در چند انداخت در کشتی و جست ** مر هوا را ساخت کرسی و نشست
He dropped a quantity of pearls on the ship and sprang (aloft): he made the air his high-seat and sate (thereon),
خوش مربع چون شهان بر تخت خویش ** او فراز اوج و کشتیاش به پیش
(Resting) at ease, cross-legged, as kings upon their thrones— he above the zenith, and the ship before him.
گفت رو کشتی شما را حق مرا ** تا نباشد با شما دزد گدا3490
He said, “Begone! The ship for you, God for me, so that a beggarly thief may not be with you!
تا که را باشد خسارت زین فراق ** من خوشم جفت حق و با خلق طاق
Let us see who will be the loser by this separation! I am pleased, (being) paired (united) with God and singled (isolated) from (His) creatures.
نه مرا او تهمت دزدی نهد ** نه مهارم را به غمازی دهد
He does not accuse me of theft, He does not hand me over to (the mercy of) an informer.”
بانگ کردند اهل کشتی کای همام ** از چه دادندت چنین عالی مقام
The people in the ship cried out, “O noble chief, wherefore has such a high estate been given to thee?”
گفت از تهمت نهادن بر فقیر ** و ز حق آزاری پی چیزی حقیر
He answered, “For throwing suspicion on dervishes and offending God on account of a despicable thing (as ye have done)!
حاش لله بل ز تعظیم شهان ** که نبودم در فقیران بد گمان3495
God forbid! Nay, (it was) for showing reverence to (the spiritual) kings, inasmuch as I did not conceive ill thoughts against dervishes—
آن فقیران لطیف خوش نفس ** کز پی تعظیمشان آمد عبس
Those gracious dervishes of sweet breath (pure spirit), for whose magnification (the chapter of the Qur’án entitled) ‘Abasa was revealed.”
آن فقیری بهر پیچا پیچ نیست ** بل پی آن که بجز حق هیچ نیست
That dervishhood is not for the sake of (avoiding) entanglement (with the world); no, (it is) because nothing exists but God.
متهم چون دارم آنها را که حق ** کرد امین مخزن هفتم طبق
How should I hold in suspicion those whom God hath entrusted with the treasury of the Seventh Heaven?
متهم نفس است نه عقل شریف ** متهم حس است نه نور لطیف
The fleshly soul is suspect, not the sublime Reason: the senses are suspect, not the subtle Light.
نفس سوفسطایی آمد میزنش ** کش زدن سازد نه حجت گفتنش3500
The fleshly soul is a sophist: beat it constantly, for beating does it good, not arguing with it.
معجزه بیند فروزد آن زمان ** بعد از آن گوید خیالی بود آن
It sees a miracle (wrought by a prophet), and at the moment it glows (with belief); (but) afterwards it says, “’Twas (only) a phantasy;
ور حقیقت بودی آن دید عجب ** چون مقیم چشم نامد روز و شب
For if that wondrous sight was real, why did it not become abiding, day and night, in the eye?”
آن مقیم چشم پاکان میبود ** نه قرین چشم حیوان میشود
It is abiding in the eyes of the pure, (but) it does not haunt the eyes of animals (sensual men);
کان عجب زین حس دارد عار و ننگ ** کی بود طاوس اندر چاه تنگ
For the miracle is ashamed and scornful of these (bodily) senses: how should a peacock be (confined) in a narrow pit?
تا نگویی مر مرا بسیار گو ** من ز صد یک گویم و آن همچو مو3505
Take heed not to call me garrulous: I say (only) one in a hundred, and that (one) like a hair.
تشنیع صوفیان بر آن صوفی که پیش شیخ بسیار میگوید
How some Súfís abused a certain Súfí, saying that he talked too much in the presence of the Shaykh.
صوفیان بر صوفیی شنعت زدند ** پیش شیخ خانقاهی آمدند
Some Súfís abused a certain Súfí, and came to the Shaykh of the convent,
شیخ را گفتند داد جان ما ** تو از این صوفی بجو ای پیشوا
And said to the Shaykh, “Demand justice for our souls from this Súfí, O Guide!”
گفت آخر چه گله ست ای صوفیان ** گفت این صوفی سه خو دارد گران
He said, “Why, what is the complaint, O Súfís?” He (their spokesman) replied, “This Súfí has three annoying habits:
در سخن بسیار گو همچون جرس ** در خورش افزون خورد از بیست کس
In speech he is garrulous as a bell; in eating he eats more than twenty persons;
ور بخسبد هست چون اصحاب کهف ** صوفیان کردند پیش شیخ زحف3510
And if he sleep, he is like the Men of the Cave.” (Thus) did the Súfís march to war (against him) before the Shaykh.
شیخ رو آورد سوی آن فقیر ** که ز هر حالی که هست اوساط گیر
The Shaykh turned his face towards that dervish, saying, “In every case that exists, take the middle (course).
در خبر خیر الأمور أوساطها ** نافع آمد ز اعتدال أخلاطها
(It is stated) in Tradition that the best things are the mean (those between the two extremes): the (four) humours are beneficial through being in equipoise.