رفت ذوالقرنین سوی کوه قاف ** دید او را کز زمرد بود صاف
Dhu ’l-Qarnayn went towards Mount Qáf: he saw that it was (made) of pure emerald,
گرد عالم حلقه گشته او محیط ** ماند حیران اندر آن خلق بسیط
And that it had become a ring surrounding the (whole) world. He was amazed at that immense creation (work of God).
گفت تو کوهی دگرها چیستند ** که به پیش عظم تو بازیستند
He said, “Thou art the mountain (indeed): what are the others? for beside thy magnitude they are (but) playthings.”
گفت رگهای من‌اند آن کوهها ** مثل من نبوند در حسن و بها
It replied, “Those (other) mountains are my veins: they are not like unto me in beauty and glory.
من به هر شهری رگی دارم نهان ** بر عروقم بسته اطراف جهان3715
I have a hidden vein in every land: (all) the regions of the world are fastened to my veins.
حق چو خواهد زلزله‌ی شهری مرا ** گوید او من بر جهانم عرق را
When God wills an earthquake in any land, He bids me and I cause the vein to throb.
پس بجنبانم من آن رگ را بقهر ** که بدان رگ متصل گشتست شهر
Then I make to move mightily the vein with which the (particular) land is connected.
چون بگوید بس شود ساکن رگم ** ساکنم وز روی فعل اندر تگم
When He says ‘Enough!’ my vein rests. I am (apparently) at rest, but actually I am in rapid motion”—
هم‌چو مرهم ساکن و بس کارکن ** چون خرد ساکن وزو جنبان سخن
At rest, like the (medicinal) ointment, and very active (efficacious); at rest, like the intellect, while the speech (impelled) by it is moving.
نزد آنکس که نداند عقلش این ** زلزله هست از بخارات زمین3720
In the opinion of him whose intelligence does not perceive this, earthquakes are caused by terrestrial vapours.
موری بر کاغذ می‌رفت نبشتن قلم دید قلم را ستودن گرفت موری دیگر کی چشم تیزتر بود گفت ستایش انگشتان را کن کی آن هنر ازیشان می‌بینم موری دگر کی از هر دو چشم روشن‌تر بود گفت من بازو را ستایم کی انگشتان فرع بازواند الی آخره
An ant, walking on a piece of paper, saw the pen writing and began to praise the pen. Another ant, which was more keen-sighted, said, "Praise the fingers, for I deem this accomplishment to proceed from them." Another ant, more clear-sighted than either, said, "I praise the arm, for the fingers are a branch of the arm," et cetera.