English    Türkçe    فارسی   

2
1204-1253

  • یا چو بوی احمد مرسل بود ** کان به عاصی در شفاعت می‏رسد
  • Yahut âsilere şefaate gelen Ahmed’in,

  • یا چو بوی یوسف خوب لطیف ** می‏زند بر جان یعقوب نحیف‏ 1205
  • Yahut da zayıf Yakub’un canına erişen güzel ve lâtif Yusuf’un kokusuna benziyor.

  • فایده‏ی دیگر که هر خشتی کز این ** بر کنم آیم سوی ماء معین‏
  • Öbür faydası da duvardan koparıp tertemiz suya attığım her taş, her kerpiç parçası,

  • کز کمی خشت دیوار بلند ** پست‏تر گردد به هر دفعه که کند
  • Yüksek duvarı biraz daha alçaltıyor, her defasında duvar biraz daha inmiş oluyor.

  • پستی دیوار قربی می‏شود ** فصل او درمان وصلی می‏بود
  • Duvarın alçalması, suya yaklaşmama sebep olmakta. Duvarın ortadan kalkması vuslata çare bulmakta.”

  • سجده آمد کندن خشت لزب ** موجب قربی که و اسجد و اقترب‏
  • Duvardaki o taşları, kerpiçleri koparmak “Secde et de yaklaş” ayetindeki yakınlığı mucip olan secdedir.

  • تا که این دیوار عالی گردن است ** مانع این سر فرود آوردن است‏ 1210
  • Duvarın boynu yüksekken bu baş indirmeğe mânidir.

  • سجده نتوان کرد بر آب حیات ** تا نیابم زین تن خاکی نجات‏
  • Bu toprak bedenden kurtulmadıkça Âbıhayata secde edemem.

  • بر سر دیوار هر کاو تشنه‏تر ** زودتر بر می‏کند خشت و مدر
  • Duvar üstündekilerden en fazla susuz kimse; taşı, topacı en çabuk koparıp atan da odur.

  • هر که عاشق تر بود بر بانگ آب ** او کلوخ زفت تر کند از حجاب‏
  • Suyun sesine en fazla âşık olan duvardan en büyük taşı koparıp atar.

  • او ز بانگ آب پر می تا عنق ** نشنود بیگانه جز بانگ بلق‏
  • O adam, suyun sesinden, âdeta boğazına kadar şaraba batmışçasına neşelenir. Yabancı kişi ise kerpicin suya düşünce bluk diye çıkardığı sesten başka bir şey duymaz.

  • ای خنک آن را که او ایام پیش ** مغتنم دارد گزارد وام خویش‏ 1215
  • Ne mutlu o kişiye ki gençlik çağını ganimet bilir de borcunu öder.

  • اندر آن ایام کش قدرت بود ** صحت و زور دل و قوت بود
  • Kudretli olduğu günlerde sıhhatli, güçlü, kuvvetli bulunduğu zamanlarda bu işi başarır.

  • و آن جوانی همچو باغ سبز و تر ** می‏رساند بی‏دریغی بار و بر
  • Çünkü gençlik çağı, yemyeşil, terütaze bir bahçe gibi esirgemeksizin meyveleri yetiştirir.

  • چشمه‏های قوت و شهوت روان ** سبز می‏گردد زمین تن بدان‏
  • Genç adamın kuvvet ve şehvet çeşmeleri akıp durur. Bedenin zeminini onlarla yeşertir.

  • خانه‏ی معمور و سقفش بس بلند ** معتدل ارکان و بی‏تخلیط و بند
  • Gençlik; mamur, tavanı adamakıllı yüksek, dört duvarı sapasağlam bir eve benzer.

  • پیش از آن که ایام پیری در رسد ** گردنت بندد به حبل من مسد 1220
  • Ne mutlu o kişiye ki ihtiyarlık günleri gelip çatmadan, boynunu liften yapılmış iple bağlamadan…

  • خاک شوره گردد و ریزان و سست ** هرگز از شوره نبات خوش نرست‏
  • Toprak çoraklaşıp akmadan, kaymadan işini başarmıştır. Çünkü çorak yerden güzel nebatat asla yetişmez.

  • آب زور و آب شهوت منقطع ** او ز خویش و دیگران نامنتفع‏
  • İhtiyarın gücü, kuvveti kesilir, şehvet suyu akmaz olur. Kendisinden de faydalanmaz, başkalarına da faydası dokunmaz.

  • ابروان چون پالدم زیر آمده ** چشم را نم آمده تاری شده‏
  • Kaşları eyer kuskunu gibi aşağı düşer, gözü yaşarır, görmez olur.

  • از تشنج رو چو پشت سوسمار ** رفته نطق و طعم و دندانها ز کار
  • Yüzü buruşur, kertenkele sırtına döner. Söz söyleyemez, tat alamaz olur, dişleri bir şey kesmez bir hale gelir.

  • روز بی‏گه لاشه لنگ و ره دراز ** کارگه ویران عمل رفته ز ساز 1225
  • Gün geçip gitmiş, akşam çağı gelip çatmış, leş gibi beden topallamakta, yolsa uzun. İş görülecek yer yıkık iş işten geçmiş..

  • بیخهای خوی بد محکم شده ** قوت بر کندن آن کم شده‏
  • Kötü huyların kökleri kuvvetlenmiş, onu kökünden söküp çıkarma kuvveti de azalmış!

  • فرمودن والی آن مرد را که این خار بن را که نشانده‏ای بر سر راه بر کن
  • Valinin, yola diken ekene “Yola diktiğin dikenleri sök” diye emir vermesi

  • همچو آن شخص درشت خوش سخن ** در میان ره نشاند او خار بن‏
  • Bu iş, o tatlı sözlü, fakat kötü huylu adamın yol üstüne diken dikmesine benzer.

  • ره گذریانش ملامت‏گر شدند ** بس بگفتندش بکن این را نکند
  • Yoldan geçenler ona darılmaya başladılar, bu dikenleri sök diye bir hayli söylediler, fakat fayda etmedi.

  • هر دمی آن خار بن افزون شدی ** پای خلق از زخم آن پر خون شدی‏
  • Her an o dikenler çoğalmakta, halkın ayağı dikenler yüzünden kanamaktaydı.

  • جامه‏های خلق بدریدی ز خار ** پای درویشان بخستی زار زار 1230
  • Halkın elbisesi dikenlerden yırtılmakta, yoksulların ayakları paramparça olmaktaydı.

  • چون به جد حاکم بدو گفت این بکن ** گفت آری بر کنم روزیش من‏
  • Vali, ona “Mutlaka bunları sök” dedikçe. “ Evet, bir gün sökerim” diyordu.

  • مدتی فردا و فردا وعده داد ** شد درخت خار او محکم نهاد
  • Bir müddet “Yarın, yarın” diye vade verip durdu. Bu müddet için de diktiği dikenler kökleşti, kuvvetlendi.

  • گفت روزی حاکمش ای وعده کژ** پیش آ در کار ما وا پس مغژ
  • Vali, bir gün “ Ey vadin de durmayan, beri gel, emrettiğimiz işi sürüncemede bırakma” dedi.

  • گفت الایام یا عم بیننا ** گفت عجل لا تماطل دیننا
  • Adam dedi ki: Babacığım, bir hayli gün var, bugün olmazsa yarın! ”Vali “ Hayır, acele davran, işi savsaklama.

  • تو که می‏گویی که فردا این بدان ** که به هر روزی که می‏آید زمان‏ 1235
  • Sen bu işi yarın görürüm diyorsun ama şunu bil ki gün geçtikçe,

  • آن درخت بد جوان‏تر می‏شود ** وین کننده پیر و مضطر می‏شود
  • O dikenler daha ziyade yeşeriyor, dikeni sökecek de ihtiyarlayıp âciz bir hale geliyor.

  • خار بن در قوت و برخاستن ** خار کن در پیری و در کاستن‏
  • Diken kuvvetlenmekte, büyümekte, diken sökecekse ihtiyarlamakta, kuvvetten düşmekte.

  • خار بن هر روز و هر دم سبز و تر ** خار کن هر روز زار و خشکتر
  • Diken her gün, her an yeşerip tazelenmekte. Diken her gün perişan bir hale gelmekte, kuruyup kalmakta!

  • او جوانتر می‏شود تو پیرتر ** زود باش و روزگار خود مبر
  • O daha ziyade gençleşiyor, sen daha fazla ihtiyarlıyorsun. Çabuk ol, zamanını geçirme” dedi.

  • خار بن دان هر یکی خوی بدت ** بارها در پای خار آخر زدت‏ 1240
  • Her kötü huyunu bir diken bil; dikenler kaç keredir senin ayağını zedelemekte.

  • بارها از خوی خود خسته شدی ** حس نداری سخت بی‏حس آمدی‏
  • Nice defalardır kötü huydan perişan bir hale düştün. Fakat duygun yok ki. Pek duygusuzlaştın.

  • گر ز خسته گشتن دیگر کسان ** که ز خلق زشت تو هست آن رسان‏
  • Çirkin huyundan başkalarını, zarara soktuğundan başkalarına mazarrat verdiğinden,

  • غافلی باری ز زخم خود نه‏ای ** تو عذاب خویش و هر بیگانه‏ای‏
  • Gafilsen hiç olmazsa kendi yaraladığını bilirsin ya. Sen hem kendine azapsın, hem başkalarına!

  • یا تبر برگیر و مردانه بزن ** تو علی‏وار این در خیبر بکن‏
  • Ya baltayı al, ercesine vur, Ali gibi bu Hayber kapısını kopar.

  • یا به گلبن وصل کن این خار را ** وصل کن با نار نور یار را 1245
  • Yahut bu dikeni gülfidanına ulaştır, sevgilinin nurunu nâra kavuştur?

  • تا که نور او کشد نار تو را ** وصل او گلشن کند خار تو را
  • Da onun nuru senin ateşini söndürsün; vuslatı, dikenini gül bahçesi haline getirsin.

  • تو مثال دوزخی او مومن است ** کشتن آتش به مومن ممکن است‏
  • Sen cehenneme benziyorsun, o ise mümindir. Mümine ateşi söndürmek imkânı var .

  • مصطفی فرمود از گفت جحیم ** کاو به مومن لابه گر گردد ز بیم‏
  • Mustafa, cehennemin sözünü naklederek buyurdu ki: “ Cehennem, korkusundan mümine yalvararak,

  • گویدش بگذر ز من ای شاه زود ** هین که نورت سوز نارم را ربود
  • “Padişahım, çabuk geç, Nurun, ateşimi söndürecek” der.

  • پس هلاک نار نور مومن است ** ز انکه بی‏ضد دفع ضد لا یمکن است‏ 1250
  • Şu halde ateşi helâk eden, müminin nurudur. Çünkü bir şeyi zıddından başka bir şeyle gidermek imkânsızdır.

  • نار ضد نور باشد روز عدل ** کان ز قهر انگیخته شد این ز فضل‏
  • Adalet gününde ateş, nurun zıddıdır, zira ateş kahırdan meydana gelmedir, nur, ihsan ve fazıldan.

  • گر همی‏خواهی تو دفع شر نار ** آب رحمت بر دل آتش گمار
  • Ateşin şerrini defetmek istiyorsan ateşin gönlüne rahmet suyunu saç!

  • چشمه‏ی آن آب رحمت مومن است ** آب حیوان روح پاک محسن است‏
  • O rahmet suyunun kaynağı mümindir. Âbıhayat, ihsan sahibinin pak ruhudur.