-
غره‌ی شیرت بخواهد امتحان ** نقش شیر و آنگه اخلاق سگان
- Sureti olduğu, fakat hakikatte köpeklerin huylarına sahip olduğun anlaşılır.
-
تفسیر ولتعرفنهم فی لحن القول
- Ve leta’rifennehum fî lahnil kavli ayetinin tefsiri
-
گفت یزدان مر نبی را در مساق ** یک نشانی سهل‌تر ز اهل نفاق 790
- Allah, söz geliminde Peygambere dedi ki: “Münafıkların anlaşılması için en kolay ve görünür delil şudur:
-
گر منافق زفت باشد نغز و هول ** وا شناسی مر ورا در لحن و قول
- Münafık iri yarı, korkunç, zahiren babayiğit görünse bile sen onun sesinin tonundan ve sözünden tanır, anlarsın.
-
چون سفالین کوزه‌ها را می‌خری ** امتحانی می‌کنی ای مشتری
- Testi aldığın zaman o testileri sınar, o testilere vurursun, değil mi?
-
می‌زنی دستی بر آن کوزه چرا ** تا شناسی از طنین اشکسته را
- Neden vurursun? Sesinden kırık testiyi anlamak için.
-
بانگ اشکسته دگرگون می‌بود ** بانگ چاووشست پیشش می‌رود
- Kırık testinin sesi daha başka türlü olur. Ses, çavuşa benzer, önde gider.
-
بانگ می‌آید که تعریفش کند ** همچو مصدر فعل تصریفش کند 795
- ”Ses gelir de o şeyin ne olduğunu anlatır, onun ahvalini sayar, döker. Ses mastara benzer, fiil de o mastarı tasrif eder!
-
چون حدیث امتحان رویی نمود ** یادم آمد قصه‌ی هاروت زود
- Sınama sözü gelince hemencecik Hârût hikâyesini hatırladım.
-
قصه‌ی هاروت و ماروت و دلیری ایشان بر امتحانات حق تعالی
- Hârût’la Mârût’un hikâyesi ve onların Ulu Allah’ın sınamalarına karşı yiğitlik taslamaları
-
پیش ازین زان گفته بودیم اندکی ** خود چه گوییم از هزارانش یکی
- Bundan önce de bu bahse dair az bir söz söylemiştik. Fakat zaten ne kadar söylesek ancak binde birini anlatabiliriz.
-
خواستم گفتن در آن تحقیقها ** تا کنون وا ماند از تعویقها
- Bu vakayı adamakıllı anlatmak istedim ama şimdiye kadar söz, sözü açtı, birçok sebeplerle kalıp gitti.
-
حمله‌ی دیگر ز بسیارش قلیل ** گفته آید شرح یک عضوی ز پیل
- H ele bir hamle daha edeyim de çoğundan azını, âdeta filin tek bir uzvunu söylemiş olayım.
-
گوش کن هاروت را ماروت را ** ای غلام و چاکران ما روت را 800
- Ey yüzüne kul, köle olduğumuz, Hârût ve Mârût kıssasını dinle!
-
مست بودند از تماشای اله ** وز عجایبهای استدراج شاه
- Allah lütuflarını, padişahın lütuf şeklinde tecelli eden şaşılacak kahırlarını seyretmekten sarhoş olmuşlardı.
-
این چنین مستیست ز استدراج حق ** تا چه مستیها کند معراج حق
- Allah’ın kahırlarında böyle sarhoşluklar varken Allah miracının ne sarhoşlukları var?
-
دانه‌ی دامش چنین مستی نمود ** خوان انعامش چه‌ها داند گشود
- Tuzağındaki tane, insana böyle bir sarhoşluk verirse ya nimet sofrası ne yapar ne lütuflarda bulunur?
-
مست بودند و رهیده از کمند ** های هوی عاشقانه می‌زدند
- Hârût da Mârût da sarhoş olmuşlar, bağlarını çözmüşler, kayıttan kurtulmuşlar, âşıkçasına hayhuylar ediyorlar naralar atıyorlardı.
-
یک کمین و امتحان در راه بود ** صرصرش چون کاه که را می‌ربود 805
- Fakat yolda öyle bir tuzak, öyle bir imtihan vardı ki kasırgası dağları bile saman çöpü gibi kapıp götürebilirdi.
-
امتحان می‌کردشان زیر و زبر ** کی بود سرمست را زینها خبر
- Bu sınama bunları altüst etmekteydi. Fakat sarhoşun bunlardan ne haberi olabilir ki?
-
خندق و میدان بپیش او یکیست ** چاه و خندق پیش او خوش مسلکیست
- Sarhoşun önünde hendek de birdir, meydan da. Ona kuyu da doğru yol kesilmiştir, hendek de!
-
آن بز کوهی بر آن کوه بلند ** بر دود از بهر خوردی بی‌گزند
- Dağ keçisi, yüce dağ başlarında yiyecek arar, hiçbir zarara uğramadan koşar durur!
-
تا علف چیند ببیند ناگهان ** بازیی دیگر ز حکم آسمان
- Yiyecek bulmak, yayılmak üzereyken ansızın feleğin sınaması gelir çatar.
-
بر کهی دیگر بر اندازد نظر ** ماده بز بیند بر آن کوه دگر 810
- Öbür dağa bakar, orada bir dişi dağ keçisi görür.
-
چشم او تاریک گردد در زمان ** بر جهد سرمست زین که تا بدان
- Derhal gözleri kararır. Bu dağdan ta o dağa sıçramak ister.
-
آنچنان نزدیک بنماید ورا ** که دویدن گرد بالوعه‌ی سرا
- Dişi keçinin bulunduğu dağ, ona o kadar yakın görünür ki oraya sıçramak, ev kapısının etrafında koşup dolanmak kadar kolay gelir.
-
آن هزاران گز دو گز بنمایدش ** تا ز مستی میل جستن آیدش
- Binlerce arşın yol ona iki arşınlık bir mesafe görünür, o sarhoşlukla sıçramak ister.