چند بر عمیا دوانی اسپ را ** باید استا پیشه را و کسپ را
How long wilt thou gallop blindly? For (learning) a trade and business one needs a master.
خویشتن رسوا مکن در شهر چین ** عاقلی جو خویش از وی در مچین
Do not disgrace thyself in the capital of China: seek a sage and do not separate thyself from him.
آن چه گوید آن فلاطون زمان ** هین هوا بگار و رو بر وفق آن
Hark, whatever the Plato of the age bids thee do, give up thy self-will and act in accordance with that (counsel).
جمله می‌گویند اندر چین به جد ** بهر شاه خویشتن که لم یلد 4145
All (who dwell) in China are saying in zeal for (the glory of) their King, “He begetteth not.
شاه ما خود هیچ فرزندی نزاد ** بلک سوی خویش زن را ره نداد
Never in sooth has our King begotten a child; nay, he has not allowed a woman to approach him.”
هر که از شاهان ازین نوعش بگفت ** گردنش با تیغ بران کرد جفت
When any king says of him something of this sort, he weds his (traducer's) neck to the cutting scimitar.
شاه گوید چونک گفتی این مقال ** یا بکن ثابت که دارم من عیال
The King says (to such an one), “Since thou hast spoken these words, either prove that I have a wife and family—
مر مرا دختر اگر ثابت کنی ** یافتی از تیغ تیزم آمنی
And if thou prove that I have a daughter, thou art safe from my keen sword—
ورنه بی شک من ببرم حلق تو ** بر کشم از صوفی جان دلق تو4150
Or else without any doubt I will cut thy throat: I will tear the mantle (thy body) off the Súfí, thy spirit.
سر نخواهی برد هیچ از تیغ تو ** ای بگفته لاف کذب آمیغ تو
Thou wilt never save thy head from the sword, O thou that hast spoken vain and lying words!
بنگر ای از جهل گفته ناحقی ** پر ز سرهای بریده خندقی
O thou that hast foolishly spoken an untruth, behold a moat full of severed heads!—
خندقی از قعر خندق تا گلو ** پر ز سرهای بریده زین غلو
A moat filled from its bottom to its mouth with heads severed on account of this enormity.
جمله اندر کار این دعوی شدند ** گردن خود را بدین دعوی زدند
All have been sacrificed to this (false) assertion: they have beheaded themselves with this assertion.
هان ببین این را به چشم اعتبار ** این چنین دعوی میندیش و میار 4155
Beware! Regard this with a heedful eye: do not conceive or utter such an assertion!”
تلخ خواهی کرد بر ما عمر ما ** کی برین می‌دارد ای دادر ترا
(The two princes said), “Thou wilt make our lives bitter to us: who is inducing thee to (act like) this, O brother?
گر رود صد سال آنک آگاه نیست ** بر عما آن از حساب راه نیست
If one who is ignorant should journey a hundred years in blindness, that is not reckoned as a journey.
بی‌سلاحی در مرو در معرکه ** هم‌چو بی‌باکان مرو در تهلکه
Do not go into battle unarmed, do not go recklessly into destruction.”
این همه گفتند و گفت آن ناصبور ** که مرا زین گفته‌ها آید نفور
They said all this (to him), but the impatient (prince) replied, “These words (of warning) inspire me with repugnance.
سینه پر آتش مرا چون منقل است ** کشت کامل گشت وقت منجل است 4160
My bosom is full of fire, like a brazier: the crop is ripe, ’tis time for the sickle.
صدر را صبری بد اکنون آن نماد ** بر مقام صبر عشق آتش نشاند
There was a (great) fortitude in my breast, (but) now it is no more: Love has set fire to the dwelling-place of fortitude.
صبر من مرد آن شبی که عشق زاد ** درگذشت او حاضران را عمر باد
My fortitude died on the night when Love was born: it has passed away—long live those who are present!
ای محدث از خطاب و از خطوب ** زان گذشتم آهن سردی مکوب
O thou that tellest (me) of (a stern) rebuke (from the King) and (terrible) punishments, I have passed beyond (all) that: do not beat a piece of cold iron!
سرنگونم هی رها کن پای من ** فهم کو در جمله‌ی اجزای من
I am (rushing) headlong: hey, let go my feet! Where in all my limbs is (any) understanding?
اشترم من تا توانم می‌کشم ** چون فتادم زار با کشتن خوشم 4165
I am (like) a camel: I carry (my load) as long as I can, (but) when I fall down exhausted, I am glad to be killed.
پر سر مقطوع اگر صد خندق است ** پیش درد من مزاج مطلق است
If there are a hundred moats full of severed heads, ’tis an absolute pleasantry in comparison with my anguish.