-
خواجه گفتش فی أمان الله برو ** مر مرا اکنون نمودی راه نو
- Efendisi dedi ki: “Allah selâmet versin git. Sen bana yeni bir yol gösterdin”.
-
خواجه با خود گفت کاین پند من است ** راه او گیرم که این ره روشن است
- Tacir, kendi kendine dedi ki: Bu bana nasihatti. Onun yolunu tutayım, o yol aydın bir yol.
-
جان من کمتر ز طوطی کی بود ** جان چنین باید که نیکو پی بود
- Benim canım neden dududan aşağı olsun? Can dediğin de böyle iyi bir iz izlemeli.”
-
مضرت تعظیم خلق و انگشت نمای شدن
- Halkın, bir kişiyi ululamasının ve halk tarafından parmakla gösterilmenin kötülüğü
-
تن قفس شکل است تن شد خار جان ** در فریب داخلان و خارجان
- Ten kafese benzer. Girenlerin, çıkanların, insanla dostluk edenlerin aldatmasıyla can bedende dikendir.
-
اینش گوید من شوم هم راز تو ** و آنش گوید نی منم انباز تو 1850
- Bu, “Ben senin sırdaşın olayım” der. Öbürü “Hayır, senin akranın, emsalin benim”der.
-
اینش گوید نیست چون تو در وجود ** در جمال و فضل و در احسان و جود
- Bu der ki: “Varlık âleminde güzellik fazilet, iyilik ve cömertlik bakımından senin gibi hiçbir kimse yok.”
-
آنش گوید هر دو عالم آن تست ** جمله جانهامان طفیل جان تست
- Öbürü der ki: “İki cihan da senindir. Bütün canlarımız senin canına tâbidir.”
-
او چو بیند خلق را سر مست خویش ** از تکبر می‌‌رود از دست خویش
- O da, halkı, kendisinin sarhoşu görünce kibirlenir, elden, avuçtan çıkmağa başlar.
-
او نداند که هزاران را چو او ** دیو افکنده ست اندر آب جو
- Şeytan onun gibi binlerce kişiyi ırmağa atmıştır!
-
لطف و سالوس جهان خوش لقمه‌‌ای است ** کمترش خور کان پر آتش لقمه‌‌ای است 1855
- Dünyanın lütfetmesi ve yaltaklanması, hoş bir lokmadır, ama az ye. Çünkü ateşten bir lokmadır!
-
آتشش پنهان و ذوقش آشکار ** دود او ظاهر شود پایان کار
- Ateş gizlidir, zevki meydanda. Dumanı sonunda meydana çıkar.
-
تو مگو آن مدح را من کی خورم ** از طمع می‌‌گوید او پی می‌‌برم
- Sen “Ben o metihleri yutar mıyım? O, tamahından methediyor. Ben, onu anlarım” deme!
-
مادحت گر هجو گوید بر ملا ** روزها سوزد دلت ز آن سوزها
- Seni metheden, halk içinde aleyhinde bulunursa onun tesiriyle gönlün, günlerce yanar.
-
گر چه دانی کاو ز حرمان گفت آن ** کان طمع که داشت از تو شد زیان
- Onun; mahrumiyetten senden umduğunu elde edemeyip ziyan ettiğinden dolayı aleyhinde bulunduğu halde,
-
آن اثر می‌‌ماندت در اندرون ** در مدیح این حالتت هست آزمون 1860
- O sözler, gönlüne dokunur, onun tesiri altında kalırsın. Metihten de bir ululuk gelir, dene de bak!
-
آن اثر هم روزها باقی بود ** مایه‌‌ی کبر و خداع جان شود
- Medihin de günlerce tesiri altında kalırsın. O metih canın ululanmasına, aldanmasına sebep olur.
-
لیک ننماید چو شیرین است مدح ** بد نماید ز آن که تلخ افتاد قدح
- Fakat bu tesir, zahiren görünmez, çünkü methedilmek tatlıdır. Kınanmak acı olduğundan derhal kötü görünür.
-
همچو مطبوخ است و حب کان را خوری ** تا به دیری شورش و رنج اندری
- Kınanmak, kaynatılmış ilâç ve hap gibidir; içer, yahut yutarsa uzun bir müddet ıstırap ve elem içinde kalırsın.
-
ور خوری حلوا بود ذوقش دمی ** این اثر چون آن نمی‌‌پاید همی
- Tatlı yersen onun zevki bir andır, tesiri öbürü kadar sürmez.
-
چون نمی‌‌پاید همی‌‌پاید نهان ** هر ضدی را تو به ضد او بدان 1865
- Zahiren uzun sürdüğü için de tesiri, gizlidir. Her şeyi, zıddıyla anla!
-
چون شکر پاید نهان تاثیر او ** بعد حینی دمل آرد نیش جو
- Medhin tesiri, şekerin tesirine benzer; gizli tesir eder ve bir müddet sonra vücutta deşilmesi icabeden bir çıban çıkar.
-
نفس از بس مدحها فرعون شد ** کن ذلیل النفس هونا لا تسد
- Nefis çok övülmesi yüzünden Firavunlaştı. Alçak gönüllü, hor, hakir ol; ululuk taslama!
-
تا توانی بنده شو سلطان مباش ** زخم کش چون گوی شو چوگان مباش
- Elinden geldikçe kul ol, sultan olma! Top gibi zahmet çekici ol, çevgân olma!
-
ور نه چون لطفت نماند وین جمال ** از تو آید آن حریفان را ملال
- Yoksa senin bu letafetin, bu güzelliğin kalmayınca o, seninle düşüp kalkanlar, senden usanırlar.
-
آن جماعت کت همی‌‌دادند ریو ** چون ببینندت بگویندت که دیو 1870
- Evvelce seni aldatıp duranlar, o vakit seni görünce “Şeytan” adını takarlar.