تو اگر خواهی بکن هم ریش‌خند ** چند خواهی زیست ای مردار چند
Make (them) a laughing-stock, if thou wishest (O disbeliever): how long wilt thou live, O carcase, how long?
شاد باشید ای محبان در نیاز ** بر همین در که شود امروز باز
Rejoice, O lovers (of God), in supplication at this same door, for it is opened today.
هر حویجی باشدش کردی دگر ** در میان باغ از سیر و کبر
Every pot-herb, (such as) garlic and caper, has a different bed in the garden.
هر یکی با جنس خود در کرد خود ** از برای پختگی نم می‌خورد
Each with its own kind in its own bed drinks moisture (is watered) for the purpose of becoming mature.
تو که کرد زعفرانی زعفران ** باش و آمیزش مکن با دیگران 1085
Thou, who art a saffron-bed, be saffron and do not mix with the others.
آب می‌خور زعفرانا تا رسی ** زعفرانی اندر آن حلوا رسی
Drink the water, O saffron, that thou mayst attain to maturity: thou art saffron, thou wilt attain to that halwá (sweetmeat).
در مکن در کرد شلغم پوز خویش ** که نگردد با تو او هم‌طبع و کیش
Do not put thy muzzle into the bed of turnips, for it (the turnip) will not agree with thee in nature and habit.
تو بکردی او بکردی مودعه ** زانک ارض الله آمد واسعه
Thou art planted in one bed, it (the turnip) in another bed, because God's earth is spacious,
خاصه آن ارضی که از پهناوری ** در سفر گم می‌شود دیو و پری
Particularly that earth (the unseen world) where, on account of its breadth, demon and genie are lost in their journey.
اندر آن بحر و بیابان و جبال ** منقطع می‌گردد اوهام و خیال 1090
In (seeking to measure) those seas and deserts and mountains imagination and fancy fail entirely.
این بیابان در بیابانهای او ** هم‌چو اندر بحر پر یک تای مو
In (comparison with) the deserts thereof, this desert (the material world) is like a single hair in a full sea.
آب استاده که سیرستش نهان ** تازه‌تر خوشتر ز جوهای روان
The still water whose course is hidden is fresher and sweeter than running brooks,
کو درون خویش چون جان و روان ** سیر پنهان دارد و پای روان
For, like the (vital) spirit and the (rational) soul, it hath within itself a hidden course and a moving foot.
مستمع خفتست کوته کن خطاب ** ای خطیب این نقش کم کن تو بر آب
The auditor is asleep: cut short (conclude) the address: O preacher, do not draw this picture on water.
خیز بلقیسا که بازاریست تیز ** زین خسیسان کسادافکن گریز 1095
Arise, O Bilqís, for ’tis a keen (busy and lucrative) market: flee from these vile wretches who ruin (the spiritual) trade.
خیز بلقیسا کنون با اختیار ** پیش از آنک مرگ آرد گیر و دار
O Bilqís, arise now with free-will, ere Death appear in his sovereign might.
بعد از آن گوشت کشد مرگ آنچنان ** که چو دزد آیی به شحنه جان‌کنان
After that, Death will pull thy ear (torment thee) in such wise that thou wilt come in agony, like a thief to the magistrate.
زین خران تا چند باشی نعل‌دزد ** گر همی دزدی بیا و لعل دزد
How long wilt thou be (engaged in) stealing shoes from these asses? If thou art going to steal, come and steal a ruby!
خواهرانت یافته ملک خلود ** تو گرفته ملکت کور و کبود
Thy sisters have gained the kingdom of everlasting life; thou hast won the kingdom of misery.
ای خنک آن را کزین ملکت بجست ** که اجل این ملک را ویران‌گرست 1100
Oh, happy he that escaped from this kingdom, for Death makes this kingdom desolate.
خیز بلقیسا بیا باری ببین ** ملکت شاهان و سلطانان دین
Arise, O Bilqís! Come, behold for once the kingdom of the Sháhs and Sultans of the (true) Religion.
شسته در باطن میان گلستان ** ظاهر آحادی میان دوستان
He (such a king) is seated inwardly (in spirit) amidst the rose-garden (of union with God); outwardly (in the body) he is acting as a hádí amongst his friends.
بوستان با او روان هر جا رود ** لیک آن از خلق پنهان می‌شود
The garden is going with him wherever he goes, but it is (always) being concealed from the people.
میوه‌ها لایه‌کنان کز من بچر ** آب حیوان آمده کز من بخور
The fruit is making entreaty, saying, “Eat of me”; the Water of Life is come, saying, “Drink of me.”
طوف می‌کن بر فلک بی‌پر و بال ** هم‌چو خورشید و چو بدر و چون هلال 1105
Make a circuit of heaven without wing and pinion, like the sun and like the full-moon and like the new moon.