واحد کالالف کی بود آن ولی ** بلک صد قرنست آن عبدالعلی
Who is a single one like a thousand? That Saint. Nay, that Servant of the High (God) is (equivalent to) a hundred generations.
خم که از دریا درو راهی شود ** پیش او جیحونها زانو زند
The great rivers kneel (in homage) before the jar into which there comes a channel from the sea,
خاصه این دریا که دریاها همه ** چون شنیدند این مثال و دمدمه
Especially this Sea (of Reality); for all the (other) seas, when they heard this (imperial) mandate and (mighty) tumult—
شد دهانشان تلخ ازین شرم و خجل ** که قرین شد نام اعظم با اقل 25
Their mouths became bitter with shame and confusion because the Greatest Name had been joined with the least.
در قران این جهان با آن جهان ** این جهان از شرم می‌گردد جهان
At the conjunction of this world with yonder world this world is recoiling in shame.
این عبارت تنگ و قاصر رتبتست ** ورنه خس را با اخص چه نسبتست
This (manner of) expression is narrow (inadequate) and deficient, for what resemblance exists between the vile and the most elect?
زاغ در رز نعره‌ی زاغان زند ** بلبل از آواز خوش کی کم کند
(If) the crow caws in the orchard, (yet) how should the nightingale cease its sweet song?
پس خریدارست هر یک را جدا ** اندرین بازار یفعل ما یشا
Every one, then, has his separate customer in this bazaar of He doeth what He pleases.
نقل خارستان غذای آتش است ** بوی گل قوت دماغ سرخوش است 30
The dessert provided by the thornbrake is nutriment (fuel) for the fire; the scent of the rose is food for the intoxicated brain.
گر پلیدی پیش ما رسوا بود ** خوک و سگ را شکر و حلوا بود
If filth is disgraceful in our opinion, (yet) it is sugar and sweetmeat to the pig and the dog.
گر پلیدان این پلیدیها کنند ** آبها بر پاک کردن می‌تنند
If the filthy ones commit these foulnesses, (yet) the (pure) waters are intent on purification.
گرچه ماران زهرافشان می‌کنند ** ورچه تلخان‌مان پریشان می‌کنند
Though the snakes are scattering venom and though the sour people are making us distressed,
نحلها بر کو و کندو و شجر ** می‌نهند از شهد انبار شکر
(Yet) in mountain and hive and tree the bees are depositing a sugar-store of honey.
زهرها هرچند زهری می‌کنند ** زود تریاقاتشان بر می‌کنند 35
However much the venoms show venomousness, the antidotes quickly root them out.
این جهان جنگست کل چون بنگری ** ذره با ذره چو دین با کافری
When you consider, this world is all at strife, mote with mote, as religion (is in conflict) with infidelity.
آن یکی ذره همی پرد به چپ ** وآن دگر سوی یمین اندر طلب
One mote is flying to the left, and another to the right in search.
ذره‌ای بالا و آن دیگر نگون ** جنگ فعلیشان ببین اندر رکون
One mote (flies) up and another down: in their inclination (movement) behold actual strife.
جنگ فعلی هست از جنگ نهان ** زین تخالف آن تخالف را بدان
The actual strife is the result of the hidden strife: know that that discord springs from this discord.
ذره‌ای کان محو شد در آفتاب ** جنگ او بیرون شد از وصف و حساب 40
The strife of the mote that has been effaced in the sun is beyond description and calculation.
چون ز ذره محو شد نفس و نفس ** جنگش اکنون جنگ خورشیدست بس
Since the (individual) soul and breath have been effaced from the mote, its strife now is only the strife of the sun,
رفت از وی جنبش طبع و سکون ** از چه از انا الیه راجعون
(Its) natural movement and rest have gone from it—by what (means)? By means of Verily unto Him we are returning.
ما به بحر تو ز خود راجع شدیم ** وز رضاع اصل مسترضع شدیم
We have returned from ourselves to Thy sea and have sucked from the source that suckled us.
در فروغ راه ای مانده ز غول ** لاف کم زن از اصول ای بی‌اصول
O thou who, on account of the ghoul, hast remained in the derivatives (unessentials) of the Way, do not boast of (possessing) the fundamental principles (thereof), O unprincipled man.
جنگ ما و صلح ما در نور عین ** نیست از ما هست بین اصبعین 45
Our war and our peace is in the light of the Essence: ’tis not from us, ’tis between the two fingers (of God).
جنگ طبعی جنگ فعلی جنگ قول ** در میان جزوها حربیست هول
War of nature, war of action, war of speech—there is a terrible conflict amongst the parts (of the universe).