سجدهها میکرد آن رسته ز رنج ** کای سعادت ای مرا اقبال و گنج
The man that had been delivered from woe was falling on his knees and saying, “O (thou who art) my bliss, O my fortune and treasure,
از خدا یابی جزاها ای شریف ** قوت شکرت ندارد این ضعیف
Thou wilt get rewards from God, O noble one; this weakling has not the power to thank thee.
شکر حق گوید ترا ای پیشوا ** آن لب و چانه ندارم و آن نوا
God will say thanks to thee, O leader; I have not the lips and the chin and the voice for that.”
دشمنی عاقلان زینسان بود ** زهر ایشان ابتهاج جان بود1930
Of this fashion is the enmity of the wise: their poison is gladness to the soul.
دوستی ابله بود رنج و ضلال ** این حکایت بشنو از بهر مثال
The friendship of the fool is woe and perdition: hear this tale as a parable.
اعتماد کردن بر تملق و وفای خرس
On putting trust in the fawningness and good faith of the bear.
اژدهایی خرس را در میکشید ** شیر مردی رفت و فریادش رسید
A dragon was pulling a bear (into its jaws); a valiant man went and succoured it.
شیر مردانند در عالم مدد ** آن زمان کافغان مظلومان رسد
The valiant (holy) men are a help in the world when the wail of the oppressed reaches (them).
بانگ مظلومان ز هر جا بشنوند ** آن طرف چون رحمت حق میدوند
From every quarter they hear the cry of the oppressed and run in that direction, like the mercy of God.
آن ستونهای خللهای جهان ** آن طبیبان مرضهای نهان1935
Those buttresses for the breaches of the world, those physicians for hidden maladies,
محض مهر و داوری و رحمتند ** همچو حق بیعلت و بیرشوتند
Are pure love and justice and mercy; even as God, they are flawless (incorruptible) and unbribed.
این چه یاری میکنی یک بارگیش ** گوید از بهر غم و بیچارگیش
(If you ask one of them), “Why dost thou give him this aid all at once?” he says, “On account of his grief and helplessness.”
مهربانی شد شکار شیر مرد ** در جهان دارو نجوید غیر درد
Lovingkindness is fallen a prey to the valiant (holy) man, (for) medicine seeks naught in the world but the pain (which it should cure).
هر کجا دردی دوا آن جا رود ** هر کجا پستی است آب آن جا دود
Wherever a pain is, the remedy goes there: wherever a lowland is, the water runs there.
آب رحمت بایدت رو پست شو ** و آن گهان خور خمر رحمت مست شو1940
If thou want the water of mercy, go, become lowly, and then drink the wine of mercy and become drunken.
رحمت اندر رحمت آمد تا به سر ** بر یکی رحمت فرومای ای پسر
Mercy upon mercy comes (and rises like a flood) up to the head; do not thou come down to (and dwell upon) a single mercy, O son!
چرخ را در زیر پا آر ای شجاع ** بشنو از فوق فلک بانگ سماع
Bring the sky under thy feet, O brave one! Hear from above the firmament the noise of the (celestial) music!
پنبهی وسواس بیرون کن ز گوش ** تا به گوشت آید از گردون خروش
Put out of thine ear the cotton of evil suggestion, that the cries from heaven may come into thine ear.
پاک کن دو چشم را از موی عیب ** تا ببینی باغ و سروستان غیب
Purge thy two eyes from the hair of defect, that thou mayst behold the garden and cypress-plot of the world unseen.
دفع کن از مغز و از بینی زکام ** تا که ریح الله در آید در مشام1945
Eject the phlegm from thy brain and nose, that the wind of God may come into the centres of thy (spiritual) sense of smell.
هیچ مگذار از تب و صفرا اثر ** تا بیابی از جهان طعم شکر
Do not leave (in thyself) any trace of fever and bile, that thou mayst get from the world the taste of sugar.
داروی مردی کن و عنین مپوی ** تا برون آیند صد گون خوب روی
Remedium virilitatis adhibe neu virilitate carens cucurreris, that a hundred kinds of fair ones may come forth. [Cure (your) manhood and don’t run around impotently, that a hundred kinds of fair ones may come forth.]
کندهی تن را ز پای جان بکن ** تا کند جولان به گرد آن چمن
Tear the fetter, which is the body, from the foot of thy soul, so that it may race round the arena.
غل بخل از دست و گردن دور کن ** بخت نو دریاب در چرخ کهن
Take off the shackle of avarice from thy hands and neck: seize (and enjoy) a new fortune in the old heaven.
ور نمیتانی به کعبهی لطف پر ** عرضه کن بیچارگی بر چارهگر1950
And if thou art unable (to do that), fly to the Ka‘ba of (Divine) grace: lay thy helplessness before the Helper.
زاری و گریه قوی سرمایهای است ** رحمت کلی قویتر دایهای است
Lamentation and weeping are a mighty stock-in-trade (resource); the Universal Mercy is the mightiest nurse (to comfort and cherish).