زود اسرافیل باز آمد به شاه ** گفت عذر و ماجرا نزد اله
Dedi ki: Yarabbi, görünüşte toprağı al diye emrettin ama içine onun aksini ilham ettin.
کز برون فرمان بدادی که بگیر ** عکس آن الهام دادی در ضمیر
Kulağıma, toprağı al dedin, aklıma da bunun aksini emrettin.
امر کردی در گرفتن سوی گوش ** نهی کردی از قساوت سوی هوش
Rahmet gazaptan fazladır, üstündür, üstün geldi ey işleri essiz, örneksiz olan ve iyi işler işleyen Tanrı.
سبق رحمت گشت غالب بر غضب ** ای بدیع افعال و نیکوکار رب
Tanrının çevik Adem'in aleyhisselam’ın bedenini yoğurmak üzere bir avuç toprak alması için azim ve şiddet sahibi bir melek olan Azrail aleyhisselam'ı yollaması.
فرستادن عزرائیل ملک العزم و الحزم را علیه‌السلام ببر گرفتن حفنه‌ای خاک تا شود جسم آدم چالاک عیله‌السلام و الصلوة
Tanri, Azrail’e “Çabuk git, o hayallere kapılmış toprağın halini gör.
گفت یزدان زو عزرائیل را ** که ببین آن خاک پر تخییل را
O arık zalimi bul, hemen bir avuç torak al, gel” dedi. 1650
آن ضعیف زال ظالم را بیاب ** مشت خاکی هین بیاور با شتاب
Kaza ve kader çavuşu Azrail, buyruğu yerine getirmek üzere toprak yuvarlağına geldi.
رفت عزرائیل سرهنگ قضا ** سوی کره‌ی خاک بهر اقتضا
Toprak adeti veçhile yine feryada, ant vermeye başladı. Bir çok yeminler verdi.
خاک بر قانون نفیر آغاز کرد ** داد سوگندش بسی سوگند خورد
“Ey has kul, ey arşı taşıyan, ey arşta da, ferste de emrine itaat edilen!
کای غلام خاص و ای حمال عرش ** ای مطاع الامر اندر عرش و فرش
Tek ve merhametli Tanrı’nın rahmeti hakkı için git. Sana lütuflarda bulunan Tanrı hakkı için git.
رو به حق رحمت رحمن فرد ** رو به حق آنک با تو لطف کرد
Kendisinden başka tapılan bulunmayan, huzurunda kimsenin ağlayıp sızlanması ret edilmeyen padişah hakkı için” dedi.1655
حق شاهی که جز او معبود نیست ** پیش او زاری کس مردود نیست
Fakat Azrail dedi ki: Bu afsunla gizli, aşikar buyruk sahibi olandan yüz çevirmem ben.
گفت نتوانم بدین افسون که من ** رو بتابم ز آمر سر و علن
Toprak, O, ilim sahibi olmayı da emretti. İkisi de emir. Bilgi yolu ile lütfet de halim ol, o emri tut dedi ama,
گفت آخر امر فرمود او به حلم ** هر دو امرند آن بگیر از راه علم
Azrail, O, ya tevildir, ya kıyas. Apaçık emirde öyle tevile, kıyasa az uy.
گفت آن تاویل باشد یا قیاس ** در صریح امر کم جو التباس
Kendi düşünceni tevil etsen daha iyi. Başka hiçbir emre benzemeyen bu açık emri tevil etmekten daha yeğ.
فکر خود را گر کنی تاویل به ** که کنی تاویل این نامشتبه
Yalvarmana içim yanıp durmada. Acı gözyaşlarından gönlüm kanla doldu. 1660
دل همی‌سوزد مرا بر لابه‌ات ** سینه‌ام پر خون شد از شورابه‌ات
Merhametsiz değilim, hatta o üç temiz melekten daha merhametliyim ben, senin derdinle dertleniyorum.
نیستم بی‌رحم بل زان هر سه پاک ** رحم بیشستم ز درد دردناک
Ben bir yetime tokat atsam, halim bir adam da ona tatlı bir şey verse,
گر طبانجه می‌زنم من بر یتیم ** ور دهد حلوا به دستش آن حلیم
Bu tokat onun tatlısından daha hoştur. Eyvah Eğer o tatlıya kanarsa.
این طبانجه خوشتر از حلوای او ** ور شود غره به حلوا وای او
Feryadından ciğerim yanıyor. Fakat Tanri, bana başka bir çeşit lütuf öğretmede.
بر نفیر تو جگر می‌سوزدم ** لیک حق لطفی همی‌آموزدم
Gizli lütuf, kahırlar içindedir; değer biçilmez akikin pislik içinde oluşu gibi. 1665
لطف مخفی در میان قهرها ** در حدث پنهان عقیق بی‌بها
Tanrı’nın kahrı, benim ilmimden yüz kat iyidir. Tanrı’dan canını esirgemek can çekişmektir.
قهر حق بهتر ز صد حلم منست ** منع کردن جان ز حق جان کندنست
Onun en kötü kahrı, iki alemin de ilminden iyidir. Ne güzeldir alemlerin rabbi ve ne iyidir onun yardımı.
بترین قهرش به از حلم دو کون ** نعم رب‌العالمین و نعم عون
Onun kahrında lütuflar gizlidir; onun uğrunda can vermek, adamın canına canlar katar.
لطفهای مضمر اندر قهر او ** جان سپردن جان فزاید بهر او
Kendine gel de kötü zannı ve azgınlığı bırak. Madem ki Tanrı gel diyor, başını ayak yap da koş.
هین رها کن بدگمانی و ضلال ** سر قدم کن چونک فرمودت تعال
Onun gel demesi, insana yücelikler verir; sarhoşluklar, eşler, yaygılar bağışlar. 1670
آن تعال او تعالیها دهد ** مستی و جفت و نهالیها دهد
Ben o yüce emri hiç, ama hiçbir suretle tevil edemem.
باری آن امر سنی را هیچ هیچ ** من نیارم کرد وهن و پیچ پیچ
Dertli toprak bütün bunları duydu. Fakat o kötü zan, kulağına küpe olmuştu, ondan vazgeçmedi.
این همه بشنید آن خاک نژند ** زان گمان بد بدش در گوش بند
Aşağılık toprak tekrar başka bir çeşit yalvarmaya, sarhoş gibi secde etmeye başladı.
باز از نوعی دگر آن خاک پست ** لابه و سجده همی‌کرد او چو مست
Azrail dedi ki: Yeter, artık bundan fazlası yok. Hem benden sana ziyan da gelmez. Ben, istersen sana başımı, canımı rehin vereyim.
گفت نه برخیز نبود زین زیان ** من سر و جان می‌نهم رهن و ضمان
Yalvarmayı düşünme, Artık o merhamet ve adalet sahibi padişahtan başkasına yalvarma da. 1675
لابه مندیش و مکن لابه دگر ** جز بدان شاه رحیم دادگر
Ben emir kuluyum, emri terk edemem. Onun emri, denizden toz koparır.
بنده فرمانم نیارم ترک کرد ** امر او کز بحر انگیزید گرد
O kulağı, gözü, başı, yaratan Tanrı’nın emrinden başka kendiliğimden ne bir hayır dilerim, ne bir şer.
جز از آن خلاق گوش و چشم و سر ** نشنوم از جان خود هم خیر و شر
Kulağım onun sözünden başka söze sağır. O, bana tatlı canımdan da değerli.
گوش من از گفت غیر او کرست ** او مرا از جان شیرین جان‌ترست
Can, ondan geldi, o candan değil. O, bedavaca yüz binlerce can verir.
جان ازو آمد نیامد او ز جان ** صدهزاران جان دهم او رایگان
Can nedir ki kerem sahibinden esirgeyeyim? Pire de nedir ki onun yüzünden yorganı yakayım? 1680
جان کی باشد کش گزینم بر کریم ** کیک چه بود که بسوزم زو گلیم
Ben, onun hayrından başka bir hayır bilmem. Ondan başkasına sağırım, dilsiz, körüm.
من ندانم خیر الا خیر او ** صم و بکم و عمی من از غیر او
Ağlayıp inleyenlere karsı kulağım sağır. Onun elinde bir mızrak gibiyim ben.
گوش من کرست از زاری‌کنان ** که منم در کف او هم‌چون سنان
Sana zulmeden mahluk, hakikatte bir alete benzer. Arif, ona derler ki alete değil, Tanrıya bakar. Görünüşte alete baksa bile bilgisizliğinden değildir de öyle icabetmiştir. Nitekim Tanrı sırrını takdis etsin, Ebu Yezid dedi ki: Bunca yıldır halkla konuşmam, halkın sözünü duymam, işitmem. Halksa,beni kendileriyle konuşuyorum, onların sözlerini dinliyorum sanır. Çünkü onlar, söz söylediğim ulu zatı görmezler. Onlar, bence birinin sesine ses veren dağa, dağdan gelen sese benzerler. Duyan akıllı kişi, sese bakmaz. Meşhur atasözüdür: Duvar çiviye niye beni yaralıyorsun? der. Çivi de beni kakana bak diye cevap verir.
بیان آنک مخلوقی کر ترا ازو ظلمی رسد به حقیقت او هم‌چون آلتیست عارف آن بود کی بحق رجوع کند نه به آلت و اگر به آلت رجوع کند به ظاهر نه از جهل کند بلک برای مصلحتی چنانک ابایزید قدس الله سره گفت کی چندین سالست کی من با مخلوق سخن نگفته‌ام و از مخلوق سخن نشنیده‌ام ولیکن خلق چنین پندارند کی با ایشان سخن می‌گویم و ازیشان می‌شنوم زیرا ایشان مخاطب اکبر را نمی‌بینند کی ایشان چون صدااند او را نسبت به حال من التفات مستمع عاقل به صدا نباشد چنانک مثل است معروف قال الجدار للوتد لم تشقنی قال الوتد انظر الی من یدقنی
Ahmakçasına mızraktan merhamet umma, mızrağı elinde tutan padişahtan um.
احمقانه از سنان رحمت مجو ** زان شهی جو کان بود در دست او