-
عدل وضع نعمتی در موضعش ** نه بهر بیخی که باشد آبکش 1090
- Adalet bir nimeti yerine koymaktır, her su çeken tohumu sulamak değil.
-
ظلم چه بود وضع در ناموضعی ** که نباشد جز بلا را منبعی
- Zulüm nedir? bir şeyi yerinde kullanmamak, yeri olmayan yere koymak. Bu da ancak belaya kaynak olur.
-
نعمت حق را به جان و عقل ده ** نه به طبع پر زحیر پر گره
- Tanrı nimetini cana, akla ver, iç ağrısına uğramış, düğümlerle, sıkıntılarla dopdolu olmuş tabiata değil.
-
بار کن بیگار غم را بر تنت ** بر دل و جان کم نه آن جان کندنت
- Dünya gamının savaşını bedenine yükle. O can çekişmeyi gönlüne, canına az tattır.
-
بر سر عیسی نهاده تنگ بار ** خر سکیزه می‌زند در مرغزار
- Yük dengini İsa’nın başına koymuş da; tekme atan, yuvarlanıp kalgıyan eşeği çayıra salıveriyor.
-
سرمه را در گوش کردن شرط نیست ** کار دل را جستن از تن شرط نیست 1095
- Sürmeyi kulağa çekmezler. Gönül işini bedenden istemek şart değildir.
-
گر دلی رو ناز کن خواری مکش ** ور تنی شکر منوش و زهر چش
- Gönülsen yürü, nazlan, horluk çekme. Bedensen şeker yeme, zehir tat!
-
زهر تن را نافعست و قند بد ** تن همان بهتر که باشد بی‌مدد
- Zehir bedene faydalıdır, şeker zararlı. Bedenin yardım görmemesi daha iyidir.
-
هیزم دوزخ تنست و کم کنش ** ور بروید هیزمی رو بر کنش
- Cehennem odunu bedendir, onu azalt, bir odun daha biterse hemen kes!
-
ورنه حمال حطب باشی حطب ** در دو عالم هم‌چو جفت بولهب
- Yoksa iki alemde de Ebuleheb’in karısı gibi odun hamalı olursun, odun hamalı.
-
از حطب بشناس شاخ سدره را ** گرچه هر دو سبز باشند ای فتی 1100
- Sidre dalını odundan farket, ikisi de yeşil görünür yiğidim ama bir değildir.
-
اصل آن شاخست هفتم آسمان ** اصل این شاخست از نار و دخان
- O dalın aslı yedinci kat göktü. Bu dalın aslı ise ateştir, dumandır.
-
هست مانندا به صورت پیش حس ** که غلط‌بینست چشم و کیش حس
- Duyguya göre ikisi de birbirine benzer. Çünkü göz ve duygunun mezhebi, yanlış görmedir.
-
هست آن پیدا به پیش چشم دل ** جهد کن سوی دل آ جهد المقل
- Bu, can gözüne görünür, gönle varmak için yorul çabala.
-
ور نداری پا بجنبان خویش را ** تا ببینی هر کم و هر بیش را
- Ayağın yoksa yuvarlan da nihayet her azı, her çoğu gör.
-
در معنی این بیت «گر راه روی راه برت بگشایند ور نیست شوی بهستیت بگرایند»
- Şu beytin manası: Yolcuysan, yoldaysan, sana yol açarlar. Yok olursan sana varlıkla yönelirler.
-
گر زلیخا بست درها هر طرف ** یافت یوسف هم ز جنبش منصرف 1105
- Zeliha, her taraftan kapıları kapadı ama Yusuf’ta hiçbir hareket görünmedi.
-
باز شد قفل و در و شد ره پدید ** چون توکل کرد یوسف برجهید
- Kilit ve kapı tekrar açıldı, yol göründü. Çünkü Yusuf, Tanrısına dayanmıştı, her yana dönüp dolaşmaktaydı.
-
گر چه رخنه نیست عالم را پدید ** خیره یوسف‌وار می‌باید دوید
- Alemde bir yarık görünmemede ama Yusuf gibi hayran bir halde her yana koşup gelmek gerek.
-
تا گشاید قفل و در پیدا شود ** سوی بی‌جایی شما را جا شود
- Ki kilit açılsın, kapı görünsün, mekansızlık size yer olsun.
-
آمدی اندر جهان ای ممتحن ** هیچ می‌بینی طریق آمدن
- Ey sınanan kişi, aleme geldin ama geldiğin yolu hiç görmüyor musun?
-
تو ز جایی آمدی وز موطنی ** آمدن را راه دانی هیچ نی 1110
- Sen bir yerden, bir yurttan geldin. Geldiğin yolu bilmiyor musun, hayır, değil mi?
-
گر ندانی تا نگویی راه نیست ** زین ره بی‌راهه ما را رفتنیست
- Mademki bilmiyorsun, yol yok deme. Bu yolsuz yoldan bize gitmek görünür.
-
می‌روی در خواب شادان چپ و راست ** هیچ دانی راه آن میدان کجاست
- Rüyada neşeli bir halde sağa, sola gitmektesin. O meydanın yolu nerede biliyor musun?
-
تو ببند آن چشم و خود تسلیم کن ** خویش را بینی در آن شهر کهن
- Sen gözünü kapa, kendini teslim et de kendini o eski şehirde göresin.
-
چشم چون بندی که صد چشم خمار ** بند چشم تست این سو از غرار
- Fakat gözünü nasıl kapatabilirsin ki yüzlerce mahmur göz, senin gözünü kapatmadan seni senden almada.