-
چونک قبضی آیدت ای راه‌رو ** آن صلاح تست آتش دل مشو
- Yolcu, sana da bir sıkıntı, bir gönül darlığı geldi mi alevlenme, meyus olma… Senin için muvafıktır o.
-
زآنک در خرجی در آن بسط و گشاد ** خرج را دخلی بباید زاعتداد 3735
- Çünkü ferahlık ve genişlik zamanında varını, yoğunu harcedip duruyorsun demektir. Harcetmeye karşılık bir de gelir lâzım elbet!
-
گر هماره فصل تابستان بدی ** سوزش خورشید در بستان شدی
- Ya mevsimi sürüp gitseydi güneş, bağları, bahçeleri yakar kavururdu.
-
منبتش را سوختی از بیخ و بن ** که دگر تازه نگشتی آن کهن
- Nebatları kökünden yakardı, bir daha o yanıp kavrulan şeyler yenilemezdi, yeşerip tazelenmezdi.
-
گر ترش‌رویست آن دی مشفق است ** صیف خندانست اما محرقست
- Kışın yüzü ekşidir ama şefkatlidir... yaz gülümser ama yakar, yandırır!
-
چونک قبض آید تو در وی بسط بین ** تازه باش و چین میفکن در جبین
- Darlık geldi mi onda genişlik gör de canlan, alnını kırıştırma!
-
کودکان خندان و دانایان ترش ** غم جگر را باشد و شادی ز شش 3740
- Çocuklar gülüp dururlar, bilenlerinse yüzü ekşidir. Gam karaciğerden meydana gelir, neşe akciğerden!
-
چشم کودک همچو خر در آخرست ** چشم عاقل در حساب آخرست
- Çocuğun gözü, eşek gibi ahırdadır… Akıllı adamsa gözünü işin sonuna diker.
-
او در آخر چرب می‌بیند علف ** وین ز قصاب آخرش بیند تلف
- Akılsız, ahırdaki otu tatlı görür… Akıllı, ahırdaki hayvanın nihayet kasap elinde telef olacağını görür, bilir.
-
آن علف تلخست کین قصاب داد ** بهر لحم ما ترازویی نهاد
- Şu kasabın verdiği ot yok mu? Acıdır, acı! Kasap o otu bizi semirtmek, tartıda ağır gelmemizi temin etmek için veriyor.
-
رو ز حکمت خور علف کان را خدا ** بی غرض دادست از محض عطا
- Yürü, Allah’ın verdiği hikmet otunu ye! Çünkü Allah, onu ancak cömertliğinden, ihsanından dolayı karşılık istemeksizin vermiştir.
-
فهم نان کردی نه حکمت ای رهی ** زانچ حق گفتت کلوا من رزقه 3745
- Allah “Allah’ın verdiği rızıktan yiyin” dedi. Sen, buradaki rızkı ekmek sandın, hikmet olduğunu anlamadın ha!
-
رزق حق حکمت بود در مرتبت ** کان گلوگیرت نباشد عاقبت
- Allah’ın verdiği rızık, insan mertebesine göre hikmettir. O rızık sonunda senin boğazında durmaz, seni öldürüp mahvetmez!
-
این دهان بستی دهانی باز شد ** کو خورنده‌ی لقمه‌های راز شد
- Bu ağzını kapadın mı başka bir ağız açılır… O ağız sır lokmalarını yer, yutar.
-
گر ز شیر دیو تن را وابری ** در فطام اوبسی نعمت خوردی
- Bedenini Şeytan aslanından kurtarabilirsen Allah sofrasında nice nimetler yersin!
-
ترک‌جوشش شرح کردم نیم‌خام ** از حکیم غزنوی بشنو تمام
- Ben bu sözü, Türklerin et yemeği gibi yarı pişmiş, yarı ham bir halde anlattım. Sen tamamını Hâkim-i Gaznevî’den duy!
-
در الهی‌نامه گوید شرح این ** آن حکیم غیب و فخرالعارفین 3750
- O gayb hakîmi, o ariflerin övündükleri zat, bunu İlahînâme’de anlatır:
-
غم خور و نان غم‌افزایان مخور ** زانک عاقل غم خورد کودک شکر
- Gam ye de, gam artıranların, seni derde sokanların ekmeğini yeme... çünkü akıllı adam gam yer, çocuksa şeker!
-
قند شادی میوه‌ی باغ غمست ** این فرح زخمست وآن غم مرهمست
- Neşe şekeri, gam bahçesinin meyvasıdır. Bu ferah yaradır, o gam merhem.
-
غم چو بینی در کنارش کش به عشق ** از سر ربوه نظر کن در دمشق
- Gamı gördün mü aşkla kucakla… Şam’a Rübve tepesinden bak!
-
عاقل از انگور می بیند همی ** عاشق از معدوم شی بیند همی
- Akıllı adam, şarabı üzümde görür… Âşık varı yokta bulur.
-
جنگ می‌کردند حمالان پریر ** تو مکش تا من کشم حملش چو شیر 3755
- Geçen gün hamallar, sen alma, o yükü ben aslan gibi taşırım diye birbirleriyle savaşıp duruyorlardı.
-
زانک زان رنجش همی‌دیدند سود ** حمل را هر یک ز دیگر می‌ربود
- Neden? Çünkü o zahmette rahmet, o eziyette kâr görüyorlardı da yükü her biri, öbüründen kapıyordu.
-
مزد حق کو مزد آن بی‌مایه کو ** این دهد گنجیت مزد و آن تسو
- Nerede Allah’ın verdiği ücret, nerede o sermayesiz herifin verdiği ücret? Bu, sana ücret olarak bir hazine bağışlar, o birkaç mangır verir!
-
گنج زری که چو خسپی زیر ریگ ** با تو باشد ان نباشد مردریگ
- Allah’ın bağışladığı altın, sen ölüp kumlar, topraklar altında yatsan bile seninledir… Öldükten sonra kalıp başkalarına nasip olan mal değildir o!