آن هلیله و آن بلیله کوفتن ** زان تلف گردند معموری تن
The pounding of myrobalan and bastard myrobalan—by reason of that destruction they become the means of restoring the body (to health).
تا نکوبی گندم اندر آسیا ** کی شود آراسته زان خوان ما
Until you crush wheat in the mill, how will our table be garnished with it?
آن تقاضا کرد آن نان و نمک ** که ز شستت وا رهانم ای سمک
(The obligation of gratitude for) that bread and salt (of thine) demanded that I should deliver thee, O fish, from the net.
گر پذیری پند موسی وا رهی ** از چنین شست بد نامنتهی2355
If thou accept the counsel of Moses, thou wilt escape from such an evil infinite net.
بس که خود را کردهای بندهی هوا ** کرمکی را کردهای تو اژدها
Inasmuch as thou hast made thyself the slave of sensuality, thou hast made a petty worm into a dragon.
اژدها را اژدها آوردهام ** تا با صلاح آورم من دم به دم
I have brought a dragon for (thy) dragon, that I may correct (thy dragon's) breath by (my dragon's) breath,
تا دم آن از دم این بشکند ** مار من آن اژدها را بر کند
So that the breath of that one may be defeated by the breath of this one, and that my serpent may destroy that dragon (of thine).
گر رضا دادی رهیدی از دو مار ** ورنه از جانت برآرد آن دمار
If thou submittest, thou art freed from two serpents; otherwise, it (thy dragon) will bring thy spirit to utter perdition.”
گفت الحق سخت استا جادوی ** که در افکندی به مکر اینجا دوی2360
He (Pharaoh) said, “In truth, thou art an exceedingly cunning sorcerer, for by craft thou hast introduced duality (disunion) here.
خلق یکدل را تو کردی دو گروه ** جادوی رخنه کند در سنگ و کوه
Thou hast made the unanimous people into two factions: sorcery makes fissures in rock and mountain.”
گفت هستم غرق پیغام خدا ** جادوی کی دید با نام خدا
He (Moses) said, “I am submerged in the message of God: who (ever) saw sorcery together with the name of God?
غفلت و کفرست مایهی جادوی ** مشعلهی دینست جان موسوی
The substance of sorcery is forgetfulness (of God) and unbelief: the spirit of Moses is the flaming torch of the (true) religion.
من به جادویان چه مانم ای وقیح ** کز دمم پر رشک میگردد مسیح
How do I resemble sorcerers, O impudent one?—for the Messiah (Jesus) is becoming jealous of my (life-giving) breath.
من به جادویان چه مانم ای جنب ** که ز جانم نور میگیرد کتب2365
How do I resemble sorcerers, O polluted one?—for the (Revealed) Books are receiving light from my spirit.
چون تو با پر هوا بر میپری ** لاجرم بر من گمان آن میبری
Since thou art soaring on the wings of sensuality, inevitably thou bearest (in thy heart) that (ill) thought against me.”
هر کرا افعال دام و دد بود ** بر کریمانش گمان بد بود
Every one whose actions are those of wild beasts hath ill thoughts against the noble.
چون تو جزو عالمی هر چون بوی ** کل را بر وصف خود بینی سوی
Since thou art a part of the world, howsoever thou art thou deemest all to be of the same description as thyself, misguided man.
گر تو برگردی و بر گردد سرت ** خانه را گردنده بیند منظرت
If thou whirl round and thy head whirl round, thy (organ of) sight sees the house whirling round;
ور تو در کشتی روی بر یم روان ** ساحل یم را همی بینی دوان2370
And if thou embark in a ship moving on the sea, thou deemest the seashore to be running (along).
گر تو باشی تنگدل از ملحمه ** تنگ بینی جمله دنیا را همه
If thou art narrow (oppressed) at heart from (being engaged in) combat, thou deemest the whole atmosphere of the world to be narrow;
ور تو خوش باشی به کام دوستان ** این جهان بنمایدت چون گلستان
And if thou art happy as thy friends would desire, this world seems to thee like a garden of roses.
ای بسا کس رفته تا شام و عراق ** او ندیده هیچ جز کفر و نفاق
How many a one has gone as far as Syria and ‘Iráq and has seen nothing but unbelief and hypocrisy;
وی بسا کس رفته تا هند و هری ** او ندیده جز مگر بیع و شری
And how many a one has gone as far as India and Hirá (Herát) and seen nothing but selling and buying;
وی بسا کس رفته ترکستان و چین ** او ندیده هیچ جز مکر و کمین2375
And how many a one has gone as far as Turkistán and China and seen nothing but deceit and hidden guile!
چون ندارد مدرکی جز رنگ و بو ** جملهی اقلیمها را گو بجو
Since he has no object of perception save colour and perfume (external phenomena), let him seek (through) all the climes, (he will see nothing spiritual).