قصه‌ی محمود و اوصاف ایاز ** چون شدم دیوانه رفت اکنون ز ساز
Since I have become mad, the story of Mahmúd and the description of Ayáz are now out of order.
بیان آنک آنچ بیان کرده می‌شود صورت قصه است وانگه آن صورتیست کی در خورد این صورت گیرانست و درخورد آینه‌ی تصویر ایشان و از قدوسیتی کی حقیقت این قصه راست نطق را ازین تنزیل شرم می‌آید و از خجالت سر و ریش و قلم گم می‌کند و العاقل یکفیه الاشاره
Explaining that what is related (here) is (only) the outward form of the Story, and that it is a form befitting these (hearers) who apprehend (no more than) the external form and suitable to the mirror of their imagination, whereas the real essence of the Story is so transcendent that speech is ashamed to reveal it, and from (being overcome with) confusion (the writer) loses head, beard, and pen. And a hint is enough for the wise.
زانک پیلم دید هندستان به خواب ** از خراج اومید بر ده شد خراب
Forasmuch as my elephant has dreamed of Hindustán, abandon hope of (receiving) the tax: the village is ruined.
کیف یاتی النظم لی والقافیه ** بعد ما ضاعت اصول العافیه
How should poesy and rhyme come to me after the foundations of sanity are destroyed?
ما جنون واحد لی فی الشجون ** بل جنون فی جنون فی جنون
’Tis not (merely) one madness I have amidst the sorrows of love; nay, but madness on madness on madness.
ذاب جسمی من اشارات الکنی ** منذ عاینت البقاء فی الفنا 1895
My body is wasted away by secret indications of the mysteries, ever since I beheld eternal life (baqá) in dying to self (faná).
ای ایاز از عشق تو گشتم چو موی ** ماندم از قصه تو قصه‌ی من بگوی
O Ayáz, from love of thee I have become (thin) as a hair: I am unable to tell (thy) story, do thou tell my story.
بس فسانه‌ی عشق تو خواندم به جان ** تو مرا که افسانه گشتستم بخوان
Many a tale of thy love have I recited with (all) my soul: (now) that I have become (unsubstantial as) a tale, do thou recite mine.
خود تو می‌خوانی نه من ای مقتدی ** من که طورم تو موسی وین صدا
Verily thou art reciting, O model (for all), not I: I am Mount Sinai, thou art Moses, and this (discourse) is the echo.
کوه بیچاره چه داند گفت چیست ** زانک موسی می‌بداند که تهیست
How should the helpless mountain know what the words are? The mountain is empty of that (meaning) which Moses knows.
کوه می‌داند به قدر خویشتن ** اندکی دارد ز لطف روح تن 1900
The mountain knows (only) according to its own measure: the body hath (only) a little of the grace of the spirit.