-
هر که در زندان قرین محنتی است ** آن جزای لقمهای و شهوتی است
- Zindan da mihnetlere düşen adam, bir lokmanın, bir zevkin yüzünden düşmüştür.
-
هر که در قصری قرین دولتی است ** آن جزای کارزار و محنتی است 1840
- Bir köşkte devlete erişen de bir savaş, bir mihnet karşılığı olarak o devleti bulmuştur.
-
هر که را دیدی به زر و سیم فرد ** دان که اندر کسب کردن صبر کرد
- Kimi altına, gümüşe sahip olmuş, zenginlikte naziri olmayan bir dereceye erişmiş görürsen, bil ki o, kazanma zahmetine sabretmiştir.
-
بیسبب بیند چو دیده شد گذار ** تو که در حسی سبب را گوش دار
- Gözü açık olan bunları sebepsiz, Allah hikmeti olarak görür. Fakat mademki sen duygu âlemindesin, sebeplere kulak as!
-
آن که بیرون از طبایع جان اوست ** منصب خرق سببها آن اوست
- Sebeplere yapışmamak, onları görmemek makamı; ruhu tabayi âleminden kurtulmuş olanındır.
-
بیسبب بیند نه از آب و گیا ** چشم چشمهی معجزات انبیا
- Bu çeşit adam, peygamberlerin mucizeleri çeşmesini sebepsiz görür. Onları, sudan, ottan meydana geliyor bilmez.
-
این سبب همچون طبیب است و علیل ** این سبب همچون چراغ است و فتیل 1845
- Bu sebep, doktorla hasta, kandille fitil gibidir.
-
شب چراغت را فتیل نو بتاب ** پاک دان زینها چراغ آفتاب
- Gece kandiline yeni bir fitil bük, fakat güneş kandilini bunlara muhtaç sanma.
-
رو تو کهگل ساز بهر سقف خان ** سقف گردون را ز کهگل پاک دان
- Yürü, aşevinin damı için samanlı balçık hazırla. Fakat bil ki kâinatın damı, buna muhtaç değil.
-
اه که چون دل دار ما غم سوز شد ** خلوت شب در گذشت و روز شد
- Ah. Sevgilimiz, gamımızı yakıp mahvedince gece yalnızlığı bile geçti, gündüz oldu.
-
جز به شب جلوه نباشد ماه را ** جز به درد دل مجو دل خواه را
- Ay, ancak geceleyin cilve eder. Gönlün istediği sevgiliyi gönül derdinden başka bir şey de arama.
-
ترک عیسی کرده خر پروردهای ** لاجرم چون خر برون پردهای 1850
- Fakat sen, İsa’yı bıraktın da eşeği besledin. Hulâsa eşek gibi perdenin ardında kaldın gitti!
-
طالع عیسی است علم و معرفت ** طالع خر نیست ای تو خر صفت
- Bilgi ve irfan, İsa’nın talihidir, ey eşek sıfatlı, eşeğin talihi değil!
-
نالهی خر بشنوی رحم آیدت ** پس ندانی خر خری فرمایدت
- Eşeğin anırmasını duyar, acırsın. Hâlbuki bilmezsin ki eşek, sana eşeklik telkin ediyor.
-
رحم بر عیسی کن و بر خر مکن ** طبع را بر عقل خود سرور مکن
- İsa’ya acı, eşeğe değil. Tabiatı aklına baş etme.
-
طبع را هل تا بگرید زار زار ** تو از او بستان و وام جان گزار
- Bırak tabiatını, ağlaya dursun. Sen, ondan al, canın borcunu öde!
-
سالها خربنده بودی بس بود ** ز انکه خربنده ز خر واپس بود 1855
- Yeter artık yıllarca eşeğe kul oldun. Çünkü eşeğe kul olan, eşeğin ardından gider. “Onları artta bırakın”dan murat nefsindir.
-
ز اخروهن مرادش نفس تست ** کاو به آخر باید و عقلت نخست
- Nefis geride, aklın ilerde gerek.
-
هم مزاج خر شده ست این عقل پست ** فکرش این که چون علف آرم بدست
- Ama bu aşağılık akıl da eşekle aynı mizaçta. Çünkü bütün fikri onu nasıl elde ederimden ibaret.
-
آن خر عیسی مزاج دل گرفت ** در مقام عاقلان منزل گرفت
- İsa’nın eşeği gönül mizacına malik olmuş, akıllar makamında yer tutmuştur.
-
ز انکه غالب عقل بود و خر ضعیف ** از سوار زفت گردد خر نحیف
- Çünkü akıl galebe çalmıştı, eşekse zayıftı. Eşek, şişman ve kuvvetli biniciden zayıflar.
-
و ز ضعیفی عقل تو ای خر بها ** این خر پژمرده گشته ست اژدها 1860
- Ey eşek değerli; aklının azlığından bu eşek, ejderhalaştı.
-
گر ز عیسی گشتهای رنجور دل ** هم از او صحت رسد او را مهل
- Gönlün İsa’dan hastalandıysa yine ondan iyileşir, sıhhat yine ondan gelir, onu bırakma.
-
چونی ای عیسای عیسی دم ز رنج ** که نبود اندر جهان بیمار گنج
- Ey nefesi hoş Mesih, cihanda yılansız hazine olmaz, eziyetlerle nasılsın?
-
چونی ای عیسی ز دیدار جهود ** چونی ای یوسف ز مکار حسود
- İsa, Yahudileri görünce ne hale gelir; Yusuf, hasetçi kardeşler elinde ne olur?