جهدها کردید و او شد پر صفا ** نار را کشتید از بهر خدا2560
Ye have striven (oft), and it hath become full of purity, and ye have quenched the fire (thereof) for God’s sake;
آتش شهوت که شعله میزدی ** سبزهی تقوی شد و نور هدی
(Inasmuch as) the fire of lust, which was flaming, hath become the verdure of piety and the light of guidance (unto the true faith);
آتش خشم از شما هم حلم شد ** ظلمت جهل از شما هم علم شد
(Inasmuch as) at once the fire of anger in you hath turned to forbearance, and the darkness of ignorance in you hath turned to knowledge;
آتش حرص از شما ایثار شد ** و آن حسد چون خار بد گلزار شد
(Inasmuch as) the fire of greed in you hath turned to unselfishness, and that envy (which) was like thorns hath turned to roses;
چون شما این جمله آتشهای خویش ** بهر حق کشتید جمله پیش پیش
Inasmuch as ye formerly extinguished all these fires of your own for God’s sake;
نفس ناری را چو باغی ساختید ** اندر او تخم وفا انداختید2565
And made the fiery soul like an orchard and cast in it the seed of fealty,
بلبلان ذکر و تسبیح اندر او ** خوش سرایان در چمن بر طرف جو
(Whilst) therein the nightingales of commemoration and glorification of God (were) singing sweetly in the garden by the river-side;
داعی حق را اجابت کردهاید ** در جحیم نفس آب آوردهاید
(Inasmuch as) ye have answered the call of God and have brought water into the blazing hell of your soul––
دوزخ ما نیز در حق شما ** سبزه گشت و گلشن و برگ و نوا
Our Hell also in regard to you hath become greenery and roses and plenty and riches.”
چیست احسان را مکافات ای پسر ** لطف و احسان و ثواب معتبر
What is the requital for well-doing, O son? Kindness and well-doing and valued recompense.
نی شما گفتید ما قربانیایم ** پیش اوصاف بقا ما فانیایم2570
“Did not ye say, ‘We are devoted (to God) - we are passing away before the attributes of Everlastingness?
ما اگر قلاش و گر دیوانهایم ** مست آن ساقی و آن پیمانهایم
We, whether we be cunning (sane) or mad, are intoxicated with that Cupbearer and that cup.
بر خط و فرمان او سر مینهیم ** جان شیرین را گروگان میدهیم
We lay our heads (submissively) upon His writ and mandate; we give our sweet lives in pawn (to Him).
تا خیال دوست در اسرار ماست ** چاکری و جان سپاری کار ماست
So long as the thought of the Friend is in our inmost hearts, (all) our work is to serve (Him) and yield up our lives.’”
هر کجا شمع بلا افروختند ** صد هزاران جان عاشق سوختند
Wheresoever the candle of tribulation hath been lighted, hundreds of thousands of loving souls are burnt.
عاشقانی کز درون خانهاند ** شمع روی یار را پروانهاند2575
Those lovers that are within the house (and nigh unto Him) are (as) moths to the candle of the face of the Friend.
ای دل آن جا رو که با تو روشناند ** وز بلاها مر ترا چون جوشناند
O heart, go where they are bright toward thee and are as a coat of mail to thee against afflictions,
ز آن میان جان ترا جا میکنند ** تا ترا پر باده چون جامی کنند
And give thee a place within their souls, that they may fill thee with wine, like a cup.
در میان جان ایشان خانه گیر ** در فلک خانه کن ای بدر منیر
Take thy abode within their souls: O radiant full-moon, make thy home in the sky!
چون عطارد دفتر دل واکنند ** تا که بر تو سرها پیدا کنند
Like Mercury, they will open the book of the heart, that they may reveal mysteries unto thee.
پیش خویشان باش چون آوارهای ** بر مه کامل زن ار مه پارهای2580
Stay beside thy kinsfolk––how art thou roaming abroad? Cleave to the perfect Moon if thou art a piece of the moon.
جزو را از کل خود پرهیز چیست ** با مخالف این همه آمیز چیست
What is the (cause of the) part’s keeping aloof from its whole? What is (the cause of) all this mixture with (that which is) diverse?
جنس را بین نوع گشته در روش ** غیبها بین گشته عین از پرتوش
Behold how the genus hath become species in the process (of differentiation): behold how the unseen things have become visible in (their) escape (from occultation).
تا چون زن عشوه خری ای بیخرد ** از دروغ و عشوه کی یابی مدد
So long as thou wouldst fain be wheedled like a woman, O man without wisdom, (thou wilt remain imperfect): how wilt thou be helped by lies and wheedling?
چاپلوس و لفظ شیرین و فریب ** میستانی مینهی چون زر به جیب
Thou art taking flattery and sweet words and cajolement and putting them, like a woman, in thy bosom.