آن که جان بخشد اگر بکشد رواست ** نایب است و دست او دست خداست
Can bağışlayan kişi öldürse de caizdir. O, nâibdir eli Tanrı elidir.
همچو اسماعیل پیشش سر بنه ** شاد و خندان پیش تیغش جان بده
İsmail gibi onun önüne baş koy. Kılıcının önünde sevinerek, gülerek can ver.
تا بماند جانت خندان تا ابد ** همچو جان پاک احمد با احد
Ki Ahmed’in pak canı, Ahad’la nasıl ebediyse senin canın da ebede kadar sevinçli ve gülümser bir halde kalsın.
عاشقان جام فرح آن گه کشند ** که به دست خویش خوبانشان کشند
Âşıklar, ferah kadehini, güzellerin elleri ile öldürdükleri vakit içerler.
شاه آن خون از پی شهوت نکرد ** تو رها کن بد گمانی و نبرد230
Padişah o kanı şehvet uğruna dökmedi. Suizanda bulunma, münakaşayı bırak!
تو گمان بردی که کرد آلودگی ** در صفا غش کی هلد پالودگی
Sen onun hakkında kötü ve pis iş işledi deyip fena bir zanda bulundun. Su süzülüp durulunca, berrak bir hale gelince bu berraklıkta bulanıklık ve tortu kalır mı, süzülüş suda tortu bırakır mı?
بهر آن است این ریاضت وین جفا ** تا بر آرد کوره از نقره جفا
Bu riyazetler, bu cefa çekmeler, ocağın posayı gümüşten çıkarması içindir.
بهر آن است امتحان نیک و بد ** تا بجوشد بر سر آرد زر زبد
İyinin, kötünün imtihanı, altının kaynayıp tortusunun üste çıkması içindir.
گر نبودی کارش الهام اله ** او سگی بودی دراننده نه شاه
Eğer işi Tanrı ilhamı olmasaydı o, yırtıcı bir köpek olurdu, padişah olmazdı.
پاک بود از شهوت و حرص و هوا ** نیک کرد او لیک نیک بد نما235
Şehvetten de tertemizdi, hırstan da, nefis isteğinden de. Güzel bir iş yaptı, fakat zahiren kötü görünüyordu.
گر خضر در بحر کشتی را شکست ** صد درستی در شکست خضر هست
Hızır, denizde gemiyi deldiyse de onun bu delişinde yüzlerce sağlamlık var.
وهم موسی با همه نور و هنر ** شد از آن محجوب، تو بی‌‌پر مپر
O kadar nur ve hünerle beraber Mûsâ’nın vehmi, ondan mahcuptu; artık sen kanatsız uçmaya kalkışma!
آن گل سرخ است تو خونش مخوان ** مست عقل است او تو مجنونش مخوان
O, kırmızı güldür, sen ona kan deme. O, akıl sarhoşudur, sen ona deli adı takma!
گر بدی خون مسلمان کام او ** کافرم گر بردمی من نام او
Onun muradı Müslüman kanı dökmek olsaydı kâfirim, onun adını ağzıma alırsam!
می‌‌بلرزد عرش از مدح شقی ** بد گمان گردد ز مدحش متقی240
Arş kötü kişinin övülmesinden titrer; suçlardan ve şüpheli şeylerden korunan kişi de kötü methedilince, metheden kişi hakkında fena bir zanna düşer.
شاه بود و شاه بس آگاه بود ** خاص بود و خاصه‌‌ی الله بود
O padişahtı, hem de çok uyanık bir padişah. Has bir zattı, hem de Tanrı hası.
آن کسی را کش چنین شاهی کشد ** سوی بخت و بهترین جاهی کشد
Bir kişiyi böyle bir padişah öldürürse onu, iyi bir bahta eriştirir, en iyi bir makama çeker, yüceltir.
گر ندیدی سود او در قهر او ** کی شدی آن لطف مطلق قهر جو
Eğer onu kahretmede yine onun için bir fayda görmeseydi; o mutlak lütuf, nasıl olur da kahretmeyi isterdi?
بچه می‌‌لرزد از آن نیش حجام ** مادر مشفق در آن غم شاد کام
Çocuk hacamatçının neşterinden titrer durur, esirgeyen ana ise onun gamından sevinçlidir.
نیم جان بستاند و صد جان دهد ** آن چه در وهمت نیاید آن دهد245
Yarı can alır, yüz can bağışlar. Senin vehmine gelmeyen o şey yok mu? Onu verir.
تو قیاس از خویش می‌‌گیری و لیک ** دور دور افتاده‌‌ای بنگر تو نیک
Sen kendince aklından bir kıyas yapmaktasın ama çok, pek çok uzaklara düşmüşsün; iyice bak!
حکایت بقال و طوطی و روغن ریختن طوطی در دکان
Bakkal ve dudunun hikâyesi, dudunun dükkândaki gülyağlarını dökmesi
بود بقالی و وی را طوطیی ** خوش نوایی سبز و گویا طوطیی
Bir bakkal vardı, onun bir de dudusu vardı. Yeşil, güzel sesli ve söyler duduydu.
بر دکان بودی نگهبان دکان ** نکته گفتی با همه سوداگران