هر کجا باشد ریاضت‌باره‌ای ** از لگدهااش نباشد چاره‌ای
Wherever there is one fond of training, he hath no means of avoiding kicks.
لاجرم اغلب بلا بر انبیاست ** که ریاضت دادن خامان بلاست
Of necessity the most affliction falls on the prophets, for ’tis an affliction to give training to the raw (ignorant).
سکسکانید از دمم یرغا روید ** تا یواش و مرکب سلطان شوید2010
Ye are stumbling along: at my word (in obedience to my command) go at a jog-trot, that ye may become gentle and be suitable for the king to ride.
قل تعالوا قل تعالو گفت رب ** ای ستوران رمیده از ادب
The Lord said, ‘Say, Come ye, say, Come ye, O beasts that have shied away from discipline.
گر نیایند ای نبی غمگین مشو ** زان دو بی‌تمکین تو پر از کین مشو
If they come not, O Prophet, be not grieved: be not full of hatred on account of those twain without steadfastness.’”
گوش بعضی زین تعالواها کرست ** هر ستوری را صطبلی دیگرست
The ears of some are deaf to these (cries of) ta‘álaw: every beast hath a different stable.
منهزم گردند بعضی زین ندا ** هست هر اسپی طویله‌ی او جدا
Some are put to flight by this call: the stall of every horse is separate.
منقبض گردند بعضی زین قصص ** زانک هر مرغی جدا دارد قفص2015
Some are chagrined by this story, for every bird hath a separate cage.
خود ملایک نیز ناهمتا بدند ** زین سبب بر آسمان صف صف شدند
Even the angels too were not peers: for this reason they formed diverse ranks in Heaven.
کودکان گرچه به یک مکتب درند ** در سبق هر یک ز یک بالاترند
Children, though they are at one (the same) school, surpass each other in (their) lessons.
مشرقی و مغربی را حسهاست ** منصب دیدار حس چشم‌راست
Sense-perceptions are possessed by Easterner and Westerner, (but) the function of sight belongs to the ocular sense (alone).
صد هزاران گوشها گر صف زنند ** جمله محتاجان چشم روشن‌اند
Though a hundred thousand ears be arrayed in rank, they all are in need of the clear eye.
باز صف گوشها را منصبی ** در سماع جان و اخبار و نبی2020
Again, the ranks of ears have a (special) function in respect of hearing the (words of the) Spirit and the Traditions (of the Prophet) and the Revelation.
صد هزاران چشم را آن راه نیست ** هیچ چشمی از سماع آگاه نیست
A hundred thousand eyes do not possess that avenue (faculty): no eye is acquainted with hearing.
هم‌چنین هر حس یک یک می‌شمر ** هر یکی معزول از آن کار دگر
Similarly, enumerate each sense, one by one: each one is removed from (incapable of doing) the work of another.
پنج حس ظاهر و پنج اندرون ** ده صف‌اند اندر قیام الصافون
The five external and the five internal senses are (arrayed) in ten ranks in the standing posture of the (angels) ranked (for worship of God).
هر کسی کو از صف دین سرکشست ** می‌رود سوی صفی کان واپسست
Any one who (disobediently) draws back from the rank of (the true) religion will go into the rank that is behind.
تو ز گفتار تعالوا کم مکن ** کیمیای بس شگرفست این سخن2025
Do not make little of the (Divine) Word ta‘álaw (come ye): this Word is an exceedingly great elixir.
گر مسی گردد ز گفتارت نفیر ** کیمیا را هیچ از وی وام گیر
If a copper (a base person) turn away in repugnance from your saying (this Word), by no means withhold the elixir from him.
این زمان گر بست نفس ساحرش ** گفت تو سودش کند در آخرش
If his magician-like soul has bound (cast a spell upon) him at the present time, (yet) your saying will profit him in his latter end.
قل تعالوا قل تعالوا ای غلام ** هین که ان الله یدعوا للسلام
O slave (of God), say, Come ye, say, Come ye: take heed, for verily God inviteth unto the (Abode of) Peace.
خواجه باز آ از منی و از سری ** سروری جو کم طلب کن سروری
Then come back, sire, from egoism and headship: seek a leader, do not desire leadership.
اعتراض کردن معترضی بر رسول علیه‌السلام بر امیر کردن آن هذیلی
How an objector objected to the Prophet's—on whom be peace— appointing the man of Hudhayl to be commander.
چون پیمبر سروری کرد از هذیل ** از برای لشکر منصور خیل2030
When the Prophet appointed a leader from (the tribe of) Hudhayl for the army whose troops were Divinely aided,
بوالفضولی از حسد طاقت نداشت ** اعتراض و لانسلم بر فراشت
An insolent fellow, through envy, could not endure (to keep silence): he raised objection and opposition.
خلق را بنگر که چون ظلمانی‌اند ** در متاع فانیی چون فانی‌اند
Behold humankind, how dark (unenlightened) they are, and how they are perishing in (desire for) a perishable piece of goods.