روز در خوابی مگو کین خواب نیست ** سایه فرعست اصل جز مهتاب نیست
The sum (of the matter is this): in dreams it is no harm for the body to be maimed or to be torn into two hundred pieces.
خواب و بیداریت آن دان ای عضد ** که ببیند خفته کو در خواب شد
The Prophet said of this world, which is substantial in appearance, that it is the sleeper's dream.
او گمان برده که این دم خفته‌ام ** بی‌خبر زان کوست درخواب دوم
You have accepted this (statement) conventionally, (but) the travellers (on the mystic Way) have beheld this (truth) clairvoyantly, without (relation from) the Prophet.
هاون گردون اگر صد بارشان ** خرد کوبد اندرین گلزارشان1735
You are asleep in the daytime: do not say that this is not sleep. The shadow (reflexion) is derivative, the origin (of it) is naught but the moonlight.
اصل این ترکیب را چون دیده‌اند ** از فروع وهم کم ترسیده‌اند
Know, O comrade, that your sleep and waking (your life in this world) is as though a sleeper should dream that he has gone to sleep.
سایه‌ی خود را ز خود دانسته‌اند ** چابک و چست و گش و بر جسته‌اند
He thinks, “Now I am asleep,” (and is) unaware that he is (really) in the second sleep.
کوزه‌گر گر کوزه‌ای را بشکند ** چون بخواهد باز خود قایم کند
If the potter break a pot, he himself will restore it (to a perfect state) when he wishes.
کور را هر گام باشد ترس چاه ** با هزاران ترس می‌آید براه
The blind man at every step is afraid of (falling into) the pit: he walks on the road with a thousand fears;
مرد بینا دید عرض راه را ** پس بداند او مغاک و چاه را1740
(But) the seeing man has seen the width of the road, so he knows (all about) the hole and the pit;
پا و زانواش نلرزد هر دمی ** رو ترش کی دارد او از هر غمی
His legs and knees do not tremble at any time: how should he look sour because of any affliction?
خیز فرعونا که ما آن نیستیم ** که بهر بانگی و غولی بیستیم
“Arise, O Pharaoh (and do thy worst)! for we are not such (so deluded) as to stop at every cry and (every) ghoul.
خرقه‌ی ما را بدر دوزنده هست ** ورنه ما را خود برهنه‌تر به است
Rend our (bodily) mantle! There is One who will sew (it again); and if not, truly the more naked we are, the better for us.
بی لباس این خوب را اندر کنار ** خوش در آریم ای عدو نابکار
Without raiment we would fain clasp this Beauteous One to our bosoms, O enemy good-for-naught!
خوشتر از تجرید از تن وز مزاج ** نیست ای فرعون بی الهام گیج1745
There is nothing sweeter than to be stripped of the body and the (bodily) temperament, O stupid uninspired Pharaoh!”
حکایت استر پیش شتر کی من بسیار در رو می‌افتم و تو نمی‌افتی الا به نادر
How the mule related (his story) to the camel, saying, “I am often falling on my face, while thou fallest but seldom.”
گفت استر با شتر کای خوش رفیق ** در فراز و شیب و در راه دقیق
Said the mule to the camel, “O good friend, in hill and dale and in the obscure (difficult) track
تو نه آیی در سر و خوش می‌روی ** من همی‌آیم بسر در چون غوی
Thou dost not tumble on thy head but goest happily along, while I am tumbling on my head, like one who has lost his way.
من همی‌افتم برو در هر دمی ** خواه در خشکی و خواه اندر نمی
At every moment I am falling on my face, whether (it be) in a dry place or a wet.
این سبب را باز گو با من که چیست ** تا بدانم من که چون باید بزیست
Declare to me what is the cause of this, that I may know how I must live.”
گفت چشم من ز تو روشن‌ترست ** بعد از آن هم از بلندی ناظرست1750
He (the camel) said, “My eye is clearer than thine; furthermore, it is also looking from on high:
چون برآیم بر سرکوه بلند ** آخر عقبه ببینم هوشمند
When I come up to the top of a high hill, I regard attentively the end of the pass;
پس همه پستی و بالایی راه ** دیده‌ام را وا نماید هم اله
Then too God reveals to my eye all the lowness and loftiness of the way,
هر قدم من از سر بینش نهم ** از عثار و اوفتادن وا رهم
(So that) I take every step with (clear) sight and am delivered from stumbling and falling,
تو ببینی پیش خود یک دو سه گام ** دانه بینی و نبینی رنج دام
(Whereas) thou dost not see two or three steps in front of thee: thou seest the bait, but thou dost not see the pain of the snare.
یستوی الاعمی لدیکم والبصیر ** فی المقام و النزول والمسیر1755
Are the blind and the seeing equal before you (according to your opinion) in their abiding and their alighting and their journeying?”
چون جنین را در شکم حق جان دهد ** جذب اجزا در مزاج او نهد
When God gives a spirit to the embryo in the womb, He implants in its (the spirit's) temperament (the desire of) drawing particles together.