هم‌چو آن زنگی که در آیینه دید ** روی خود را زشت و بر آیینه رید 2490
Like the Ethiopian (negro) who saw in the mirror that his face was ugly, et in speculum cacavit, [Like the Ethiopian (negro) who saw in the mirror that his face was ugly, and defecated upon the mirror,]
که چه زشتی لایق اینی و بس ** زشتیم آن تواست ای کور خس
Saying, ‘How ugly thou art! Thou art deserving only of this.’ (The mirror replies), ‘My ugliness belongs to thee, O vile blind one.
این حدث بر روی زشتت می‌کنی ** نیست بر من زانک هستم روشنی
Thou art putting this filth on thy ugly face: it is not on me, for I have splendour.’
گاه می‌دیدی لباست سوخته ** گه دهان و چشم تو بر دوخته
At one time thou wert seeing (in vision) thy raiment burnt; at another time thy mouth and eyes stitched up;
گاه حیوان قاصد خونت شده ** گه سر خود را به دندان دده
Now a (rapacious) animal seeking thy blood; now thy head in the teeth of a wild beast;
گه نگون اندر میان آبریز ** گه غریق سیل خون‌آمیز تیز 2495
Now (in thy dream thou wert) upside down in the midst of a latrine; now sunk in a fierce blood-dyed torrent;
گه ندات آمد ازین چرخ نقی ** که شقیی و شقیی و شقی
Now from this pure heaven came to thee a voice crying, ‘Thou art damned, thou art damned, damned’;
گه ندات آمد صریحا از جبال ** که برو هستی ز اصحاب الشمال
Now from the mountains came to thee a voice, (saying) plainly, ‘Begone! Thou art one of the people of the left hand’;
گه ندا می‌آمدت از هر جماد ** تا ابد فرعون در دوزخ فتاد
Now from every inanimate thing was coming to thee a voice (which cried), ‘Pharaoh is fallen into Hell for evermore’;
زین بترها که نمی‌گویم ز شرم ** تا نگردد طبع معکوس تو گرم
(And thou sawest) worse things than these, which from shame I will not tell, lest thy perverted nature become hot (with anger).
اندکی گفتم به تو ای ناپذیر ** ز اندکی دانی که هستم من خبیر 2500
I have told thee a little, O thou who wilt not accept (my warning): from a little thou mayst know that I am acquainted (with the whole).
خویشتن را کور می‌کردی و مات ** تا نیندیشی ز خواب و واقعات
Thou wert making thyself blind and dead, that thou might’st not bethink thee of the dreams and visions.
چند بگریزی نک آمد پیش تو ** کوری ادراک مکراندیش تو
How long wilt thou flee? Lo, it is come to thee in despite of thy guile-meditating perception.
بیان آنک در توبه بازست
Explaining that the door of repentance is open.
هین مکن زین پس فراگیر احتراز ** که ز بخشایش در توبه‌ست باز
Hark, do not act (so) henceforth, (but) take precaution, for through (God's) bounty the door of repentance is open.
توبه را از جانب مغرب دری ** باز باشد تا قیامت بر وری
From the quarter of the West a door of repentance is open to mankind till the Resurrection.
تا ز مغرب بر زند سر آفتاب ** باز باشد آن در از وی رو متاب 2505
Till the sun lifts up its head (rises) from the West, that door is open: do not avert thy face from it.
هست جنت را ز رحمت هشت در ** یک در توبه‌ست زان هشت ای پسر
By the mercy (of God) Paradise hath eight doors: one of those eight is the door of repentance, O son.
آن همه گه باز باشد گه فراز ** وآن در توبه نباشد جز که باز
All the others are sometimes open, sometimes shut; and never is the door of repentance but open.
هین غنیمت دار در بازست زود ** رخت آنجا کش به کوری حسود
Come, seize the opportunity: the door is open: carry thy baggage thither at once in despite of the envious (Devil).
گفتن موسی علیه‌السلام فرعون را کی از من یک پند قبول کن و چهار فضیلت عوض بستان
How Moses, on whom be peace, said to Pharaoh, "Accept one counsel from me and take four excellent qualities as recompense."
هین ز من بپذیر یک چیز و بیار ** پس ز من بستان عوض آن را چهار
Come, accept from me one thing and bring (it into practice), and then take from me four as recompense for that.”
گفت ای موسی کدامست آن یکی ** شرح کن با من از آن یک اندکی 2510
He replied, “O Moses, what is that one thing? Explain to me a little about that one thing.”
گفت آن یک که بگویی آشکار ** که خدایی نیست غیر کردگار
“That one thing,” said he, “is that thou shouldst say publicly that there is no god but the Maker,
خالق افلاک و انجم بر علا ** مردم و دیو و پری و مرغ را
The Creator of the heavenly spheres and of the stars on high and of man and devil and genie and bird,
خالق دریا و دشت و کوه و تیه ** ملکت او بی‌حد و او بی‌شبیه
The Creator of sea and plain and mountain and desert: His sovereignty is without limit and He is without like.”
گفت ای موسی کدامست آن چهار ** که عوض بدهی مرا بر گو بیار
He (Pharaoh) said, “O Moses, what are those four things that thou wilt give me in recompense? Declare (what they are) and bring (them before me),