-
کار آن دارد که پیش از تن بده ست ** بگذر از اینها که نو حادث شده ست
- Zaten iş, tenden önce olan iştir. Sonradan meydana gelenlerden geç!
-
کار عارف راست کاو نه احول است ** چشم او بر کشتهای اول است
- İş arifindir. Çünkü arif, şaşı değildir. Gözü, ilk ekilen şeyleri görür.
-
آن چه گندم کاشتندش و آن چه جو ** چشم او آن جاست روز و شب گرو
- Buğday mı ekildi, arpa mı? Gece, gündüz gözü ondadır. Gece, neye gebeyse onu doğurur.
-
آنچ آبست است شب جز آن نزاد ** حیلهها و مکرها باد است باد
- Bunu menetmek için yapılan hileler, başvurulan tedbirler havadan ibaret!
-
کی کند دل خوش به حیلتهای گش ** آن که بیند حیلهی حق بر سرش 1055
- Allah’ın takdirini, kendi tedbirinden üstün gören kişi, nasıl olur da kendi tedbirleriyle gönlünü avutabilir?
-
او درون دام دامی مینهد ** جان تو نه این جهد نه آن جهد
- Aklına, tedbirine güvense tuzak içinde olduğu halde tuzak kurar, fakat canına andolsun, ne bu kurtulur, ne o!
-
گر بروید ور بریزد صد گیاه ** عاقبت بر روید آن کشتهی اله
- Yüzlerce çayır, çimen bitse de, dökülse de sonun da yine Allah’ın ektiği çıkar!
-
کشت نو کارید بر کشت نخست ** این دوم فانی است و آن اول درست
- Ekilmiş ekinin üstüne ekin ekerler ama bu ikincisi fânidir, ilki doğrudur, ilki yerindedir.
-
تخم اول کامل و بگزیده است ** تخم ثانی فاسد و پوسیده است
- İlk ekin kemal bulur, seçilip toplanır. İkinci tohumsa bozulur, çürüyüp gider.
-
افکن این تدبیر خود را پیش دوست ** گر چه تدبیرت هم از تدبیر اوست 1060
- Sevgilinin huzurunda tedbirini terk et; filvaki tedbiri de onun tedbirinden, onun kaderinden doğmadır ya!
-
کار آن دارد که حق افراشته ست ** آخر آن روید که اول کاشته ست
- Hakk’ın yücelttiği iş, işe yarar. Nihayet biten, ilk ekilendir.
-
هر چه کاری از برای او بکار ** چون اسیر دوستی ای دوستدار
- Mademki sevgiliye esirsin, ey âşık ektiğini onun için ek!
-
گرد نفس دزد و کار او مپیچ ** هر چه آن نه کار حق هیچ است هیچ
- Hırsız nefsin etrafında dolaşma, onun işine bulaşma. Bir iş, Hakk’ın işi değil mi? Hiçtir hiç!
-
پیش از آن که روز دین پیدا شود ** نزد مالک دزد شب رسوا شود
- Kıyamet günü gelmeden, gece hırsızı, mal sahibinin yanında rüsvay olmadan bu işten vazgeç.
-
رخت دزدیده به تدبیر و فنش ** مانده روز داوری بر گردنش 1065
- Hilelerle, tedbirlerle çalınmış olan malın vebali adalet günü çalan adamın boynunda kalır.
-
صد هزاران عقل با هم بر جهند ** تا به غیر دام او دامی نهند
- Yüz binlerce akıl, bir araya gelip onun tuzağına aykırı bir tuzak kurmak isterler, kurarlar da.
-
دام خود را سختتر یابند و بس ** کی نماید قوتی با باد خس
- Kurdukları tuzağı pek kuvvetli pek yerinde ve kâfi bulurlar ama bir çöp parçası rüzgâra nasıl dayanabilir?
-
گر تو گویی فایدهی هستی چه بود ** در سؤالت فایده هست ای عنود
- Eğer sen “Şu halde varlığın ne faydası var?” dersen senin bu sualinde fayda var mı inatçı adam?
-
گر ندارد این سؤالت فایده ** چه شنویم این را عبث بیعایده
- Sualinde fayda yoksa bu abes ve faydasız suali niye dinleyeyim?
-
ور سؤالت را بسی فاییدههاست ** پس جهان بیفایده آخر چراست 1070
- Eğer birçok faydaları varsa neden bu cihan faydasız olsun öyle ise?
-
ور جهان از یک جهت بیفایده ست ** از جهتهای دگر پر عایده ست
- Cihan, bir cihetten faydasız, başka bir cihetten faydalarla dopdoludur.
-
فایدهی تو گر مرا فاییده نیست ** مر ترا چون فایده ست از وی مه ایست
- Sana faydalı olan şey, bana faydasızsa. Mademki sence faydalı, onun yapmaktan geri durma.
-
حسن یوسف عالمی را فایده ** گر چه بر اخوان عبث بد زایده
- Yusuf’un güzelliği kardeşlerince abesti, lüzumsuzdu.. Fakat bütün bir âleme faydalıydı.
-
لحن داودی چنان محبوب بود ** لیک بر محروم بانگ چوب بود
- Davut’un sesi kadar güzeldi ama güzel sesten anlamayanlar dinlemek istemezlerdi.
-
آب نیل از آب حیوان بد فزون ** لیک بر محروم و منکر بود خون 1075
- Nil nehrinin suyu, Abıhayattan daha hoştu, daha feyizliydi. Fakat nasipsiz ve münkir olanlara kandı.
-
هست بر مومن شهیدی زندگی ** بر منافق مردن است و ژندگی
- Şehitlik, mümin için hayattır, münafık için ölüm ve çürüme!
-
چیست در عالم بگو یک نعمتی ** که نه محرومند از وی امتی
- Âlemde bir sürü halkın mahrum olmadığı bir nimet var mı? Söyle.
-
گاو و خر را فایده چه در شکر ** هست هر جان را یکی قوتی دگر
- Şekerden öküze, eşeğe ne fayda var? Her canın başka bir gıdası vardır.
-
لیک گر آن قوت بر وی عارضی است ** پس نصیحت کردن او را رایضی است
- Fakat o gıda, gıdalanan kişiye arızî ise ona nasihat etmek de onu doğru yola getirmek demektir.
-
چون کسی کاو از مرض گل داشت دوست ** گر چه پندارد که آن خود قوت اوست 1080
- Birisi hastalık dolayısıyla toprak yemeyi sevse toprağı, kendisine gıda sanır ama,
-
قوت اصلی را فرامش کرده است ** روی در قوت مرض آورده است
- Asıl gıdasını unutmuş, hastalık yüzünden alıştığı gıdaya yüz tutmuştur.
-
نوش را بگذاشته سم خورده است ** قوت علت همچو چوبش کرده است
- Şerbeti bırakmıştır da zehir yemektedir. Hastalık yüzünden alıştığı gıda kendisine tatlı gelmiştir.
-
قوت اصلی بشر نور خداست ** قوت حیوانی مر او را ناسزاست
- İnsanın asli gıdası Allah nurudur; ona hayvan gıdası lâyık değil!
-
لیک از علت در این افتاد دل ** که خورد او روز و شب زین آب و گل
- Fakat gönül, hastalık yüzünden bu gıdaya düşmüştür; gece gündüz bu suyu içmekte, bu toprağı yemektedir.
-
روی زرد و پای سست و دل سبک ** کو غذای و السما ذات الحبک 1085
- Bu gıdayı yiyen kişinin yüzü sapsarıdır. Ayağı tutmaz kalbi helacana uğrar. Nerede yol, yol olan göklerin gıdası nerede bu?
-
آن غذای خاصگان دولت است ** خوردن آن بیگلو و آلت است
- O, gıda devletin has kullarına mahsustur. O, boğazsız aletsiz yenir.
-
شد غذای آفتاب از نور عرش ** مر حسود و دیو را از دود فرش
- Güneşin gıdası, Arş nurundandır, hasetçinin, Şeytan’ın gıdası ferş dumanından!
-
در شهیدان یرزقون فرمود حق ** آن غذا را نه دهان بد نه طبق
- Allah, şehitler için “ Onlar rızıklanırlar” buyurdu. O, gıda için ne ağız vardır, ne tabak!
-
دل ز هر یاری غذایی میخورد ** دل ز هر علمی صفایی میبرد
- Gönül, her dosttan bir gıda ile gıdalanır, her bilgiden bir lezzet alır.
-
صورت هر آدمی چون کاسهای است ** چشم از معنی او حساسهای است 1090
- Her insanın sureti, bir kâseye benzer. Göz de suretinin manasına ait bir duygu âletidir.
-
از لقای هر کسی چیزی خوری ** و ز قران هر قرین چیزی بری
- Herkesin yüzünden bir şey yemekte, her buluştuğundan bir şey almaktasın.
-
چون ستاره با ستاره شد قرین ** لایق هر دو اثر زاید یقین
- Yıldız, yıldızla kırân etti mi mutlaka her ikisine uygun bir şey doğar.
-
چون قران مرد و زن زاید بشر ** وز قران سنگ و آهن شد شرر
- Erkekle kadının buluşmasından çocuk doğduğu gibi, taşla demirin birleşmesinden de kıvılcım meydana gelir.
-
و ز قران خاک با بارانها ** میوهها و سبزه و ریحانها
- Toprağın, yağmurla kırânı, meyveleri, yeşillikleri, çiçekleri bitirir.
-
و ز قران سبزهها با آدمی ** دل خوشی و بیغمی و خرمی 1095
- İnsan, yeşilliğe baksa gönlü hoşlanır, gamı gider, neşelenir.
-
وز قران خرمی با جان ما ** میبزاید خوبی و احسان ما
- Canımız neşelenirse bizden iyilikler, ihsanlar doğar.
-
قابل خوردن شود اجسام ما ** چون بر آید از تفرج کام ما
- Güzelce, dilediğimiz gibi gezdik, eğlendik mi karnımız acıkır, iştahımız artar.
-
سرخ رویی از قران خون بود ** خون ز خورشید خوش گلگون بود
- Rengin kızarması karanlıktandır. Kan da hoş ve gül renkli güneştendir.
-
بهترین رنگها سرخی بود ** و آن ز خورشید است و از وی میرسد
- Renklerin en güzeli kırmızı renktir. O renk de güneştendir, güneşten meydana gelir.
-
هر زمینی کان قرین شد با زحل ** شوره گشت و کشت را نبود محل 1100
- Zuhale karîn olan her yer çoraklaşır, oraya ekin ekilemez.