در چه کردی جهد کان وا تو نگشت ** تو چه کاریدی که نامد ریع کشت
Neye çalıştın da zararını, faydasını görmedin? Ne ektin de devşirme vakti onu biçmedin?
فعل تو که زاید از جان و تنت ** هم‌چو فرزندت بگیرد دامنت
Canından, teninden doğan işin, çocuğun gibi gelir, senin eteğini tutar.
فعل را در غیب صورت می‌کنند ** فعل دزدی را نه داری می‌زنند 420
Yaptığın işe gayb âleminden bir suret verirler. Hırsızlık için darağacı kurmuyorlar mı?
دار کی ماند به دزدی لیک آن ** هست تصویر خدای غیب‌دان
Darağacı hırsızlığa benzemez ama gaypları bilen Allah’nın meydana getirdiği bir örnektir.
در دل شحنه چو حق الهام داد ** که چنین صورت بساز از بهر داد
Allah, şahsın gönlüne, adalet için şöyle bir suret düz diye ilhamda bulunur.
تا تو عالم باشی و عادل قضا ** نامناسب چون دهد داد و سزا
Sen de bilir, anlarsın ki bu, bu işin karşılığı. Yoksa adalet sahibi olan Allah takdiri, insana yaptığına uygun olmayan cezayı nasıl olur da verir?
چونک حاکم این کند اندر گزین ** چون کند حکم احکم این حاکمین
Hâkim bile bunu seçer, bu çeşit hareket ederken bu hâkimlerin en doğru ve adaletli hüküm vereni olan Allah, nasıl hükmeder? Düşün artık.
چون بکاری جو نروید غیر جو ** قرض تو کردی ز که خواهد گرو 425
Arpa ektin mi, arpadan başka bir şey bitmez. Borcu sen verdin kimden rehin istiyorsun ki?
جرم خود را بر کسی دیگر منه ** هوش و گوش خود بدین پاداش ده
Suçunu başkasına yükleme. Aklını yaptığın işin cezasına ver, kulağını o yana aç...
جرم بر خود نه که تو خود کاشتی ** با جزا و عدل حق کن آشتی
Suçu kendine bul, tohumu sen ektin. Allah’nın mücazatıyla, adaletiyle uzlaş.
رنج را باشد سبب بد کردنی ** بد ز فعل خود شناس از بخت نی
Zahmetin sebebi kötülük etmektir. Kötülüğü yaptığın işlerde gör, talihimden deme.
آن نظر در بخت چشم احوال کند ** کلب را کهدانی و کاهل کند
Talihe bakış insanı şaşı eder.Köpeği samanlıkta uyutur, tembel bir hale sokar.
متهم کن نفس خود را ای فتی ** متهم کم کن جزای عدل را 430
Civanım kendi nefsini suçlu bul da adaletin verdiği cezayı az kına.
توبه کن مردانه سر آور به ره ** که فمن یعمل بمثقال یره
Ercesine tövbe et, yola baş koy. “Kim bir zerre kadar iyilik, yahut kötülük etse mükâfat ve mücazatını görür.”
در فسون نفس کم شو غره‌ای ** که آفتاب حق نپوشد ذره‌ای
Nefsin afsununa az aldan, Allah güneşi, bir zerreyi bile örtüp kaybetmez.
هست این ذرات جسمی ای مفید ** پیش این خورشید جسمانی پدید
Şu cismani güneş karşısında bile bu cismani zerreler görünürse,
هست ذرات خواطر و افتکار ** پیش خورشید حقایق آشکار
Elbette hâtıra ve düşünce zerreleri, hakikatlar güneşine karşı görünecek.
حکایت آن صیادی کی خویشتن در گیاه پیچیده بود و دسته‌ی گل و لاله را کله‌وار به سر فرو کشیده تا مرغان او را گیاه پندارند و آن مرغ زیرک بوی برد اندکی کی این آدمیست کی برین شکل گیاه ندیدم اما هم تمام بوی نبرد به افسون او مغرور شد زیرا در ادراک اول قاطعی نداشت در ادراک مکر دوم قاطعی داشت و هو الحرص و الطمع لا سیما عند فرط الحاجة و الفقر قال النبی صلی الله علیه و سلم کاد الفقر ان یکون کفرا
Bir avcı,kuşlar kendisini ot sansınlar diye otlara,çimenlere bürünmüş,başına da külâh gibi gül ve lâleler koymuştu. Akıllı bir kuş,ben bu çeşit çayır,çimen görmedim,bu insan olsa gerek diye ondan bir koku almıştı ama tam değil .Çünkü bu ilk şüphesi, katî değildi ,ikinci şüphesi daha katî oldu,yani hayır,hayır dedi, herhalde çayır,çimen olmalı.Bu şüphe hırs ve tamahtan gelmişti.Hırs ve tamah hele ihtiyaç ve yoksulluk zamanı pek müşküldür.Peygamber , ” Az kaldı yoksulluk küfür oluyordu ” demiştir.