-
کی رهد از مکر تو ای مختصم ** غرق طوفانیم الا من عصم 2670
- Who shall escape from your cunning, O adversary? We are drowned in the flood, except them that are protected (by God).
-
بس ستارهی سعد از تو محترق ** بس سپاه و جمع از تو مفترق
- By you many a fortunate star has been burned: by you many an army and host have been scattered.”
-
باز جواب گفتن ابلیس معاویه را
- How Iblís again replied to Mu‘áwiya.
-
گفت ابلیسش گشای این عقد را ** من محکم قلب را و نقد را
- Iblís said to him, “Unravel these knot (and apprehend the matter): I am the touchstone for the false coin and the true.
-
امتحان شیر و کلبم کرد حق ** امتحان نقد و قلبم کرد حق
- God hath made me the test of lion and cur, God hath made me the test of genuine coin and counterfeit.
-
قلب را من کی سیه رو کردهام ** صیرفیام قیمت او کردهام
- When have I blackened the false coin's face? I am the money-changer: I have (only) valued it.
-
نیکوان را ره نمایی میکنم ** شاخههای خشک را بر میکنم 2675
- To the good I act as guide, the dry branches I rip off.
-
این علفها مینهم از بهر چیست ** تا پدید آید که حیوان جنس کیست
- I lay these (different) sorts of fodder (before people)—for what purpose? In order that it may be seen of what kind the animal is.
-
گرگ از آهو چو زاید کودکی ** هست در گرگیش و آهویی شکی
- When a wolf bears young to an antelope, and there is some doubt whether it (the young one) has the nature of wolf or antelope,
-
تو گیاه و استخوان پیشش بریز ** تا کدامین سو کند او گام تیز
- Drop you grass and bones in front of it (and see) to which side it quickly steps.
-
گر به سوی استخوان آید سگ است ** ور گیا خواهد یقین آهو رگ است
- If it comes towards the bones, it is canine; and if it craves the grass, it is assuredly of the antelope race.
-
قهر و لطفی جفت شد با همدگر ** زاد از این هر دو جهانی خیر و شر 2680
- A wrath and a mercy were wedded to one another: from these twain was born the world of good and evil.
-
تو گیاه و استخوان را عرضه کن ** قوت نفس و قوت جان را عرضه کن
- Offer grass and bones, offer the food of the flesh and the food of the spirit.
-
گر غذای نفس جوید ابتر است ** ور غذای روح خواهد سرور است
- If he seek the food of the flesh, he is bobtailed (worthless), and if he desire the food of the spirit, he is a (spiritual) chief.
-
گر کند او خدمت تن هست خر ** ور رود در بحر جان یابد گهر
- If he serve the body, he is an ass; and if he go into the sea of the spirit, he will find pearls.
-
گر چه این دو مختلف خیر و شراند ** لیک این هر دو به یک کار اندراند
- Although these twain—good and evil—are different, yet these twain are (engaged) in one work.
-
انبیا طاعات عرضه میکنند ** دشمنان شهوات عرضه میکنند 2685
- The prophets offer devotions, the enemies (of God) offer lusts.
-
نیک را چون بد کنم یزدان نیام ** داعیم من خالق ایشان نیام
- How should I make the good man bad? I am not God. I am (only) a prompter, I am not their creator.
-
خوب را من زشت سازم رب نهام ** زشت را و خوب را آیینهام
- (How) should I make the fair foul? I am not the Lord. I am (only) a mirror for the foul and the fair.
-
سوخت هندو آینه از درد را ** کاین سیه رو مینماید مرد را
- The Hindoo burnt a mirror in vexation, saying, ‘This (mirror) causes a man to look black-faced.’
-
او مرا غماز کرد و راست گو ** تا بگویم زشت کو و خوب کو
- He (God) hath made me an informer and truth-teller, that I may tell where the ugly one is and where the beautiful.
-
من گواهم بر گوا زندان کجاست ** اهل زندان نیستم ایزد گواست 2690
- I am a witness: how is prison (the right place) for a witness? I do not deserve (to go to) prison, God is the witness (to my innocence).
-
هر کجا بینم نهال میوهدار ** تربیتها میکنم من دایهوار
- Wherever I see a fruitful sapling, I foster (it) diligently like a nurse.
-
هر کجا بینم درخت تلخ و خشک ** میبرم تا وارهد از پشک مشک
- Wherever I see a sour and dry tree, I cut it down, in order that the musk may be delivered (separated) from the dung.
-
خشک گوید باغبان را کای فتی ** مر مرا چه میبری سر بیخطا
- The dry (tree) says to the gardener, ‘O young man, why do you cut off my head without fault (on my part)?’
-
باغبان گوید خمش ای زشت خو ** بس نباشد خشکی تو جرم تو
- The gardener says, ‘Be silent, O evil-natured one! Is not thy dryness sin enough in thee?’