هر مخنث در وغا رستم بدی
  • Were there not a testing of every vicious person, every effeminate would be a Rustam in the fray.
  • خود مخنث را زره پوشیده گیر ** چون ببیند زخم گردد چون اسیر
  • Even suppose that the effeminate has put on a coat of mail: as soon as he feels the blow, he will become as a captive.
  • مست حق هشیار چون شد از دبور ** مست حق ناید به خود تا نفخ صور
  • How will he that is intoxicated with God be restored to his senses by (the soft breath of) the west-wind? The God-intoxicated man will not come to himself till the blast of the trumpet (of Resurrection).
  • باده‌ی حق راست باشد بی دروغ ** دوغ خوردی دوغ خوردی دوغ دوغ
  • The wine of God is true, not false: thou hast drunk buttermilk, thou hast drunk buttermilk, buttermilk, buttermilk!
  • ساختی خود را جنید و بایزید ** رو که نشناسم تبر را از کلید 690
  • Thou hast made thyself out to be a Junayd or a Báyazíd, (saying), “Begone, for I do not know a hatchet from a key.”
  • بدرگی و منبلی و حرص و آز ** چون کنی پنهان بشید ای مکرساز
  • How by means of hypocrisy, O contriver of fraud, wilt thou conceal depravity of nature and (spiritual) sloth and greed and concupiscence?
  • خویش را منصور حلاجی کنی ** آتشی در پنبه‌ی یاران زنی
  • Thou makest thyself a Mansúr-i Halláj and settest fire to the cotton of thy friends,
  • که بنشناسم عمر از بولهب ** باد کره‌ی خود شناسم نیمشب
  • Saying, “I do not know ‘Umar from Bú Lahab, (but) I know the wind of my ass-colt at midnight.”
  • ای خری کین از تو خر باور کند ** خویش را بهر تو کور و کر کند
  • Oh, the ass that would believe this from an ass like thee, and would make himself blind and deaf for thy sake!
  • خویش را از ره‌روان کمتر شمر ** تو حریف ره‌ریانی گه مخور 695
  • Do not count thyself one of the travellers on the Way; thou art a comrade of them that defile the Way: do not eat dung (do not talk rubbish)!
  • باز پر از شید سوی عقل تاز ** کی پرد بر آسمان پر مجاز
  • Fly back from hypocrisy, hasten towards Reason: how shall the wing of the phenomenal (unreal) soar to Heaven?
  • خویشتن را عاشق حق ساختی ** عشق با دیو سیاهی باختی
  • Thou hast feigned to be a lover of God, (but in truth) thou hast played the game of love with a black devil.
  • عاشق و معشوق را در رستخیز ** دو بدو بندند و پیش آرند تیز
  • At the Resurrection lover and beloved shall be tied in couples and quickly brought forward (to judgement).
  • تو چه خود را گیج و بی‌خود کرده‌ای ** خون رز کو خون ما را خورده‌ای
  • Why hast thou made thyself crazy and senseless? Where is the blood of the vine? Thou hast drunk our blood,
  • رو که نشناسم ترا از من بجه ** عارف بی‌خویشم و بهلول ده 700
  • (Saying), “Begone, I do not know thee: spring away from me. I am a gnostic who is beside himself and (I am) the Buhlúl of the village.”
  • تو توهم می‌کنی از قرب حق ** که طبق‌گر دور نبود از طبق
  • Thou art conceiving a false opinion of thy nearness to God, thinking that the Tray-maker is not far from the tray;
  • این نمی‌بینی که قرب اولیا ** صد کرامت دارد و کار و کیا
  • (And) thou dost not see this, that the nearness of the saints (to God) hath a hundred miracles and pomps and powers.
  • آهن از داوود مومی می‌شود ** موم در دستت چو آهن می‌بود
  • By David iron is made (soft as) a piece of wax; in thy hand wax is (hard) as iron.
  • قرب خلق و رزق بر جمله‌ست عام ** قرب وحی عشق دارند این کرام
  • Nearness (to God) in respect of (His) creating and sustaining (us) is common to all, (but only) these noble ones possess the nearness (consisting) of the inspiration of Love.
  • قرب بر انواع باشد ای پدر ** می‌زند خورشید بر کهسار و زر 705
  • Nearness is of various kinds, O father: the sun strikes (both) on the mountains and on the gold (in the mine);
  • لیک قربی هست با زر شید را ** که از آن آگه نباشد بید را
  • But between the sun and the gold there is a nearness (affinity) of which the bíd-tree hath no knowledge.
  • شاخ خشک و تر قریب آفتاب ** آفتاب از هر دو کی دارد حجاب
  • (Both) the dry and fresh bough are near to the sun: how should the sun be screened off from either?
  • لیک کو آن قربت شاخ طری ** که ثمار پخته از وی می‌خوری
  • But where is the nearness of the sappy bough, from which you eat ripe fruit?
  • شاخ خشک از قربت آن آفتاب ** غیر زوتر خشک گشتن گو بیاب
  • From nearness to the sun let the dry bough get (if it can) anything besides withering sooner!
  • آنچنان مستی مباش ای بی‌خرد ** که به عقل آید پشیمانی خورد 710
  • O man without wisdom, do not be an inebriate of the sort that (when) he comes (back) to his wits he feels sorry;
  • بلک از آن مستان که چون می می‌خورند ** عقلهای پخته حسرت می‌برند
  • Nay, be one of those inebriates on account of whom, whilst they are drinking the wine (of Divine Love), mature (strong) intellects suffer regret.