آن تحری آمد اندر لیل تار ** وین حضور کعبه و وسط نهار
That (knowledge based on opinion) is (like) searching (for the direction of the Ka‘ba) in the dark night, while this (mystic knowledge) is (like) the presence of the Ka‘ba and midday.
خیز ای نمرود پر جوی از کسان ** نردبانی نایدت زین کرکسان
Arise, O (thou who resemblest) Nimrod, and seek wings from (holy) personages: thou wilt not get any ladder from these vultures.
عقل جزوی کرکس آمد ای مقل ** پر او با جیفه‌خواری متصل
The vulture is the particular (discursive) reason, O poor (-spirited) one: its wings are connected with the eating of carrion;
عقل ابدالان چو پر جبرئیل ** می‌پرد تا ظل سدره میل میل
(But) the reason of the Abdál (exalted saints) is like the wings of Gabriel: it soars, mile by mile, up to the shade of the lote-tree (in Paradise).
باز سلطانم گشم نیکوپیم ** فارغ از مردارم و کرکس نیم 4140
(It says), “I am a royal falcon, I am fair and auspicious, I have nothing to do with carrion: I am not a vulture.
ترک کرکس کن که من باشم کست ** یک پر من بهتر از صد کرکست
Abandon the vulture, for I will be thy helper: a wing of mine is better for thee than a hundred vultures.”
چند بر عمیا دوانی اسپ را ** باید استا پیشه را و کسپ را
How long wilt thou gallop blindly? For (learning) a trade and business one needs a master.
خویشتن رسوا مکن در شهر چین ** عاقلی جو خویش از وی در مچین
Do not disgrace thyself in the capital of China: seek a sage and do not separate thyself from him.
آن چه گوید آن فلاطون زمان ** هین هوا بگار و رو بر وفق آن
Hark, whatever the Plato of the age bids thee do, give up thy self-will and act in accordance with that (counsel).
جمله می‌گویند اندر چین به جد ** بهر شاه خویشتن که لم یلد 4145
All (who dwell) in China are saying in zeal for (the glory of) their King, “He begetteth not.
شاه ما خود هیچ فرزندی نزاد ** بلک سوی خویش زن را ره نداد
Never in sooth has our King begotten a child; nay, he has not allowed a woman to approach him.”
هر که از شاهان ازین نوعش بگفت ** گردنش با تیغ بران کرد جفت
When any king says of him something of this sort, he weds his (traducer's) neck to the cutting scimitar.
شاه گوید چونک گفتی این مقال ** یا بکن ثابت که دارم من عیال
The King says (to such an one), “Since thou hast spoken these words, either prove that I have a wife and family—
مر مرا دختر اگر ثابت کنی ** یافتی از تیغ تیزم آمنی
And if thou prove that I have a daughter, thou art safe from my keen sword—
ورنه بی شک من ببرم حلق تو ** بر کشم از صوفی جان دلق تو4150
Or else without any doubt I will cut thy throat: I will tear the mantle (thy body) off the Súfí, thy spirit.
سر نخواهی برد هیچ از تیغ تو ** ای بگفته لاف کذب آمیغ تو
Thou wilt never save thy head from the sword, O thou that hast spoken vain and lying words!
بنگر ای از جهل گفته ناحقی ** پر ز سرهای بریده خندقی
O thou that hast foolishly spoken an untruth, behold a moat full of severed heads!—
خندقی از قعر خندق تا گلو ** پر ز سرهای بریده زین غلو
A moat filled from its bottom to its mouth with heads severed on account of this enormity.
جمله اندر کار این دعوی شدند ** گردن خود را بدین دعوی زدند
All have been sacrificed to this (false) assertion: they have beheaded themselves with this assertion.
هان ببین این را به چشم اعتبار ** این چنین دعوی میندیش و میار 4155
Beware! Regard this with a heedful eye: do not conceive or utter such an assertion!”
تلخ خواهی کرد بر ما عمر ما ** کی برین می‌دارد ای دادر ترا
(The two princes said), “Thou wilt make our lives bitter to us: who is inducing thee to (act like) this, O brother?
گر رود صد سال آنک آگاه نیست ** بر عما آن از حساب راه نیست
If one who is ignorant should journey a hundred years in blindness, that is not reckoned as a journey.
بی‌سلاحی در مرو در معرکه ** هم‌چو بی‌باکان مرو در تهلکه
Do not go into battle unarmed, do not go recklessly into destruction.”
این همه گفتند و گفت آن ناصبور ** که مرا زین گفته‌ها آید نفور
They said all this (to him), but the impatient (prince) replied, “These words (of warning) inspire me with repugnance.
سینه پر آتش مرا چون منقل است ** کشت کامل گشت وقت منجل است 4160
My bosom is full of fire, like a brazier: the crop is ripe, ’tis time for the sickle.