پس به دست خویش گیری تیشه‌ای ** می‌زنی بر خانه بی‌اندیشه‌ای
Therefore with thine own hand thou wilt take a pick-axe and smite upon the house without any care;
که حجاب گنج بینی خانه را ** مانع صد خرمن این یک دانه را2535
For thou wilt deem the house to be the barrier to the treasure, and this single grain to be the obstacle to a hundred corn-stacks.
پس در آتش افکنی این دانه را ** پیش گیری پیشه‌ی مردانه را
This grain, then, thou wilt cast into the fire and adopt the (only) profession that is worthy of a man.”
ای به یک برگی ز باغی مانده ** هم‌چو کرمی برگش از رز رانده
O thou who because of (addiction to) a single leaf hast been left without (enjoyment of) a (whole) orchard, thou art like the worm which (desire for) a leaf has driven away from (deprived of) the vineyard.
چون کرم این کرم را بیدار کرد ** اژدهای جهل را این کرم خورد
When Grace awakened this worm, this worm devoured the dragon of ignorance.
کرم کرمی شد پر از میوه و درخت ** این چنین تبدیل گردد نیکبخت
The worm became a vineyard full of fruit and trees: even so is the blessed man transformed.
تفسیر کنت کنزا مخفیا فاحببت ان اعرف
Exposition of "I was a hidden treasure, and I desired to be known."
خانه بر کن کز عقیق این یمن ** صد هزاران خانه شاید ساختن2540
Demolish the house, for a hundred thousand houses may be made from the cornelian of this Yemen.
گنج زیر خانه است و چاره نیست ** از خرابی خانه مندیش و مه‌ایست
The treasure lies beneath the house, and there is no help (for it): do not be afraid of destroying the house and do not stand still,
که هزاران خانه از یک نقد گنج ** توان عمارت کرد بی‌تکلیف و رنج
For from one treasure in hand it is possible to build a thousand houses without suffering toil and pain.
عاقبت این خانه خود ویران شود ** گنج از زیرش یقین عریان شود
In the end this house will fall of itself into ruin and the treasure beneath it will certainly be uncovered;
لیک آن تو نباشد زانک روح ** مزد ویران کردنستش آن فتوح
But it (the treasure) will not be thine, since the spirit receives that (Divine) gift as wages for destroying (the house).
چون نکرد آن کار مزدش هست لا ** لییس للانسان الا ما سعی2545
When it has not done that work, its wages are naught: there is nothing for Man (hereafter) but (the recompense for) that which he wrought (here).
دست خایی بعد از آن تو کای دریغ ** این چنین ماهی بد اندر زیر میغ
After that, thou wilt gnaw thy hand (in remorse), saying, “Alas, a moon like this was (concealed) under the cloud.
من نکردم آنچ گفتند از بهی ** گنج رفت و خانه و دستم تهی
I did not do the good which they told (me to do): the treasure and the house are gone, and my hand is empty.”
خانه‌ی اجرت گرفتی و کری ** نیست ملک تو به بیعی یا شری
Thou hast rented and hired a house: it is not thy property by any act of sale or purchase.
این کری را مدت او تا اجل ** تا درین مدت کنی در وی عمل
The period of this hiring is till death, in order that thou mayst work in it (the house) during this period.
پاره‌دوزی می‌کنی اندر دکان ** زیر این دکان تو مدفون دو کان2550
Thou art sewing patches in the shop, (while) under this shop of thine two mines (of treasure) are buried.
هست این دکان کرایی زود باش ** تیشه بستان و تکش را می‌تراش
This shop is held on hire: be quick, take the pick-axe and break up its foundation,
تا که تیشه ناگهان بر کان نهی ** از دکان و پاره‌دوزی وا رهی
That of a sudden thou mayst lay the axe on the mine and be delivered from the shop and from patch-sewing.
پاره‌دوزی چیست خورد آب و نان ** می‌زنی این پاره بر دلق گران
What is patch-sewing? The drinking of water and the eating of bread: thou art applying these patches to the heavy cloak.
هر زمان می‌درد این دلق تنت ** پاره بر وی می‌زنی زین خوردنت
This cloak, thy body, is always being torn, and thou art patching it by this eating and drinking of thine.
ای ز نسل پادشاه کامیار ** با خود آ زین پاره‌دوزی ننگ دار2555
O thou who art of the progeny of the fortunate King, come to thyself, be ashamed of this patch-sewing.
پاره‌ای بر کن ازین قعر دکان ** تا برآرد سر به پیش تو دو کان
Tear a patch (piece) from off this shop-floor, in order that two mines (of treasure) may lift up their head (emerge into view) before thee,
پیش از آن کین مهلت خانه‌ی کری ** آخر آید تو نخورده زو بری
Ere this lease of the hired house come to an end without thy having gained any profit from it.
پس ترا بیرون کند صاحب دکان ** وین دکان را بر کند از روی کان
Then the owner of the shop will turn thee out and will demolish this shop for the sake of the (hidden) mine,