English    Türkçe    فارسی   

5
1583-1607

  • خاک لرزید و درآمد در گریز  ** گشت او لابه‌کنان و اشک‌ریز 
  • Yeryüzü titredi, ağlamaya, yalvarmaya, gözyaşları dökmeye başladı.

  • سینه سوزان لابه کرد و اجتهاد  ** با سرشک پر ز خون سوگند داد 
  • Gönlü yanarak yalvardı, kanlı gözyaşı dökerek ant verdi, dedi ki:

  • که به یزدان لطیف بی‌ندید  ** که بکردت حامل عرش مجید  1585
  • Lütuf sahibi eşsiz Tanrı hakkı için ki seni, Arsı taşıyan ulu melekler arasına kattı.

  • کیل ارزاق جهان را مشرفی  ** تشنگان فضل را تو مغرفی 
  • Aleme Rızk veren kilelerin memurusun, lütuf ve ihsan susuzlarına avuç,avuç su verirsin.

  • زانک میکائیل از کیل اشتقاق  ** دارد و کیال شد در ارتزاق 
  • Çünkü Mikail sözü kileden üremedir. Mikail fizik veren kilecidir.

  • که امانم ده مرا آزاد کن  ** بین که خون‌آلود می‌گویم سخن 
  • Bana aman ver, azat et beni. Bak kanlı gözyaşlarına bulandım da seninle öyle konuşuyorum.

  • معدن رحم اله آمد ملک  ** گفت چون ریزم بر آن ریش این نمک 
  • Melek, Tanrı merhametinin madenidir. Dedi ki: Şimdi ben şu yaranın üstüne nasıl tuz ekeyim?

  • هم‌چنانک معدن قهرست دیو  ** که برآورد از نبی آدم غریو  1590
  • Nitekim Şeytan da kahır madenidir. Adem oğullarından bu yüzden feryat eder.

  • سبق رحمت بر غضب هست ای فتا  ** لطف غالب بود در وصف خدا 
  • Yiğidim, merhamet, gazaptan fazladır, gazaba üstündür. Tanrı sıfatlarından lütuf, kahrın üstündedir.

  • بندگان دارند لابد خوی او  ** مشکهاشان پر ز آب جوی او 
  • Kullar da onun huyundadır, tulumlar onun suyu ile doludur.

  • آن رسول حق قلاوز سلوک  ** گفت الناس علی دین الملوک 
  • O Tanrı Resulü, o sülük kılavuzu “İnsanlar padişahların dinindedir” demiştir.

  • رفت میکائیل سوی رب دین  ** خالی از مقصود دست و آستین 
  • Mikail, din rabbinin tapısına, eli yeni boş olarak gitti.

  • گفت ای دانای سر و شاه فرد  ** خاک از زاری و گریه بسته کرد  1595
  • Dedi ki: Ey sırları bilen tek padişah, toprak ağlayıp inledi, yolumu bağladı benim.

  • آب دیده پیش تو با قدر بود  ** من نتانستم که آرم ناشنود 
  • Senin yanında gözyaşının bir değeri vardır. İşitmezlikten gelemedim.

  • آه و زاری پیش تو بس قدر داشت  ** من نتانستم حقوق آن گذاشت 
  • Ahın feryadın sence yüce bir değeri var. O hukuku terk etmek elimden gelmedi.

  • پیش تو بس قدر دارد چشم تر  ** من چگونه گشتمی استیزه‌گر 
  • Sence yaşlı gözün pek değeri var. Artık ben, nasıl inat edebilirdim?

  • دعوت زاریست روزی پنج بار  ** بنده را که در نماز آ و بزار 
  • Kul, günde beş kere namaza gel, feryad et diye davet edilir.

  • نعره‌ی مذن که حیا عل فلاح  ** وآن فلاح این زاری است و اقتراح  1600
  • Müezzinin “Haydi felaha” demesi yok mu? O felah, bu ağlayış bu sızlanıştır.

  • آن که خواهی کز غمش خسته کنی  ** راه زاری بر دلش بسته کنی 
  • Sen kimi dertle hasta etmek istersen onun gönlüne ağlayış yolunu kapatırsın.

  • تا فرو آید بلا بی‌دافعی  ** چون نباشد از تضرع شافعی 
  • Bu suretle de defeden olmaz, bela gelip çatar. Çünkü sızlanma şefaatçısı bulunmaz.

  • وانک خواهی کز بلااش وا خری  ** جان او را در تضرع آوری 
  • Birisini beladan kurtarmak istersen gönlüne sızlanmayı getirirsin.

  • گفته‌ای اندر نبی که آن امتان  ** که بریشان آمد آن قهر گران 
  • Kuran’da şiddetli azaba uğrayan ümmetler hakkında dedin ki:

  • چون تضرع می‌نکردند آن نفس  ** تا بلا زیشان بگشتی باز پس  1605
  • O anda ağlayıp sızlanmadılar ki bela onlardan dönüp savuşsun.

  • لیک دلهاشان چون قاسی گشته بود  ** آن گنههاشان عبادت می‌نمود 
  • Gönülleri katı olduğundan suçları kendilerine ibadet görünüyordu.

  • تا نداند خویش را مجرم عنید  ** آب از چشمش کجا داند دوید 
  • İnatçı kendisini suçlu bilmedikçe nasıl olur da gözleri yaşarır ağlar?

  • قصه‌ی قوم یونس علیه‌السلام بیان و برهان آنست کی تضرع و زاری دافع بلای آسمانیست و حق تعالی فاعل مختارست پس تضرع و تعظیم پیش او مفید باشد و فلاسفه گویند فاعل به طبع است و بعلت نه مختار پر تضرع طبع را نگرداند 
  • Ağlayıp sızlamanın, gökyüzünden gelen belayı defettiğine Yunus aleyhisselam'ın hikayesi deleldir. Ulu Tanrı,dilediği gibi iş görür, şu halde sızlanma ve onu ululama, insana fayda verir. Filozoflarsa Tanrı, tabiata ve sebebe göre işi görür, dilediği gibi değil. Onun için de sızlanış, tabiatı değiştiremez derler.