English    Türkçe    فارسی   

2
1299-1348

  • نور حس با این غلیظی مختفی است ** چون خفی نبود ضیایی کان صفی است‏
  • Duygu nuru, bu kadar kesafetiyle beraber gizli olursa ap-arı olan bir ışık nasıl olur da gizli olmaz?

  • این جهان چون خس به دست باد غیب ** عاجزی پیش گرفت و داد غیب‏ 1300
  • Bu cihan, gayp rüzgârının elinde bir saman çöpüne benzer, tamamıyla âcizdir. Gayp âleminin dileği,

  • گه بلندش می‏کند گاهیش پست ** گه درستش می‏کند گاهی شکست‏
  • Onu gâh yüceltir, gâh alçaltır. Gâh doğrultur, gâh kırar.

  • گه یمینش می‏برد گاهی یسار ** گه گلستانش کند گاهیش خار
  • Gâh sağa götürür, gâh sola… Gâh gül bahçesi haline kor, gâh diken haline.

  • دست پنهان و قلم بین خط گزار ** اسب در جولان و ناپیدا سوار
  • El gizlidir, yazı yazan kalemi gör. At oynayıp seğirtmekte, binici meydanda değil.

  • تیر پران بین و ناپیدا کمان ** جانها پیدا و پنهان جان جان‏
  • Fırlayıp giden oka bak, yay gizli. Canlar meydanda da canların canı görünmüyor.

  • تیر را مشکن که این تیر شهی است ** تیر پرتابی ز شصت آگهی است‏ 1305
  • Oku kırma. O padişah okudur. Yaydan çıkan ok değildir, her şeyi bilenin şastından atılmıştır.

  • ما رمیت إذ رمیت گفت حق ** کار حق بر کارها دارد سبق‏
  • Hak, “ Mâ remeyte iz remeyte” dedi. Allah’ın işi, bütün işlere örnektir, misaldir.

  • خشم خود بشکن تو مشکن تیر را ** چشم خشمت خون شمارد شیر را
  • Kendi kızgınlığını kır, oku kırma. Senin kızgın gözün sana sütü kan gösterir.

  • بوسه ده بر تیر و پیش شاه بر ** تیر خون آلود از خون تو تر
  • O kanlara bulanmış, senin kanınla ıslanmış oku alıp öp de padişaha götür.

  • آن چه پیدا عاجز و بسته و زبون ** و آن چه ناپیدا چنان تند و حرون‏
  • Meydanda olan âcizdir, bağlanmıştır, zebundur. Görünmeyense pek kuvvetli ve galip.

  • ما شکاریم این چنین دامی کراست ** گوی چوگانیم چوگانی کجاست‏ 1310
  • Biz avlardan ibaretiz, kimin böyle bir tuzağı var? Çevgânın önünde toplardan başka bir şey değiliz, çevgânı idare eden nerde?

  • می‏درد می‏دوزد این خیاط کو ** می‏دمد می‏سوزد این نفاط کو
  • Yırtıyor, dikiyor, nerde bu terzi? Üflüyor, yakıyor, nerde bu ateşi yakan?

  • ساعتی کافر کند صدیق را ** ساعتی زاهد کند زندیق را
  • Bir an içinde sıddıkı kâfir eder, bir an içinde zındıkı zahit.

  • ز انکه مخلص در خطر باشد ز دام ** تا ز خود خالص نگردد او تمام‏
  • Onun içindir ki ihlâs sahibi, varlığından tamamıyla halâs olmadıkça tuzağa düşmek tehlikesindedir.

  • ز انکه در راهست و ره زن بی‏حد است ** آن رهد کاو در امان ایزد است‏
  • Çünkü yoldadır, yol kesicilerse sayısız. Ancak Allah amanında olan kurtulur.

  • آینه‏ی خالص نگشت او مخلص است ** مرغ را نگرفته است او مقنص است‏ 1315
  • Aynası tamamıyla arınmayan, henüz ihlâs sahibidir. Kuş tutmayan henüz avla meşguldür.

  • چون که مخلص گشت مخلص باز رست ** در مقام امن رفت و برد دست‏
  • Fakat ihlâs sahibini Allah ihlâs makamına ulaştırırsa ihlâs sahibi kurtulur, emniyet makamına varır.

  • هیچ آیینه دگر آهن نشد ** هیچ نانی گندم خرمن نشد
  • Hiçbir ayna yoktur ki ayna olduktan sonra tekrar demir haline gelsin. Hiçbir ekmek yoktur ki tekrar harmandaki buğday şekline dönsün.

  • هیچ انگوری دگر غوره نشد ** هیچ میوه‏ی پخته با کوره نشد
  • Hiçbir üzüm tekrar dönüp koruk olmaz. Hiçbir olmuş meyve tekrar turfanda haline gelmez.

  • پخته گرد و از تغیر دور شو ** رو چو برهان محقق نور شو
  • Piş, ol da bozulmadan kurtul. Yürü, Burhan-ı Muhakkık gibi nur ol.

  • چون ز خود رستی همه برهان شدی ** چون که بنده نیست شد سلطان شدی‏ 1320
  • Kendinden kurtuldun mu tamamıyla Burhan olursun. Kul yok oldu mu sultan kesilirsin.

  • ور عیان خواهی صلاح دین نمود ** دیده‏ها را کرد بینا و گشود
  • Bunu apaçık görmek istersen Salâhaddin gösterdi, gözleri görür bir hale getirdi, açtı.

  • فقر را از چشم و از سیمای او ** دید هر چشمی که دارد نور هو
  • Allah nuruna sahip olan her göz, fakrı onun gözünden dersler verir.

  • شیخ فعال است بی‏آلت چو حق ** با مریدان داده بی‏گفتی سبق‏
  • Şeyh, Allah gibi aletsiz işler görür. Müritlere sözsüz dersler verir.

  • دل به دست او چو موم نرم رام ** مهر او گه ننگ سازد گاه نام‏
  • Gönül, onun elinde mum gibi yumuşaktır. Mührü, gönle gâh ayıp, gâh şeref damgasını basar.

  • مهر مومش حاکی انگشتری است ** باز آن نقش نگین حاکی کیست‏ 1325
  • Mumundaki mühür, bir yüzüğe alamettir, onu hatırlatır, ya asıl o yüzük de ki nakış kimin alametidir, kimi hatırlatmaktadır?

  • حاکی اندیشه‏ی آن زرگر است ** سلسله‏ی هر حلقه اندر دیگر است‏
  • O nakış, efkârının her halkası, öbürüne geçmiş, bu suretle birbirine zincirlenmiş olan o Zerger’in fikrini anlatır.

  • این صدا در کوه دلها بانگ کی ست ** گه پرست از بانگ این که گه تهی است‏
  • Gönül dağlarındaki bu ses kimin? Bu dağ, gâh sesle dopdolu, gâh bomboş ve sessiz.

  • هر کجا هست او حکیم است اوستاد ** بانگ او زین کوه دل خالی مباد
  • Ev sahibi, nerde olursa olsun hâkim ve üstatdır, yaptığı iş yerli yerindedir. Bu gönül dağı, onun sesinden hâli kalmasın!

  • هست که کاوا مثنا می‏کند ** هست که کآواز صد تا می‏کند
  • Dağ vardır, sesi iki misli aksettirir… Dağ vardır, yüz misli.

  • می‏زهاند کوه از آن آواز و قال ** صد هزاران چشمه‏ی آب زلال‏ 1330
  • Dağ; o sesten, o sözden yüz binlerce halis ve sâf kaynaklar sızdırır.

  • چون ز کوه آن لطف بیرون می‏شود ** آبها در چشمه‏ها خون می‏شود
  • Fakat dağdan o lütuf kesildi mi sular, kaynaklarında kan kesilir.

  • ز آن شهنشاه همایون نعل بود ** که سراسر طور سینا لعل بود
  • O kadehi kutlu padişahlar padişahı yüzünden Tûr dağı lâl haline geldi.

  • جان پذیرفت و خرد اجزای کوه ** ما کم از سنگیم آخر ای گروه‏
  • Dağın cüzileri canlandı, akıllandı. Ey halk biz bir taştan da aşağı mıyız ki?

  • نه ز جان یک چشمه جوشان می‏شود ** نه بدن از سبز پوشان می‏شود
  • Ne candan bir çeşme coşmakta, ne beden yeşiller giymiş ruhanilere katılmakta…

  • نه صدای بانگ مشتاقی در او ** نه صفای جرعه‏ی ساقی در او 1335
  • Onda ne bir iştiyak sahibinin sesi var, ne sâkinin bir yudum şarabının neşesi!

  • کو حمیت تا ز تیشه و ز کلند ** این چنین که را بکلی بر کنند
  • Nerde hamiyet ki böyle bir dağı; keserle, çapayla, neyle olursa kökünden yıksın.

  • بو که بر اجزای او تابد مهی ** بو که در وی تاب مه یابد رهی‏
  • Belki cüzilerine bir ay parıltısı vurur, belki ay ışığı, ona yol bulur!

  • چون قیامت کوهها را بر کند ** پس قیامت این کرم کی می‏کند
  • Kıyamette dağlar yerlerinden sökülecek… Senin bir davranman da ne vakit böyle bir keremde bulunacak?

  • این قیامت ز آن قیامت کی کم است ** آن قیامت زخم و این چون مرهم است‏
  • Bu kıyamet, o kıyametten nasıl olur da aşağı sayılır? O kıyamet yaradır, bu, merheme benzer.

  • هر که دید این مرهم از زخم ایمن است ** هر بدی کاین حسن دید او محسن است‏ 1340
  • Bu merhemi gören yaradan kurtulmuştur. Bu güzelliği gören kötü kişi bile ihsan sahibidir.

  • ای خنک زشتی که خویش شد حریف ** و ای گل رویی که جفتش شد خریف‏
  • Ne mutlu o çirkine ki güzele eş, arkadaş oldu; vah eşi kış olan gül yüzlüye!

  • نان مرده چون حریف جان شود ** زنده گردد نان و عین آن شود
  • Ölmüş eşek cana eş olunca dirilir, canın ta kendisi olur.

  • هیزم تیره حریف نار شد ** تیرگی رفت و همه انوار شد
  • Kara odun ateşe eş olur, karalığa gider, baştanbaşa nur kesilir.

  • در نمک‏لان چون خر مرده فتاد ** آن خری و مردگی یک سو نهاد
  • Ölmüş eşek tuzluya düşünce eşekliği, murdarlığı bir tarafta kalır.

  • صبغة الله هست خم رنگ هو ** پیسها یک رنگ گردد اندر او 1345
  • Allah gününün rengi Allah boyasıdır. Onda her şey bir renge boyanır.

  • چون در آن خم افتد و گوییش قم ** از طرب گوید منم خم لا تلم‏
  • Birisi küpe düşse de sen, ona kalk desen neşesinden “ Beni kınama. Küp benim” der.

  • آن منم خم خود انا الحق گفتن است ** رنگ آتش دارد الا آهن است‏
  • O “ Ben küpüm” demek “ Ben, Hakkım” demektir. Demir demirdir ama ateş rengine girmiş, o renge boyanmıştır.

  • رنگ آهن محو رنگ آتش است ** ز آتشی می‏لافد و خامش‏وش است‏
  • Demirin rengi, ateşin renginde mahvolmuştur. Sükût eder gibi görünmekle beraber ateş olduğundan da dem vurmaktadır.