آدم و حوا کجا بد آن زمان ** که خدا افکند این زه در کمان
Where were Adam and Eve at the time when God fitted this string to the bow?
این سخن هم ناقص است و ابترست ** آن سخن که نیست ناقص آن سرست
This (manner of) speech, too, is imperfect and maimed; the speech that is not imperfect is Yonder.
گر بگوید زان بلغزد پای تو ** ور نگوید هیچ از آن ای وای تو
If he (the saint) speak from that (source), thy foot will stumble; and if he speak naught of that, oh, alas for thee!
ور بگوید در مثال صورتی ** بر همان صورت بچفسی ای فتی
And if he speak in the likeness of a (material) form, thou wilt stick to that form, O youth.
بسته‌پایی چون گیا اندر زمین ** سر بجنبانی ببادی بی‌یقین1280
Thou art foot-bound on the earth, like grass: thou noddest thy head at a (breath of) wind, (though thou art) without certainty.
لیک پایت نیست تا نقلی کنی ** یا مگر پا را ازین گل بر کنی
But thou hast no (spiritual) foot that thou shouldest make a departure or perchance drag thy foot out of this mud.
چون کنی پا را حیاتت زین گلست ** این حیاتت را روش بس مشکلست
How shouldest thou drag thy foot away? Thy life is from this mud: ’tis mighty hard for this life of thine to go (on the Way to God).
چون حیات از حق بگیری ای روی ** پس شوی مستغنی از گل می‌روی
(But) when thou receivest life from God, O dependent one, then thou wilt become independent of the mud and wilt go (aloft).
شیر خواره چون ز دایه بسکلد ** لوت‌خواره شد مرورا می‌هلد
When the sucking (babe) is separated from its nurse, it becomes an eater of morsels and abandons her.
بسته‌ی شیر زمینی چون حبوب ** جو فطام خویش از قوت القلوب1285
Thou, like seeds, art in bondage to the milk of earth: seek to wean thyself by (partaking of) the spiritual food.
حرف حکمت خور که شد نور ستیر ** ای تو نور بی‌حجب را ناپذیر
Drink the word of Wisdom, for it hath become a hidden (veiled) light, O thou who art unable to receive the unveiled Light,
تا پذیرا گردی ای جان نور را ** تا ببینی بی‌حجب مستور را
To the end that thou mayst become able, O Soul, to receive the Light, and that thou mayst behold without veils that which (now) is hidden,
چون ستاره سیر بر گردون کنی ** بلک بی گردون سفر بی‌چون کنی
And traverse the sky like a star; nay, (that thou mayst) journey unconditioned, without (any) sky.
آنچنان کز نیست در هست آمدی ** هین بگو چون آمدی مست آمدی
(’Twas) thus thou camest into being from non-existence. Say now, how didst thou come? Thou camest drunken (unconscious).
راههای آمدن یادت نماند ** لیک رمزی بر تو بر خواهیم خواند1290
The ways of thy coming are not remembered by thee, but we will recite to thee a hint (thereof).
هوش را بگذار وانگه هوش‌دار ** گوش را بر بند وانگه گوش دار
Let thy mind go, and then be mindful! Close thine ear, and then listen!
نه نگویم زانک خامی تو هنوز ** در بهاری تو ندیدستی تموز
Nay, I will not tell (it), because thou still art unripe: thou art in (thy) springtime, thou hast not seen (the month of) Tamúz.
این جهان همچون درختست ای کرام ** ما برو چون میوه‌های نیم‌خام
This world is even as the tree, O noble ones: we are like the half-ripened fruit upon it.
سخت گیرد خامها مر شاخ را ** زانک در خامی نشاید کاخ را
The unripe (fruits) cling fast to the bough, because during (their) immaturity they are not meet for the palace.
چون بپخت و گشت شیرین لب‌گزان ** سست گیرد شاخها را بعد از آن1295
When they have ripened and have become sweet—after that, biting their lips, they take (but) a feeble hold of the boughs.
چون از آن اقبال شیرین شد دهان ** سرد شد بر آدمی ملک جهان
When the mouth has been sweetened by that felicity, the kingdom of the world becomes cold (unpleasing) to Man.
سخت‌گیری و تعصب خامی است ** تا جنینی کار خون‌آشامی است
To take a tight hold and to attach one's self strongly (to the world) is (a sign of) unripeness: so long as thou art an embryo, thy occupation is blood-drinking.
چیز دیگر ماند اما گفتنش ** با تو روح القدس گوید بی منش
Another thing remains (to be said), but the Holy Spirit will tell thee the tale of it, without me.
نه تو گویی هم بگوش خویشتن ** نه من ونه غیرمن ای هم تو من
Nay, thou wilt tell it even to thine own ear—neither I nor another than I (will tell it thee), O thou that art even I—
همچو آن وقتی که خواب اندر روی ** تو ز پیش خود به پیش خود شوی1300
Just as, when thou fallest asleep, thou goest from the presence of thyself into the presence of thyself: