English    Türkçe    فارسی   

2
35-59

  • در خزان چون دید او یار خلاف ** در کشید او رو و سر زیر لحاف‏ 35
  • Fakat gözün aykırı bir dost görünce başını, yüzünü yorgana çekti.

  • گفت یار بد بلا آشفتن است ** چون که او آمد طریقم خفتن است‏
  • “Kötü dostla ünsiyet, belâya bulaşmaktır. Mademki o geldi, bana uyumak düşer.

  • پس بخسپم باشم اصحاب کهف ** به ز دقیانوس آن محبوس لهف
  • Uyuyayım da Eshabı Kehf’ten olayım. O sıkıntıda o minnette mahpus kalmak, Dıkyanus’tan iyi” dedi.

  • یقظه شان مصروف دقیانوس بود ** خوابشان سرمایه‏ی ناموس بود
  • Eshabı kehf’in uyanıklığı, Dıkyanus’a kulluk etmekti. Fakat uykuları; şereflerini, haysiyetlerini korumuş oldu.

  • خواب بیداری ست چون با دانش است ** وای بیداری که با نادان نشست‏
  • Bilgiyle uyumak uyanıklıktır. Vay bilgisizle oturan uyanık kişiye!

  • چون که زاغان خیمه بر بهمن زدند ** بلبلان پنهان شدند و تن زدند 40
  • Kargalar, güz mevsimi otağlarını kurdular mı, bülbüller gizlenir ve susarlar.

  • ز آنکه بی‏گل‏زار بلبل خامش است ** غیبت خورشید بیداری کش است‏
  • Çünkü gül bahçesi olmayınca, bülbül sükût eder. Güneşin kayboluşu, uyanıklığı öldürür.

  • آفتابا ترک این گلشن کنی ** تا که تحت الارض را روشن کنی‏
  • Ey güneş! Sen yeraltını aydınlatmak üzere bu gül bahçesini terk ediyorsun.

  • آفتاب معرفت را نقل نیست ** مشرق او غیر جان و عقل نیست‏
  • Fakat marifet güneşi, bir yerden bir yere gitmez, o güneş dolunmaz. Onun tanyeri akıl ve candan başka bir yer değildir.

  • خاصه خورشید کمالی کان سری ست ** روز و شب کردار او روشنگری ست‏
  • Hele işi gücü; gündüz olsun gece olsun, âlemi aydınlatmak olan o cihanın kemal güneşi hiç kaybolmaz.

  • مطلع شمس آی گر اسکندری ** بعد از آن هر جا روی نیکوفری‏ 45
  • İskender’sen gün doğusuna gel. Ondan sonra nereye gidersen nurlusun, kuvvetlisin!

  • بعد از آن هر جا روی مشرق شود ** شرقها بر مغربت عاشق شود
  • Ondan sonra nereye varsan orası doğu olur; doğrular senin batına âşık kesilir.

  • حس خفاشت سوی مغرب دوان ** حس در پاشت سوی مشرق روان‏
  • Senin yarasa duygun batıya doğru koşmakta, inciler saçan duygun da doğuya doğru akmakta.

  • راه حس راه خران است ای سوار ** ای خران را تو مزاحم شرم دار
  • Ey atlı! Duygu yolu, eşeklerin yoludur. Ey eşeklere karışan, utan!

  • پنج حسی هست جز این پنج حس ** آن چو زر سرخ و این حسها چو مس‏
  • Bu beş duygudan başka beş duygu daha vardır. O duygular kırmızı altın gibidir, bunlar bakır gibi.

  • اندر آن بازار کایشان ماهرند ** حس مس را چون حس زر کی خرند 50
  • Tanıyışta, anlayışta mahareti olanlar, o pazarda nasıl olur da bakır duyguyu altın duygu gibi alırlar?

  • حس ابدان قوت ظلمت می‏خورد ** حس جان از آفتابی می‏چرد
  • Bedenlerin duygusu, zulmet gıdası yemekte, can duygusuysa bir güneşten çerezlenmekte.

  • ای ببرده رخت حسها سوی غیب ** دست چون موسی برون آور ز جیب‏
  • Ey duygularını derleyip toplayarak gayp âlemine götüren! Musa gibi elini koynundan çıkar.

  • ای صفاتت آفتاب معرفت ** و آفتاب چرخ بند یک صفت‏
  • Ey sıfatları marifet güneşi olan! Bu âlem güneşi, bir sıfatla mukayyettir.

  • گاه خورشید و گهی دریا شوی ** گاه کوه قاف و گه عنقا شوی‏
  • Hâlbuki sen gâh güneş olursun, gâh deniz. Gâh Kafdağı kesilirsin, gâh Anka.

  • تو نه این باشی نه آن در ذات خویش ** ای فزون از وهمها و ز بیش بیش‏ 55
  • Fakat hakikatte sen ne bu olursun, ne o. Ey vehimlerden uzak, ey ilerden ileri!

  • روح با علم است و با عقل است یار ** روح را با تازی و ترکی چه کار
  • Ruh; ilimle, akılla dosttur. Ruhun Arapçayla, Türkçe’yle ne işi var?

  • از تو ای بی‏نقش با چندین صور ** هم مشبه هم موحد خیره‏سر
  • Ey nakşı, sureti olmayan! Bunca nakışlar, bunca suretlerle, sana hem müşebbih hayran olmuştur, hem muvahhit!

  • گه مشبه را موحد می‏کند ** گه موحد را صور ره می‏زند
  • Gâh müşebbihi muvahhit yapmakta, gâh suretler muvahhidin yolunu kesmekte.

  • گه ترا گوید ز مستی بو الحسن ** یا صغیر السن یا رطب البدن‏
  • Gâh sarhoşlukla sana Ebül Hasen der, gâh ey yaşı küçük, ey bedeni taze ve yumuşak güzel diye hitabeder.