-
چارچوب خشت‌زن تا خاک هست ** می‌دهد تقطیع شعرش نیز دست
- Toprak oldukça ve kerpiç dökücü, toprağı karıp dört sopadan meydana gelen kalıba döktükçe bu kitabın şiiri de uzar gider.
-
چون نماند خاک و بودش جف کند ** خاک سازد بحر او چون کف کند 2250
- Hatt3a toprak kalmasa, yapılan kerpiç kurusa yine onun denizi coşar, köpürür... Köpüklerden toprak düzer.
-
چون نماند بیشه و سر در کشد ** بیشه‌ها از عین دریا سر کشد
- Orman kalmasa, ağaçlar tükense ormanlık, bu sefer denizin içinden biter, baş gösterir.
-
بهر این گفت آن خداوند فرج ** حدثوا عن بحرنا اذ لا حرج
- Onun için sıkıntıları gideren o zat, “Bizim denizimizden zuhur eden sözleri rivayet edin. Bu hususta size bir teklif yoktur” dedi.
-
باز گرد از بحر و رو در خشک نه ** هم ز لعبت گو که کودک‌راست به
- Denizden dön, yüzünü karaya ko. Oyundan oyuncaktan bahset, çocuğa bu daha iyi!
-
تا ز لعبت اندک اندک در صبا ** جانش گردد با یم عقل آشنا
- Çocukluğunda oyunla oynarsa da yavaş yavaş akıl denizine âşina olur, o denize dalar, yüzer.
-
عقل از آن بازی همی‌یابد صبی ** گرچه با عقلست در ظاهر ابی 2255
- Çocuk, oyunla akıllanır, oynaya oynaya aklı başına gelir onun. Oyun, görünüşte akla uymaz ama iş böyledir işte:
-
کودک دیوانه بازی کی کند ** جزو باید تا که کل را فی کند
- Deli çocuk, oyun oynar mı? Cüzü lâzım ki külle dönsün.
-
رجوع کردن به قصه‌ی قبه و گنج
- Kubbe ve define hikâyesi
-
نک خیال آن فقیرم بی‌ریا ** عاجز آورد از بیا و از بیا
- İşte o yoksulun hayali, riyasız olarak gel, gel demekle beni âciz bıraktı.
-
بانگ او تو نشنوی من بشنوم ** زانک در اسرار همراز ویم
- Onun sesini sen duymazsın ama ben duyarım. Çünkü gizlilik âleminde onun sırdaşıyım ben.
-
طالب گنجش مبین خود گنج اوست ** دوست کی باشد به معنی غیر دوست
- Onu define arıyor sanma. Define kendisi. Dost, mânada dosttan başka bir şey olabilir mi?
-
سجده خود را می‌کند هر لحظه او ** سجده پیش آینه‌ست از بهر رو 2260
- Her lâhza o, kendisine secde etmede. Yüzünü görmek için önüne bir ayna koymuş secde ediyor.
-
گر بدیدی ز آینه او یک پشیز ** بی‌خیالی زو نماندی هیچ چیز
- Aynada hakikati bir habbecik görseydi ondan bir hayalden başka bir şey kalmazdı.
-
هم خیالاتش هم او فانی شدی ** دانش او محو نادانی شدی
- Hayalleri de yok olurdu, kendisi de. Bilgisi, bilgisizlikte mahvolmak olurdu.
-
دانشی دیگر ز نادانی ما ** سر برآوردی عیان که انی انا
- Bizim bilgisizliğimizden başka bir bilgi, şüphe yok ki benim diye apaçık baş gösterirdi.
-
اسجدوا لادم ندا آمد همی ** که آدمید و خویش بینیدش دمی
- Âdem’e secde edin diye ses gelip durmada. Âdem’seniz bir an olsun kendinizi görün!
-
احولی از چشم ایشان دور کرد ** تا زمین شد عین چرخ لاژورد 2265
- Bu ses, meleklerin gözünden şaşılığı giderdi de yeryüzü, onlarca lâcivert gökyüzünün aynı oldu.
-
لا اله گفت و الا الله گفت ** گشت لا الا الله و وحدت شکفت
- Tanrı’dan başka tapacak yoktur dedi, tapacak yalnız Tanrı’dır demekle ondan başka varlık yoktur demiş oldu ve birlik açıldı.
-
آن حبیب و آن خلیل با رشد ** وقت آن آمد که گوش ما کشد
- O dostun, o doğru yolu bulmuş sevgilinin kulağımızı çekmesi zamanı geldi.
-
سوی چشمه که دهان زینها بشو ** آنچ پوشیدیم از خلقان مگو
- Kulağımızı tutup çeşmeye götürerek ağzını burada, bu suyla yıka, halktan gizlediğin şeyleri söyleme demesinin tam vakti.
-
ور بگویی خود نگردد آشکار ** تو به قصد کشف گردی جرم‌دار
- Fakat söylesen de o meydana çıkmaz ki. Yalnız sen açmayı kastetmekle suçlu olursun, o kadar.
-
لیک من اینک بریشان می‌تنم ** قایل این سامع این هم منم 2270
- Fakat ben, onların etrafında dönüp duruyorum işte. Bunu söyleyen de benim dinleyen de.
-
صورت درویش و نقش گنج گو ** رنج کیش‌اند این گروه از رنج گو
- Yoksulun ve definenin suretini söyle. Bunlar, eziyet çekenlerdir, o eziyeti anlat bakalım!
-
چشمه‌ی راحت بریشان شد حرام ** می‌خورند از زهر قاتل جام‌جام
- Rahmet çeşmesi, onlara haram oldu. Öldürücü zehri kadeh kadeh içiyorlar.
-
خاکها پر کرده دامن می‌کشند ** تا کنند این چشمه‌ها را خشک‌بند
- Eteklerine toprak doldurmuşlar, şu kaynakları doldurmaya geliyorlar.