باز عزم دین کنی از بیم جان ** مرد سازی خویشتن را یک زمان
Now, in fear of (your) life, you resolve to be religious: for a while, you make yourself a (true) man;
پس سلح بر بندی از علم و حکم ** که من از خوفی نیارم پای کم
So you put on the armour of knowledge and wisdom, saying, “I will not shrink from any danger.”
باز بانگی بر زند بر تو ز مکر ** که بترس و باز گرد از تیغ فقر
Again he (the Devil) deceitfully cries out at you—“Be afraid and turn away from the sword of poverty!”
باز بگریزی ز راه روشنی ** آن سلاح علم و فن را بفکنی4335
Once more you flee from the Way of Light and cast off that armour of knowledge and virtue.
سالها او را به بانگی بنده‌ای ** در چنین ظلمت نمد افکنده‌ای
(For many) years, you are a slave to him because of a cry: you have laid down the blanket (have lain down to rest) in such darkness as this!
هیبت بانگ شیاطین خلق را ** بند کردست و گرفته حلق را
Dread of the cry of the devils has bound the people and taken hold of their throats,
تا چنان نومید شد جانشان ز نور ** که روان کافران ز اهل قبور
Till their souls have become as hopeless of the Light as the spirits of the infidels who dwell in the tombs.
این شکوه بانگ آن ملعون بود ** هیبت بانگ خدایی چون بود
Such is the terror of the cry of that accursed one: how (great) must be the dread of the Divine cry!
هیبت بازست بر کبک نجیب ** مر مگس را نیست زان هیبت نصیب4340
Dread of the falcon is (falling) upon the noble partridge: the fly hath no portion of that dread,
زانک نبود باز صیاد مگس ** عنکبوتان می مگس گیرند و بس
Because the falcon is not a hunter of flies: only spiders catch flies.
عنکبوت دیو بر چون تو ذباب ** کر و فر دارد نه بر کبک و عقاب
The spider, (which is) the Devil, hath dominion over flies like you, not over the partridge and the eagle.
بانگ دیوان گله‌بان اشقیاست ** بانگ سلطان پاسبان اولیاست
The cry of the devils is the drover of the damned; the cry of the Lord is the guardian of the (blessed) saints,
تا نیامیزد بدین دو بانگ دور ** قطره‌ای از بحر خوش با بحر شور
To the end that, by reason of these two cries (being) far distant (from each other), not a drop of the sweet sea may mingle with the briny sea.
رسیدن بانگ طلسمی نیم‌شب مهمان مسجد را
How the talismanic cry came at midnight to (the ears of) the guest in the mosque.
بشنو اکنون قصه‌ی آن بانگ سخت ** که نرفت از جا بدان آن نیکبخت4345
Now hear the tale of the terrible cry, by which that good-fortuned man was not dismayed.
گفت چون ترسم چو هست این طبل عید ** تا دهل ترسد که زخم او را رسید
He said, “How should I fear? for this is the drum of the Festival. Let the drum fear, since blows belong to it.
ای دهلهای تهی بی قلوب ** قسمتان از عید جان شد زخم چوب
O empty drums without hearts, your share in the festival of the spirit is (naught but) blows of the (drum-)stick.
شد قیامت عید و بی‌دینان دهل ** ما چو اهل عید خندان همچو گل
The Resurrection is the Festival, and the irreligious are the drum: we, like the festive folk, are laughing as the rose.”
بشنو اکنون این دهل چون بانگ زد ** دیگ دولتبا چگونه می‌پزد
Now hear how, when this drum boomed, he (the guest) cooks the pot containing the broth of felicity.
چونک بشنود آن دهل آن مرد دید ** گفت چون ترسد دلم از طبل عید4350
When that man of insight heard the drum, he said, “How should my heart be afraid of the drum of the Festival?”
گفت با خود هین ملرزان دل کزین ** مرد جان بددلان بی‌یقین
He said to himself, “Beware, do not let thy heart tremble, for (only) the souls of the faint-hearted who lack faith have died at this (noise of the drum).
وقت آن آمد که حیدروار من ** ملک گیرم یا بپردازم بدن
The time has come for me, like Haydar (‘Alí), to seize a kingdom, or to quit the body.”
بر جهید و بانگ بر زد کای کیا ** حاضرم اینک اگر مردی بیا
He sprang up and shouted, “O prince, lo, here am I: if thou art a man, come on!”
در زمان بشکست ز آواز آن طلسم ** زر همی‌ریزید هر سو قسم قسم
At his voice that talisman instantly was shattered: the gold poured down, diverse sorts, in every direction.
ریخت چند این زر که ترسید آن پسر ** تا نگیرد زر ز پری راه در4355
So much gold poured down that the youth feared lest, from its abundance, it might block the doorway.
بعد از آن برخاست آن شیر عتید ** تا سحرگه زر به بیرون می‌کشید
Afterwards that ready lion (valiant man) rose up, and till dawn he was carrying out the gold