English    Türkçe    فارسی   

2
1311-1360

  • می‏درد می‏دوزد این خیاط کو ** می‏دمد می‏سوزد این نفاط کو
  • Yırtıyor, dikiyor, nerde bu terzi? Üflüyor, yakıyor, nerde bu ateşi yakan?

  • ساعتی کافر کند صدیق را ** ساعتی زاهد کند زندیق را
  • Bir an içinde sıddıkı kâfir eder, bir an içinde zındıkı zahit.

  • ز انکه مخلص در خطر باشد ز دام ** تا ز خود خالص نگردد او تمام‏
  • Onun içindir ki ihlâs sahibi, varlığından tamamıyla halâs olmadıkça tuzağa düşmek tehlikesindedir.

  • ز انکه در راهست و ره زن بی‏حد است ** آن رهد کاو در امان ایزد است‏
  • Çünkü yoldadır, yol kesicilerse sayısız. Ancak Allah amanında olan kurtulur.

  • آینه‏ی خالص نگشت او مخلص است ** مرغ را نگرفته است او مقنص است‏ 1315
  • Aynası tamamıyla arınmayan, henüz ihlâs sahibidir. Kuş tutmayan henüz avla meşguldür.

  • چون که مخلص گشت مخلص باز رست ** در مقام امن رفت و برد دست‏
  • Fakat ihlâs sahibini Allah ihlâs makamına ulaştırırsa ihlâs sahibi kurtulur, emniyet makamına varır.

  • هیچ آیینه دگر آهن نشد ** هیچ نانی گندم خرمن نشد
  • Hiçbir ayna yoktur ki ayna olduktan sonra tekrar demir haline gelsin. Hiçbir ekmek yoktur ki tekrar harmandaki buğday şekline dönsün.

  • هیچ انگوری دگر غوره نشد ** هیچ میوه‏ی پخته با کوره نشد
  • Hiçbir üzüm tekrar dönüp koruk olmaz. Hiçbir olmuş meyve tekrar turfanda haline gelmez.

  • پخته گرد و از تغیر دور شو ** رو چو برهان محقق نور شو
  • Piş, ol da bozulmadan kurtul. Yürü, Burhan-ı Muhakkık gibi nur ol.

  • چون ز خود رستی همه برهان شدی ** چون که بنده نیست شد سلطان شدی‏ 1320
  • Kendinden kurtuldun mu tamamıyla Burhan olursun. Kul yok oldu mu sultan kesilirsin.

  • ور عیان خواهی صلاح دین نمود ** دیده‏ها را کرد بینا و گشود
  • Bunu apaçık görmek istersen Salâhaddin gösterdi, gözleri görür bir hale getirdi, açtı.

  • فقر را از چشم و از سیمای او ** دید هر چشمی که دارد نور هو
  • Allah nuruna sahip olan her göz, fakrı onun gözünden dersler verir.

  • شیخ فعال است بی‏آلت چو حق ** با مریدان داده بی‏گفتی سبق‏
  • Şeyh, Allah gibi aletsiz işler görür. Müritlere sözsüz dersler verir.

  • دل به دست او چو موم نرم رام ** مهر او گه ننگ سازد گاه نام‏
  • Gönül, onun elinde mum gibi yumuşaktır. Mührü, gönle gâh ayıp, gâh şeref damgasını basar.

  • مهر مومش حاکی انگشتری است ** باز آن نقش نگین حاکی کیست‏ 1325
  • Mumundaki mühür, bir yüzüğe alamettir, onu hatırlatır, ya asıl o yüzük de ki nakış kimin alametidir, kimi hatırlatmaktadır?

  • حاکی اندیشه‏ی آن زرگر است ** سلسله‏ی هر حلقه اندر دیگر است‏
  • O nakış, efkârının her halkası, öbürüne geçmiş, bu suretle birbirine zincirlenmiş olan o Zerger’in fikrini anlatır.

  • این صدا در کوه دلها بانگ کی ست ** گه پرست از بانگ این که گه تهی است‏
  • Gönül dağlarındaki bu ses kimin? Bu dağ, gâh sesle dopdolu, gâh bomboş ve sessiz.

  • هر کجا هست او حکیم است اوستاد ** بانگ او زین کوه دل خالی مباد
  • Ev sahibi, nerde olursa olsun hâkim ve üstatdır, yaptığı iş yerli yerindedir. Bu gönül dağı, onun sesinden hâli kalmasın!

  • هست که کاوا مثنا می‏کند ** هست که کآواز صد تا می‏کند
  • Dağ vardır, sesi iki misli aksettirir… Dağ vardır, yüz misli.

  • می‏زهاند کوه از آن آواز و قال ** صد هزاران چشمه‏ی آب زلال‏ 1330
  • Dağ; o sesten, o sözden yüz binlerce halis ve sâf kaynaklar sızdırır.

  • چون ز کوه آن لطف بیرون می‏شود ** آبها در چشمه‏ها خون می‏شود
  • Fakat dağdan o lütuf kesildi mi sular, kaynaklarında kan kesilir.

  • ز آن شهنشاه همایون نعل بود ** که سراسر طور سینا لعل بود
  • O kadehi kutlu padişahlar padişahı yüzünden Tûr dağı lâl haline geldi.

  • جان پذیرفت و خرد اجزای کوه ** ما کم از سنگیم آخر ای گروه‏
  • Dağın cüzileri canlandı, akıllandı. Ey halk biz bir taştan da aşağı mıyız ki?

  • نه ز جان یک چشمه جوشان می‏شود ** نه بدن از سبز پوشان می‏شود
  • Ne candan bir çeşme coşmakta, ne beden yeşiller giymiş ruhanilere katılmakta…

  • نه صدای بانگ مشتاقی در او ** نه صفای جرعه‏ی ساقی در او 1335
  • Onda ne bir iştiyak sahibinin sesi var, ne sâkinin bir yudum şarabının neşesi!

  • کو حمیت تا ز تیشه و ز کلند ** این چنین که را بکلی بر کنند
  • Nerde hamiyet ki böyle bir dağı; keserle, çapayla, neyle olursa kökünden yıksın.

  • بو که بر اجزای او تابد مهی ** بو که در وی تاب مه یابد رهی‏
  • Belki cüzilerine bir ay parıltısı vurur, belki ay ışığı, ona yol bulur!

  • چون قیامت کوهها را بر کند ** پس قیامت این کرم کی می‏کند
  • Kıyamette dağlar yerlerinden sökülecek… Senin bir davranman da ne vakit böyle bir keremde bulunacak?

  • این قیامت ز آن قیامت کی کم است ** آن قیامت زخم و این چون مرهم است‏
  • Bu kıyamet, o kıyametten nasıl olur da aşağı sayılır? O kıyamet yaradır, bu, merheme benzer.

  • هر که دید این مرهم از زخم ایمن است ** هر بدی کاین حسن دید او محسن است‏ 1340
  • Bu merhemi gören yaradan kurtulmuştur. Bu güzelliği gören kötü kişi bile ihsan sahibidir.

  • ای خنک زشتی که خویش شد حریف ** و ای گل رویی که جفتش شد خریف‏
  • Ne mutlu o çirkine ki güzele eş, arkadaş oldu; vah eşi kış olan gül yüzlüye!

  • نان مرده چون حریف جان شود ** زنده گردد نان و عین آن شود
  • Ölmüş eşek cana eş olunca dirilir, canın ta kendisi olur.

  • هیزم تیره حریف نار شد ** تیرگی رفت و همه انوار شد
  • Kara odun ateşe eş olur, karalığa gider, baştanbaşa nur kesilir.

  • در نمک‏لان چون خر مرده فتاد ** آن خری و مردگی یک سو نهاد
  • Ölmüş eşek tuzluya düşünce eşekliği, murdarlığı bir tarafta kalır.

  • صبغة الله هست خم رنگ هو ** پیسها یک رنگ گردد اندر او 1345
  • Allah gününün rengi Allah boyasıdır. Onda her şey bir renge boyanır.

  • چون در آن خم افتد و گوییش قم ** از طرب گوید منم خم لا تلم‏
  • Birisi küpe düşse de sen, ona kalk desen neşesinden “ Beni kınama. Küp benim” der.

  • آن منم خم خود انا الحق گفتن است ** رنگ آتش دارد الا آهن است‏
  • O “ Ben küpüm” demek “ Ben, Hakkım” demektir. Demir demirdir ama ateş rengine girmiş, o renge boyanmıştır.

  • رنگ آهن محو رنگ آتش است ** ز آتشی می‏لافد و خامش‏وش است‏
  • Demirin rengi, ateşin renginde mahvolmuştur. Sükût eder gibi görünmekle beraber ateş olduğundan da dem vurmaktadır.

  • چون به سرخی گشت همچون زر کان ** پس انا النار است لافش بی‏زبان‏
  • Madendeki altın gibi kızarınca sözü; ağızsız, dudaksız “ Ben ateşim” sözüdür.

  • شد ز رنگ و طبع آتش محتشم ** گوید او من آتشم من آتشم‏ 1350
  • Ateşin rengiyle, ateşin tabiatıyla ululanmıştır da der ki: “ Ben ateşim, ben ateş!

  • آتشم من گر ترا شک است و ظن ** آزمون کن دست را بر من بزن‏
  • Sen şüpheye düşsen de ben ateşim, istersen bir tecrübe et, elini sür.

  • آتشم من بر تو گر شد مشتبه ** روی خود بر روی من یک دم بنه‏
  • Ben ateşim, eğer şüphe ediyorsan bir an olsun yüzünü bana koy! ”

  • آدمی چون نور گیرد از خدا ** هست مسجود ملایک ز اجتبا
  • Âdemoğlu, Allah’tan nurlanırsa seçilir de meleklerin mescudu olur.

  • نیز مسجود کسی کاو چون ملک ** رسته باشد جانش از طغیان و شک‏
  • Canı melek gibi azgınlıktan ve şüpheden kurtulan kişi de âlemde secde eder.

  • آتش چه آهن چه لب ببند ** ریش تشبیه مشبه را مخند 1355
  • Ateş nedir, demir nedir? Dudağını yum. Bu benzetişte bulunanla alay etme.

  • پای در دریا منه کم گوی از آن ** بر لب دریا خمش کن لب گزان‏
  • Ayağını denize pek basma, denizden çok bahsetme… Dudağını ısırarak susup kıyısında dur!

  • گر چه صد چون من ندارد تاب بحر ** لیک می‏نشکیبم از غرقاب بحر
  • Benim gibi yüzlercesi bile denize tahammül edemezler. Fakat yine de denizde boğulmaktan korkmuyor, ona dalmadan duramıyorum.

  • جان و عقل من فدای بحر باد ** خونبهای عقل و جان این بحر داد
  • Canım da denize feda olsun, aklım da. Canın da kan diyetini bu deniz vermekte, aklın da.

  • تا که پایم می‏رود رانم در او ** چون نماند پا چو بطانم در او
  • Ayağım oldukça denizde yürürüm, ayağım kalmazsa yine su kuşları gibi denize dalarım.

  • بی‏ادب حاضر ز غایب خوشتر است ** حلقه گر چه کژ بود نه بر در است‏ 1360
  • Huzur da bulunan bîedep kişi huzurda bulunmayan kişiden daha hoştur. Halka da eğridir ama nihayet kapıda değil mi?