-
که ای رخت تابان چون ماه شب‌فروز ** وی به صحبت کاذب و مغرورسوز
- Ey geceleri aydınlatan ay gibi yüzü parlak güzel, ey konuşup görüşmesine aldananı yakan yalancı, der.
-
باز از یادش رود توبه و انین ** کاوهن الرحمن کید الکاذبین
- Fakat yine tövbe ve sızlanma, hatırından çıkar. Çünkü Allah, yalancıların düzenini zayıf bir hale getirir, bozar gider.
-
در عموم تاویل این آیت کی کلما اوقدوا نارا للحرب
- “Savaş ateşini yaktılar mı Allah söndürür” âyetinin herkese ait oluşu
-
کلما هم اوقدوا نار الوغی ** اطفاء الله نارهم حتی انطفا
- Onlar, savaş ateşini yaktılar mı Allah, onların ateşini tamamiyle söndürür.
-
عزم کرده که دلا آنجا مه‌ایست ** گشته ناسی زانک اهل عزم نیست
- İnsan azmeder der ki: Gönül, orada durma. Fakat yine unutur, çünkü azim ehli değildir ki.
-
چون نبودش تخم صدقی کاشته ** حق برو نسیان آن بگماشته 355
- Doğruluk tohumunu ekmemiş olduğundan Allah, ona o unutkanlığı verir.
-
گرچه بر آتش‌زنه‌ی دل می‌زند ** آن ستاره‌ش را کف حق می‌کشد
- Gönül çakmağını çakmak ister ama Allah, o kıvılcımı söndürüverir.
-
قصه‌ای هم در تقریر این
- Bunu anlatan bir hikâye
-
شرفه‌ای بشنید در شب معتمد ** برگرفت آتش‌زنه که آتش زند
- Bir adam, geceleyin bir ayak pıtırtısı işitti. Mumu yakmak için çakmağı kavradı.
-
دزد آمد آن زمان پیشش نشست ** چون گرفت آن سوخته می‌کرد پست
- Hırsız gelip adamın önüne oturdu, kav ateş aldıkça söndürmeye başladı.
-
می‌نهاد آنجا سر انگشت را ** تا شود استاره‌ی آتش فنا
- Kav ateş almasın diye boyuna kavı, yandıkça parmağı ile söndürüyordu.
-
خواجه می‌پنداشت کز خود می‌مرد ** این نمی‌دید او که دزدش می‌کشد 360
- Adam, kavı kendi kendine sönüyor sanmakta, hırsızın söndürdüğünü görmemekteydi.
-
خواجه گفت این سوخته نمناک بود ** می‌مرد استاره از تریش زود
- Tuhaf şey dedi, bu kav, ıslak olmalı ki ateşlenirken hemen sönmede.
-
بس که ظلمت بود و تاریکی ز پیش ** می‌ندید آتش‌کشی را پیش خویش
- Pek karanlık olduğundan önünde oturan ve ateşi söndüren hırsızı göremiyordu.
-
این چنین آتش‌کشی اندر دلش ** دیده‌ی کافر نبیند از عمش
- Senin de gönlünde böyle bir ateş söndüren var da kâfir gözün, körlüğünden görmüyor.
-
چون نمی‌داند دل داننده‌ای ** هست با گردنده گرداننده‌ای
- Bilen duyan gönül, nasıl olur da dönen şeyi bir döndüren var, bunu bilmez?
-
چون نمی‌گویی که روز و شب به خود ** بی‌خداوندی کی آید کی رود 365
- Nasıl olur da kendi kendine geceyle gündüz, sahipsiz olarak nasıl gelir, nasıl gider demezsin?
-
گرد معقولات می‌گردی ببین ** این چنین بی‌عقلی خود ای مهین
- A aşağılık kişi, aklın aldığı şeylerin etrafında döner dolaşırsın ha... Bir de gel de şu akılsızlığını gör!
-
خانه با بنا بود معقول‌تر ** یا که بی‌بنا بگو ای کم‌هنر
- Evi bir yapanın olması mı daha akla uygundur, yapıcısı olmayan kendi kendine yapılmış bir ev mi, a aklı kıt?
-
خط با کاتب بود معقول‌تر ** یا که بی‌کاتب بیندیش ای پسر
- Yazıyı bir yazanın olması mı daha akla uyar, yoksa olmaması mı ey oğul?
-
جیم گوش و عین چشم و میم فم ** چون بود بی‌کاتبی ای متهم
- Cim harfine benzeyen kulak, aynaya benzeyen göz, mime benzeyen ağız, nasıl olur da yazan olmadan yazılır, meydana gelir a kınanmaya değer adam?
-
شمع روشن بی‌ز گیراننده‌ای ** یا بگیراننده‌ی داننده‌ای 370
- Aydın bir mum, yakmayan oldukça mı bulunur, yoksa bilen bir yakıcı olunca mı?
-
صنعت خوب از کف شل ضریر ** باشد اولی یا بگیرایی بصیر
- Güzel bir sanat kör ve çolak bir adamın elinden mi çıkar, yoksa her tarafı bütün bir gözlünün elinden mi?
-
پس چو دانستی که قهرت می‌کند ** بر سرت دبوس محنت می‌زند
- Madem ki seni kahredeceğini, başına mihnet topuzunu vuracağını bildin;
-
پس بکن دفعش چو نمرودی به جنگ ** سوی او کش در هوا تیری خدنگ
- Hadi Nemrut gibi savaş, havayı okla bakalım!
-
هم‌چو اسپاه مغل بر آسمان ** تیر می‌انداز دفع نزع جان
- Hani Moğol askerleri gibi... Onlar da biri hastalandı mı ölmesin diye göğe ok atarlar ya, sen de atadur.
-
یا گریز از وی اگر توانی برو ** چون روی چون در کف اویی گرو 375
- Yahut da kaçabilirsen kaç, kurtul bakalım.İmkânı mı var? Onun eline bir kere rehin olmuşsun.