فضل مردان بر زنان ای بو شجاع ** نیست بهر قوت و کسب و ضیاع
Ey, yiğit er, erkeklerin kadınlara üstünlüğü kuvvet, kazanç ve mal mülk bakımından değildir.
ورنه شیر و پیل را بر آدمی ** فضل بودی بهر قوت ای عمی
Öyle olsaydı aslan ve fil, daha kuvvetli olduğu için insandan yüce, daha üstün olurdu a kör!
فضل مردان بر زن ای حالی‌پرست ** زان بود که مرد پایان بین‌ترست 1620
Ey yalnız bu anı gören, erkeklerin kadınlardan üstün olması erkeğin kadına nazaran daha ziyade sonu görür olmasındandır!
مرد کاندر عاقبت‌بینی خمست ** او ز اهل عاقبت چون زن کمست
Erkek, işin sonunu göremezse işin sonunu görenlere nazaran kadın gibi noksan sayılır!
از جهان دو بانگ می‌آید به ضد ** تا کدامین را تو باشی مستعد
Âlemden iki zıt ses gelmektedir... Bakalım sen hangisine istidatlısın?
آن یکی بانگش نشور اتقیا ** وان یکی بانگش فریب اشقیا
Bir tanesi, iyi kişilere hayattır... Öbürü kötü kişilere hile!
من شکوفه‌ی خارم ای خوش گرمدار ** گل بریزد من بمانم شاخ خار
Bir ses, ey güzel ve bana düşkün olan kişi, ben diken çiçeğiyim... Çiçek dökülür, ben kalırım; diken dalından ibaretim ben der.
بانگ اشکوفه‌ش که اینک گل‌فروش ** بانگ خار او که سوی ما مکوش 1625
Çiçeği, ey gül satan, gel bu yana der... Dikenin sesiyse bizim yanımıza gelmeye kalkışma der!
این پذیرفتی بماندی زان دگر ** که محب از ضد محبوبست کر
Bu seslerden birini kabul ettin mi öbürünü duymazsın bile... Çünkü seven kişi, sevgiliye aykırı olan kişilerin sözlerine sağır olur!
آن یکی بانگ این که اینک حاضرم ** بانگ دیگر بنگر اندر آخرم
O seslerin biri işte ben buracıktayım, hazırım der. Öbür ses de, sen benim sonuma bak der.
حاضری‌ام هست چون مکر و کمین ** نقش آخر ز آینه‌ی اول ببین
Cihanın bozuluşu, “benim şimdiki halim biledir, pusudur... Sonumu, bir aynaya benzeyen önüme bak da gör!” der.
چون یکی زین دو جوال اندر شدی ** آن دگر را ضد و نا درخور شدی
Bu iki çuvaldan birine girdin mi öbürüne zıt olur, artık ona lâyık olmazsın!
ای خنک آنکو ز اول آن شنید ** کش عقول و مسمع مردان شنید 1630
Ne mutlu ona ki erlerin akıllarının duyduğu bu sesi, önceden işitti!
خانه خالی یافت و جا را او گرفت ** غیر آنش کژ نماید یا شگفت
Gönül evini hangi ses boş bulursa o gelir, tutar... Artık sahibine ondan başkası ya eğri görünür yahut acayip!
کوزه‌ی نو کو به خود بولی کشید ** آن خبث را آب نتواند برید
Yeni testi sidiği emerse artık su, ondan o pisliği gideremez!
در جهان هر چیز چیزی می‌کشد ** کفر کافر را و مرشد را رشد
Âlemde her şey, bir şeyi çekmektedir... Küfür, kâfiri, doğruluk, doğru yola götüreni!
کهربا هم هست و مقناطیس هست ** تا تو آهن یا کهی آیی بشست
Kehlibar da vardır, mıknatıs da... Sen demir de olsan, saman çöpü de olsan elbette bir tuzağa düşersin!
برد مقناطیست ار تو آهنی ** ور کهی بر کهربا بر می‌تنی 1635
Demirsen seni bir mıknatıs kapar... Yok, saman çöpüysen kehlibara tutulur, ona gidersin!
آن یکی چون نیست با اخیار یار ** لاجرم شد پهلوی فجار جار
İyi kişilerle dost olmayan, elbette kötülerin yanında yer alır, onlara komşu olur!
هست موسی پیش قبطی بس ذمیم ** هست هامان پیش سبطی بس رجیم
Musa, Kıpti’ye göre pek kötüdür ama Haman da İsrailoğullarına göre taşlanmış melûnun biridir.
جان هامان جاذب قبطی شده ** جان موسی طالب سبطی شده
Haman’ın canı Kıpti’ye çeker, Âdem’in midesi buğdayla suyu!
معده‌ی خر که کشد در اجتذاب ** معده‌ی آدم جذوب گندم آب
(eksik)
گر تو نشناسی کسی را از ظلام ** بنگر او را کوش سازیدست امام 1640
1640.Karanlık yüzünden birisini tanıyamadın mı, kendisine kimi imam edinmiş, kime uymuş... Bak, ne olduğunu anlarsın!
بیان آنک عارف را غذاییست از نور حق کی ابیت عند ربی یطعمنی و یسقینی و قوله الجوع طعام الله یحیی به ابدان الصدیقین ای فی الجوع یصل طعام‌الله
Arifin Allah nurundan gıdası vardır. “Ben Rabi’me konuk olurum, O beni doyurur ve suvarır” denmiştir. “Açlık, Allah yemeğidir. Allah, doğruların bedenlerini onunla diriltir” hadisi de vardır ki açlıkta adama Allah yemeği gelir demektir.
زانک هر کره پی مادر رود ** تا بدان جنسیتش پیدا شود
Her yavru, anasının ardından gider... Bununla da cinsiyet anlaşılır.
آدمی را شیر از سینه رسد ** شیر خر از نیم زیرینه رسد
Âdemoğluna süt, göğüsten gelir, eşeğin sütü de bedeninin yarısından, aşağılık tarafından akar.