هیبت بازست بر کبک نجیب ** مر مگس را نیست زان هیبت نصیب4340
Dread of the falcon is (falling) upon the noble partridge: the fly hath no portion of that dread,
زانک نبود باز صیاد مگس ** عنکبوتان می مگس گیرند و بس
Because the falcon is not a hunter of flies: only spiders catch flies.
عنکبوت دیو بر چون تو ذباب ** کر و فر دارد نه بر کبک و عقاب
The spider, (which is) the Devil, hath dominion over flies like you, not over the partridge and the eagle.
بانگ دیوان گله‌بان اشقیاست ** بانگ سلطان پاسبان اولیاست
The cry of the devils is the drover of the damned; the cry of the Lord is the guardian of the (blessed) saints,
تا نیامیزد بدین دو بانگ دور ** قطره‌ای از بحر خوش با بحر شور
To the end that, by reason of these two cries (being) far distant (from each other), not a drop of the sweet sea may mingle with the briny sea.
رسیدن بانگ طلسمی نیم‌شب مهمان مسجد را
How the talismanic cry came at midnight to (the ears of) the guest in the mosque.
بشنو اکنون قصه‌ی آن بانگ سخت ** که نرفت از جا بدان آن نیکبخت4345
Now hear the tale of the terrible cry, by which that good-fortuned man was not dismayed.
گفت چون ترسم چو هست این طبل عید ** تا دهل ترسد که زخم او را رسید
He said, “How should I fear? for this is the drum of the Festival. Let the drum fear, since blows belong to it.
ای دهلهای تهی بی قلوب ** قسمتان از عید جان شد زخم چوب
O empty drums without hearts, your share in the festival of the spirit is (naught but) blows of the (drum-)stick.
شد قیامت عید و بی‌دینان دهل ** ما چو اهل عید خندان همچو گل
The Resurrection is the Festival, and the irreligious are the drum: we, like the festive folk, are laughing as the rose.”
بشنو اکنون این دهل چون بانگ زد ** دیگ دولتبا چگونه می‌پزد
Now hear how, when this drum boomed, he (the guest) cooks the pot containing the broth of felicity.
چونک بشنود آن دهل آن مرد دید ** گفت چون ترسد دلم از طبل عید4350
When that man of insight heard the drum, he said, “How should my heart be afraid of the drum of the Festival?”
گفت با خود هین ملرزان دل کزین ** مرد جان بددلان بی‌یقین
He said to himself, “Beware, do not let thy heart tremble, for (only) the souls of the faint-hearted who lack faith have died at this (noise of the drum).
وقت آن آمد که حیدروار من ** ملک گیرم یا بپردازم بدن
The time has come for me, like Haydar (‘Alí), to seize a kingdom, or to quit the body.”
بر جهید و بانگ بر زد کای کیا ** حاضرم اینک اگر مردی بیا
He sprang up and shouted, “O prince, lo, here am I: if thou art a man, come on!”
در زمان بشکست ز آواز آن طلسم ** زر همی‌ریزید هر سو قسم قسم
At his voice that talisman instantly was shattered: the gold poured down, diverse sorts, in every direction.
ریخت چند این زر که ترسید آن پسر ** تا نگیرد زر ز پری راه در4355
So much gold poured down that the youth feared lest, from its abundance, it might block the doorway.
بعد از آن برخاست آن شیر عتید ** تا سحرگه زر به بیرون می‌کشید
Afterwards that ready lion (valiant man) rose up, and till dawn he was carrying out the gold
دفن می‌کرد و همی آمد بزر ** با جوال و توبره بار دگر
And burying it and coming (back) to it once more with sack and bag.
گنجها بنهاد آن جانباز از آن ** کوری ترسانی واپس خزان
That self-devoting one laid by (great) stores thereof, to the confusion of (in despite of) the timidity of the backsliders.
این زر ظاهر بخاطر آمدست ** در دل هر کور دور زرپرست
(The thought that) this (is) external (material) gold has occurred to the mind of every blind, God-forsaken gold-worshipper.
کودکان اسفالها را بشکنند ** نام زر بنهند و در دامن کنند4360
(Similarly) children break potsherds, give the name of gold (to the fragments), and put them in their skirts.
اندر آن بازی چو گویی نام زر ** آن کند در خاطر کودک گذر
When in that game you mention the name of gold, (the idea of) that (potsherd) crosses the child's mind.
بل زر مضروب ضرب ایزدی ** کو نگردد کاسد آمد سرمدی
Nay, (’tis) the gold stamped with the Divine stamp, (the gold) which does not become obsolete, (but) is everlasting;
آن زری کین زر از آن زر تاب یافت ** گوهر و تابندگی و آب یافت
The gold from which this (worldly) gold gained lustre and derived sheen and splendour and brilliance;
آن زری که دل ازو گردد غنی ** غالب آید بر قمر در روشنی
The gold whereby the heart is made rich: it surpasses the moon in brightness.