هر عبارت خود نشان حالتی است ** حال چون دست و عبارت آلتی است
In fact, every expression is the symbol of a state: the state is as a hand, while the expression is a tool.
آلت زرگر به دست کفشگر ** همچو دانهی کشت کرده ریگ در
The goldsmith's tool in the hand of a shoemaker is like a seed sown in sand;
و آلت اسکاف پیش برزگر ** پیش سگ کاه استخوان در پیش خر
And the cobbler's tool (put) before the husbandman is (as) straw before a dog (or) bones before an ass.
بود انا الحق در لب منصور نور ** بود انا الله در لب فرعون زور305
“I am God” on the lips of Mansúr was the light (of truth); “I am Allah” on the lips of Pharaoh was a lie.
شد عصا اندر کف موسی گوا ** شد عصا اندر کف ساحر هبا
In the hand of Moses the rod became a witness (to the truth); in the hand of the magician the rod became (worthless as) motes in the air.
زین سبب عیسی بدان همراه خود ** در نیاموزید آن اسم صمد
On this account Jesus did not teach his fellow-traveller that Name of the Lord,
کاو نداند نقص بر آلت نهد ** سنگ بر گل زن تو آتش کی جهد
For he would not know (its proper use) and would attribute imperfection to the tool (which he misused). Strike stone on clay, and how should fire leap forth?
دست و آلت همچو سنگ و آهن است ** جفت باید جفت شرط زادن است
Hand and tool are as stone and iron; there must be a pair: (the existence of) a pair is the condition (necessary) for bringing to birth.
آن که بیجفت است و بیآلت یکی است ** در عدد شک است و آن یک بیشکی است310
The One is He who hath no consort and no tool; in number there is doubt, and that One is beyond doubt.
آن که دو گفت و سه گفت و بیش ازین ** متفق باشند در واحد یقین
Those who say “two” or “three” or more than these (numbers) are certainly agreed in (affirming the existence of) One.