English    Türkçe    فارسی   

2
1632-1681

  • آفتاب و مه چو دو گاو سیاه ** یوغ بر گردن ببنددشان اله‏
  • Allah, güneşle ayın boyunlarına boyunduruk vurur, onları iki kara öküz gibi bağlayıverir.

  • انکار فلسفی بر قرائت إن أصبح ماؤکم غورا
  • Filozofun “İn asbaha mâüküm gavra”yı inkâr etmesi

  • مقریی می‏خواند از روی کتاب ** ماؤکم غورا ز چشمه بندم آب‏
  • Kuran okuyan biri, Kuran’dan “Mâüküm gavra” yani “Suyu kaynağından keser,

  • آب را در غورها پنهان کنم ** چشمه‏ها را خشک و خشکستان کنم‏
  • Yerin derinliklerinde gizler, kaynakları kurutur, kupkuru bir hale getirirsem,

  • آب را در چشمه کی آرد دگر ** جز من بی‏مثل با فضل و خطر 1635
  • Benim gibi ihsanda, ululukta misalsiz olan tek Allahtan başka kim vardır ki suyu tekrar kaynağına getirebilsin?” ayetini okuyordu.

  • فلسفی منطقی مستهان ** می‏گذشت از سوی مکتب آن زمان‏
  • Bir hor, hakir felsefeci, bir aşağılık mantıkçı, mektep yanından geçerken,

  • چون که بشنید آیت او از ناپسند ** گفت آریم آب را ما با کلند
  • Bu ayeti duyup hoşuna gitmedi. Dedi ki: “ Suyu külünkle biz çıkarırız.

  • ما بزخم بیل و تیزی تبر ** آب را آریم از پستی ز بر
  • Belin, kazmanın darbesiyle ta yerin dibinden kaynatırız”

  • شب بخفت و دید او یک شیر مرد ** زد طپانچه هر دو چشمش کور کرد
  • Gece uyudu, rüyada aslan gibi bir adam gördü. O adam felsefeciye bir tokat vurdu. İki gözünü de kör etti.

  • گفت زین دو چشمه‏ی چشم ای شقی ** با تبر نوری بر آر ار صادقی‏ 1640
  • Dedi ki: “Ey kötü kişi, eğer doğrucuysan, gözün doğruysa bu iki göz kaynağını da, haydi kazma ile nurlandır”

  • روز بر جست و دو چشم کور دید ** نور فایض از دو چشمش ناپدید
  • Gündüzün felsefeci sıçrayıp uykudan kalktı. Gördü ki iki gözü de kör olmuş, iki gözünün nuru da sönmüş!

  • گر بنالیدی و مستغفر شدی ** نور رفته از کرم ظاهر شدی‏
  • Eğer ağlayıp inleseydi, eğer tövbe ve istiğfar etseydi mahvolan nur, Allah keremiyle yine zuhur ederdi.

  • لیک استغفار هم در دست نیست ** ذوق توبه نقل هر سر مست نیست‏
  • Fakat istiğfar etmek de elde değildir. Tövbe zevki, her sarhoşun mezesi olmaz.

  • زشتی اعمال و شومی جحود ** راه توبه بر دل او بسته بود
  • Yapılan işlerin çirkinliği, küfür ve inkârın şomluğu, onun gönlüne tövbe gelmesine mani oluyordu, tövbe yolunu bağlamıştı.

  • دل به سختی همچو روی سنگ گشت ** چون شکافد توبه آن را بهر کشت‏ 1645
  • Gönlü, katılıkta taşa dönmüştü. Tövbe onu ekin ekmek için nasıl yarabilir?

  • چون شعیبی کو که تا او را دعا ** بهر کشتن خاک سازد کوه را
  • Nerede Şuayb gibi biri ki duasıyla dağı, ekin ekmek üzere toprak haline getirsin.

  • از نیاز و اعتقاد آن خلیل ** گشت ممکن امر صعب و مستحیل‏
  • Halil’in niyazı ve inanışı yüzünden güç ve olmayacak iş mümkün oldu.

  • یا به دریوزه‏ی مقوقس از رسول ** سنگ‏لاخی مزرعی شد با اصول‏
  • Yahut Mukavkıs’ın Peygamberden dilemesi üzerine taşlık yer, gayret güzel bir tarla haline geldi.

  • همچنین بر عکس آن انکار مرد ** مس کند زر را و صلحی را نبرد
  • Bunlar gibi o kötü adamın inkârı da aksine olarak altını bakır haline getirir, sulhu savaş yapar.

  • کهربای مسخ آمد این دغا ** خاک قابل را کند سنگ و حصا 1650
  • Bu kötü kişi, çarpma kehribarıdır. Kabiliyetli toprağı bile taş topaç yapar.

  • هر دلی را سجده هم دستور نیست ** مزد رحمت قسم هر مزدور نیست‏
  • Her gönle secde için izin yok, her ücretlinin ücreti rahmet değil.

  • هین بپشت آن مکن جرم و گناه ** که کنم توبه در آیم در پناه‏
  • Kendine gel de “ Tövbe eder, Allah’a sığınırım” diye cürümde bulunma, günah etme.

  • می‏بباید تاب و آبی توبه را ** شرط شد برق و سحابی توبه را
  • Tövbeye de bir parlaklık gerek. Tövbeye de bir şimşek bir bulut şart.

  • آتش و آبی بباید میوه را ** واجب آید ابر و برق این شیوه را
  • Meyvenin olması için hararet ve su lâzımdır. Bunun için de bulut ve şimşek icap eder.

  • تا نباشد برق دل و ابر دو چشم ** کی نشیند آتش تهدید و خشم‏ 1655
  • Gönül şimşeğiyle iki göz bulutu olmadıkça tehdit ve hışım ateşi nasıl yatışır?

  • کی بروید سبزه‏ی ذوق وصال ** کی بجوشد چشمه‏ها ز آب زلال‏
  • Vuslat zevkinin yeşilliği nasıl yetişir, kaynaklardan arı, duru su nasıl coşar?

  • کی گلستان راز گوید با چمن ** کی بنفشه عهد بندد با سمن‏
  • Gül bahçesi; yeşilliğe nasıl sır söyler, menekşe nasıl olur da yaseminle ahdedebilir?

  • کی چناری کف گشاید در دعا ** کی درختی سر فشاند در هوا
  • Çınar, dua için nasıl el açar, ağaç havada nasıl baş sallar?

  • کی شکوفه آستین پر نثار ** بر فشاندن گیرد ایام بهار
  • Çiçek bahar mevsiminde ( renklerle, kokularla dolu olan) eteğini nasıl serper?

  • کی فروزد لاله را رخ همچو خون ** کی گل از کیسه بر آرد زر برون‏ 1660
  • Lâlenin yüzü nasıl kan gibi kızarır? Gül, kesesinden nasıl altın saçar?

  • کی بیاید بلبل و گل بو کند ** کی چو طالب فاخته کوکو کند
  • Nasıl olur da bülbül gülü koklar; üveyik kuşu, bir istekli gibi “Kû-kû- nerede, nerede” diye öter?

  • کی بگوید لکلک آن لک لک به جان ** لک چه باشد ملک تست ای مستعان‏
  • Nasıl olur da leylek “lek, lek – senin sesin” sesini canla, başla çıkarır. Ey yardımı dilenen Allah, senin de ne demek? Zaten her şey senin mülkünden ibaret.

  • کی نماید خاک اسرار ضمیر ** کی شود بی‏آسمان بستان منیر
  • Nasıl olur da toprak, içteki sırları gösterir? Nasıl olur da bahçe gökyüzü gibi aydınlanır?

  • از کجا آورده‏اند آن حله‏ها ** من کریم من رحیم کلها
  • Bu güzel ve ağır elbiseleri nereden getirdiler? Hepsini de kerem sahibi Allahtan. Hepsini de merhamet sahibi Allahtan!

  • آن لطافتها نشان شاهدی است ** آن نشان پای مرد عابدی است‏ 1665
  • O letafetler, bir güzellik nişanesidir, o nişane de ibadet edici bir erin ayak izi.

  • آن شود شاد از نشان کاو دید شاه ** چون ندید او را نباشد انتباه‏
  • Padişahtan nişane gören sevinir. Görmeyene gelince, uyanıp kendine gelemez.

  • روح آن کس کاو به هنگام أ لست ** دید رب خویش و شد بی‏خویش و مست‏
  • Elest deminde Rabbini görüp sarhoş olarak kendinden geçen kişinin ruhu bu gün de Rabbini görür, kendinden geçer.

  • او شناسد بوی می کاو می بخورد ** چون نخورد او می چه داند بوی کرد
  • Şarap kokusunu şarap içen tanır. Şarap içmeyen şarap kokusunu ne bilsin?

  • ز انکه حکمت همچو ناقه‏ی ضاله است ** همچو دلاله شهان را داله است‏
  • Hikmet, müminin kaybolmuş devesine benzer, Hikmet, teşrifatçı gibi adamı padişahla görüştürür.

  • تو ببینی خواب در یک خوش لقا ** کاو دهد وعده و نشانی مر ترا 1670
  • Rüyada güzel yüzlü birisini görürsün, o sana vade verir, alâmetler söyler.

  • که مراد تو شود اینک نشان ** که بپیش آید ترا فردا فلان‏
  • Muradın olacak, nişanesi de bu: Yarın sana filân kişi gelecek.

  • یک نشانی آن که او باشد سوار ** یک نشانی که ترا گیرد کنار
  • Onun bir alâmeti atlı oluşudur. Bir alâmeti de şu: Seni görünce kucaklayacak.

  • یک نشانی که بخندد پیش تو ** یک نشان که دست بندد پیش تو
  • Bir alâmeti de seni görünce gülmesi; diğer bir nişanesi de sana karşı el kavuşturmasıdır.

  • یک نشانی آن که این خواب از هوس ** چون شود فردا نگویی پیش کس‏
  • Diğer bir alâmeti de şudur ki: Heveslenip bu rüyayı yarın hiç kimseye söylemeyeceksin.

  • ز ان نشان با والد یحیی بگفت ** که نیایی تا سه روز اصلا به گفت‏ 1675
  • Bu alâmet, Yahya’nın babasına da gösterilmiş, ona da “ Üç güne kadar kimseye bir söz söylemeye muktedir olamazsın.

  • تا سه شب خامش کن از نیک و بدت ** این نشان باشد که یحیی آیدت‏
  • Üç geceye dek iyiden kötüden bahsetme, sus. İşte bu senden Yahya adlı bir çocuk olacağına alâmettir.

  • دم مزن سه روز اندر گفت‏وگو ** کاین سکوت است آیت مقصود تو
  • Üç gün konuşma. Bu susmak senin maksadına erişeceğine delâlet eder.

  • هین میاور این نشان را تو به گفت ** وین سخن را دار اندر دل نهفت‏
  • Kendine gel, bunları dile getirme. Bu sözü gönlünde gizli tut” denmişti.

  • این نشانها گویدش همچون شکر ** این چه باشد صد نشانی دگر
  • Sana da bu alâmetleri şeker gibi tatlı, tatlı söyler. Hatta bunlar nedir ki? Daha yüzlerce nişaneler var.

  • این نشان آن بود کان ملک و جاه ** که همی‏جویی بیابی از اله‏ 1680
  • Bu rüya; durmadan dinlenmeden biteviye Allah’tan dilediğin saltanata, istediğin makama erişeceğine alâmettir.

  • آن که می‏گریی به شبهای دراز ** و انکه می‏سوزی سحرگه در نیاز
  • Olması için uzun gecelerde ağlayıp inlediğin, seher çağlarında niyaz ettiğin muradına;