-
دیدنش با چشم چون ممکن نبود ** اندر آن تاریکیش کف می‌بسود
- Fakat ahır o kadar karanlıktı ki gözle görmenin imkânı yoktu. O, göz gözü görmeyecek kadar karanlık yerde file ellerini sürmeye başladılar.
-
آن یکی را کف به خرطوم اوفتاد ** گفت همچون ناودانست این نهاد
- Birisi eline hortumunu geçirdi, “Fil bir oluğa benzer” dedi.
-
آن یکی را دست بر گوشش رسید ** آن برو چون بادبیزن شد پدید
- Başka birinin eline kulağı geçti, “Fil bir yelpazeye benziyor” dedi.
-
آن یکی را کف چو بر پایش بسود ** گفت شکل پیل دیدم چون عمود
- Bir başkasının eline ayağı geçmişti, dedi ki: “Fil bir direğe benzer.”
-
آن یکی بر پشت او بنهاد دست ** گفت خود این پیل چون تختی بدست 1265
- Bir başkası da sırtını ellemişti, “Fil bir taht gibidir é dedi.
-
همچنین هر یک به جزوی که رسید ** فهم آن می‌کرد هر جا می‌شنید
- Herkes neresini elledi, nasıl sandıysa fili ona göre anlatmaya koyuldu.
-
از نظرگه گفتشان شد مختلف ** آن یکی دالش لقب داد این الف
- Onların sözleri, görüşleri yüzünden birbirine aykırı oldu. Birisi dal dedi, öbürü elif.
-
در کف هر کس اگر شمعی بدی ** اختلاف از گفتشان بیرون شدی
- Herkesin elinde bir mum olsaydı sözlerindeki aykırılık kalmazdı.
-
چشم حس همچون کف دستست و بس ** نیست کف را بر همه‌ی او دست‌رس
- Duygu gözü ancak avuca, ancak köpüğe benzer, avuç bütün fili birden elleyemez ki!
-
چشم دریا دیگرست و کف دگر ** کف بهل وز دیده‌ی دریا نگر 1270
- Denizi gören göz başka, köpüğü gören göz başka. Köpüğü bırak da denizin gözüyle bak sen.
-
جنبش کفها ز دریا روز و شب ** کف همی‌بینی و دریا نه عجب
- Köpükler, gece gündüz denizden meydana gelir, onları deniz harekete getirir. Fakat sen ne şaşılacak şey, köpüğü görüyorsun da denizi göremiyorsun!
-
ما چو کشتیها بهم بر می‌زنیم ** تیره‌چشمیم و در آب روشنیم
- Biz, gemilere benziyoruz. Aydın denizin içindeyiz de gözlerimiz görmüyor, birbirimize çarpıp duruyoruz.
-
ای تو در کشتی تن رفته به خواب ** آب را دیدی نگر در آب آب
- Ey ten gemisine binmiş, uykuya dalmış adam, denizi gördün ama asıl denizin denizine bak!
-
آب را آبیست کو می‌راندش ** روح را روحیست کو می‌خواندش
- Denizin de bir denizi var, onu sürüp duruyor. Ruhun da bir ruhu var, onu istediği tarafa çeker çevirir?
-
موسی و عیسی کجا بد کفتاب ** کشت موجودات را می‌داد آب 1275
- Güneş, bütün varlık ekinini suladığı vakit Musa neredeydi, İsa nerde?
-
آدم و حوا کجا بد آن زمان ** که خدا افکند این زه در کمان
- Allah bu yaya kiriş taktığı zaman Âdem neredeydi, Havva nerede?
-
این سخن هم ناقص است و ابترست ** آن سخن که نیست ناقص آن سرست
- Bu söz de noksandır, bu sözün de bir neticesi yoktur. Noksan olmayan söz o tarafa, hakikat âlemine ait olan sözdür.
-
گر بگوید زان بلغزد پای تو ** ور نگوید هیچ از آن ای وای تو
- eksik
-
ور بگوید در مثال صورتی ** بر همان صورت بچفسی ای فتی
- Fakat sana söylense hemencecik o misale yapışır, o sureti hakikat sanırsın a yiğidim!
-
بسته‌پایی چون گیا اندر زمین ** سر بجنبانی ببادی بی‌یقین 1280
- Ot gibi ayağın yere bağlı… Hakikate erişemez de bir yelle başını sallar durursun.
-
لیک پایت نیست تا نقلی کنی ** یا مگر پا را ازین گل بر کنی
- Ayağın yok ki bir yerden bir yere gidebilesin yahut çalışıp çabalayıp ayağını bu balçıktan kurtarasın.
-
چون کنی پا را حیاتت زین گلست ** این حیاتت را روش بس مشکلست
- Nasıl kurtarabilir, nasıl bu balçıktan ayağının çekebilirsin? Hayatın bu balçıktan. Hayatını terk etmekse senin için pek müşkül bir şey!
-
چون حیات از حق بگیری ای روی ** پس شوی مستغنی از گل می‌روی
- Fakat ey yoksul adam, Hak’tan hayat bulursan topraktan müstağni olur, bu balçığı o vakit terk edersin.
-
شیر خواره چون ز دایه بسکلد ** لوت‌خواره شد مرورا می‌هلد
- Süt emen çocuk dadıdan vazgeçti mi yemek yemeğe başlar, artık onu bırakır gider.
-
بسته‌ی شیر زمینی چون حبوب ** جو فطام خویش از قوت القلوب 1285
- Sen, topraktan biten taneler gibi yerin sütüne bağlanmış, ona bağlanmış, ona alışmışsın. Kalplerin gıdasına alış da bu sütten kesilmeye bak!