English    Türkçe    فارسی   

2
1740-1789

  • بی‏ادب گفتن سخن با خاص حق ** دل بمیراند سیه دارد ورق‏ 1740
  • Allah haslarıyla edepsizce konuşmak gönlü öldürür amel defterini kapkara bir hale koyar.

  • گر تو مردی را بخوانی فاطمه ** گر چه یک جنسند مرد و زن همه‏
  • Sen bir erkeğe Fatma desen; erkekle kadın, hep bir cinsten olmakla beraber,

  • قصد خون تو کند تا ممکن است ** گر چه خوش خو و حلیم و ساکن است‏
  • İmkân bulursa kanına kasteder, isterse haddi zatında halîm ve mülâyim olsun!

  • فاطمه مدح است در حق زنان ** مرد را گویی بود زخم سنان‏
  • Fatma sözü, kadınlar için övünçtür. Fakat erkeğe söylersen kılıç yarası gibi tesir eder.

  • دست و پا در حق ما استایش است ** در حق پاکی حق آلایش است‏
  • El ayak. Bizim için övünç vesilesidir; fakat Allah’ın arılığına nispetle kusur.

  • لم یلد لم یولد او را لایق است ** والد و مولود را او خالق است‏ 1745
  • “ Doğmaz, doğurmaz” vasfı ona lâyıktır. Babayı da halk eden o, oğlu da.

  • هر چه جسم آمد ولادت وصف اوست ** هر چه مولود است او زین سوی جوست‏
  • Doğma, cisim olanın vasfıdır. Doğan, ırmağın bu yüzüne mensuptur.

  • ز انکه از کون و فساد است و مهین ** حادث است و محدثی خواهد یقین‏
  • Çünkü doğan, Kevnü Fesat âlemindendir, aşağılıktır, sonradan olmadır. Elbette onu bir meydana getiren lâzım.”

  • گفت ای موسی دهانم دوختی ** و ز پشیمانی تو جانم سوختی‏
  • Çoban, “ Ya Musa ağzımı bağladın, pişmanlıktan canımı yaktın” dedi;

  • جامه را بدرید و آهی کرد تفت ** سر نهاد اندر بیابانی و رفت‏
  • Elbisesini yırtıp yana, yana bir ah çekti, başını alıp çöle doğru yola düştü.

  • عتاب کردن حق تعالی با موسی علیه السلام از بهر آن شبان‏
  • Ulu Allah’ın Musa’ya çoban yüzünden darılması

  • وحی آمد سوی موسی از خدا ** بنده‏ی ما را ز ما کردی جدا 1750
  • Musa’ya Allah’tan şöyle vahiy geldi: “ Kulumuzu bizden ayırdın.

  • تو برای وصل کردن آمدی ** نی برای فصل کردن آمدی‏
  • Sen ulaştırmaya mı geldin, yoksa ayırmaya mı?

  • تا توانی پا منه اندر فراق ** أبغض الأشیاء عندی الطلاق‏
  • Kaadir oldukça ayrılığa ayak basma. Bence en hoşlanılmayan şey ayrılıktır.

  • هر کسی را سیرتی بنهاده‏ام ** هر کسی را اصطلاحی داده‏ام‏
  • Ben, herkese bir huy, herkese bir çeşit ıstılah verdim.

  • در حق او مدح و در حق تو ذم ** در حق او شهد و در حق تو سم‏
  • Ona metih olan söz, sana zemdir; ona göre baldır, sana göre zehir!

  • ما بری از پاک و ناپاکی همه ** از گران جانی و چالاکی همه‏ 1755
  • Bizse temizden de münezzehiz, pisten de. Ağırlıktan da arıyız, çeviklik ve titizlikten de!

  • من نکردم امر تا سودی کنم ** بلکه تا بر بندگان جودی کنم‏
  • Kullara ibadet edin diye emrettimse bir kâr, bir fayda elde edeyim diye değil, kullara ihsanlarda bulunayım diye.

  • هندوان را اصطلاح هند مدح ** سندیان را اصطلاح سند مدح‏
  • Hintlilere, Hintlilerin sözleri metihtir. Sintlilere, Sintlilerin.

  • من نگردم پاک از تسبیحشان ** پاک هم ایشان شوند و در فشان‏
  • Onların beni tespih etmeleriyle münezzeh, mukaddes olmam. Bu tespih incilerini saymakla kendileri temizlenirler.

  • ما زبان را ننگریم و قال را ** ما روان را بنگریم و حال را
  • Biz; dile, söze bakmayız; gönle hale bakarız.

  • ناظر قلبیم اگر خاشع بود ** گر چه گفت لفظ ناخاضع رود 1760
  • Kalp huşu sahibiyse kalbe bakarız, isterse sözünde kulluk ve aşağılık olmasın!

  • ز انکه دل جوهر بود گفتن عرض ** پس طفیل آمد عرض جوهر غرض‏
  • Çünkü gönül cevherdir. Söz söylemekse araz. Bu yüzden araz, âriyettir, maksat cevherdir.

  • چند ازین الفاظ و اضمار و مجاز ** سوز خواهم سوز با آن سوز ساز
  • Manası gizli kapalı yahut başka olan bu çeşit lâflar, ne vakte kadar sürecek? Yanıp yakılmak isterim ben, yanıp yakılmak, ateşe düş!

  • آتشی از عشق در جان بر فروز ** سربه‏سر فکر و عبارت را بسوز
  • Canda sevgiden bir ateş tutuşur. Düşünceyi, sözü, baştanbaşa yakıver!

  • موسیا آداب دانان دیگرند ** سوخته جان و روانان دیگرند
  • Musa, edep bilenler başka, canı, ruhu yanmış âşıklar başka.

  • عاشقان را هر نفس سوزیدنی ست ** بر ده ویران خراج و عشر نیست‏ 1765
  • Âşıklara her nefeste bir yanış var. Yıkık köyden haraç, âşar alınmaz.

  • گر خطا گوید و را خاطی مگو ** گر بود پر خون شهید او را مشو
  • Hatalı söz söylerse bile ona hatalı deme. Kanına bulanıp şehit olursa yıkamaya kalkışma.

  • خون شهیدان را ز آب اولی‏تر است ** این خطا از صد ثواب اولی‏تر است‏
  • Şehitlere kan, sudan yeğdir. Bu yanlış sözde yüzlerce doğrudan yeğ!

  • در درون کعبه رسم قبله نیست ** چه غم ار غواص را پاچیله نیست‏
  • Kâbe’nin içinde kıbleden eser yoktur, dalgıcın ayağında dolak olmazsa ne gam!

  • تو ز سر مستان قلاووزی مجو ** جامه چاکان را چه فرمایی رفو
  • Yürü, sarhoşlardan kılavuzluk arama. Elbisesi paramparça olana yamadan bahsetme.

  • ملت عشق از همه دینها جداست ** عاشقان را ملت و مذهب خداست‏ 1770
  • Aşk şeriatı, bütün dinlerden ayrıdır. Âşıkların şeriatı da Allah’tır, mezhebi de.

  • لعل را گر مهر نبود باک نیست ** عشق در دریای غم غمناک نیست‏
  • Lâlin, lâl olduğunu ispat eden bir damgası olmasa da ne çıkar? Aşk, gam denizinde gamlanmaz ki!

  • وحی آمدن موسی را علیه السلام در عذر آن شبان‏
  • Musa Aleyhisselem’a o çobanın mazur olduğuna dair vahiy gelmesi

  • بعد از آن در سر موسی حق نهفت ** رازهایی کان نمی‏آید به گفت‏
  • Ondan sonra Hak, Musa’nın sırrına dile gelmeyecek sırlar söyledi;

  • بر دل موسی سخنها ریختند ** دیدن و گفتن به هم آمیختند
  • Musa’nın gölüne sözler döktüler. Görmekle söylemeyi birbirine karıştırdılar.

  • چند بی‏خود گشت و چند آمد به خود ** چند پرید از ازل سوی ابد
  • Nice defa kendisinden geçti, nice defa kendisine geldi. Kaç kere ezelden ebede uçtu!

  • بعد از این گر شرح گویم ابلهی است ** ز انکه شرح این ورای آگهی است‏ 1775
  • Eğer bundan ötesini anlatmaya kalkışırsam ahmaklık etmiş olurum. Çünkü bunu açmak, bunu anlatmak, anlayışın ötesindedir.

  • ور بگویم عقلها را بر کند ** ور نویسم بس قلمها بشکند
  • Söylesen akıllar hayran olur. Yazsam birçok kalemler kırılır!

  • چون که موسی این عتاب از حق شنید ** در بیابان در پی چوپان دوید
  • Musa Allahtan bu azarı duyunca çöle düşüp çobanın ardınca koştu.

  • بر نشان پای آن سر گشته راند ** گرد از پرده‏ی بیابان بر فشاند
  • O hayran âşığın izini izledi, çöldeki otların tozunu silkti.

  • گام پای مردم شوریده خود ** هم ز گام دیگران پیدا بود
  • Âşık ve hayran adamların ayak izleri, başkalarının izlerinden ayrılır, hemen belli olur.

  • یک قدم چون رخ ز بالا تا نشیب ** یک قدم چون پیل رفته بر وریب‏ 1780
  • Âşık, Ruh gibi bir ayağını yukardan aşağıya atar; bir ayağını fil gibi eğri büğrü basar.

  • گاه چون موجی بر افرازان علم ** گاه چون ماهی روانه بر شکم‏
  • Bazen bir dalga gibi bayrak diker, yücelir. Bazen balık gibi suyun içinde gider, görünmez.

  • گاه بر خاکی نبشته حال خود ** همچو رمالی که رملی بر زند
  • Bazen de remilcinin remil dökmesi gibi ahvalini toprak üstüne yazar.

  • عاقبت دریافت او را و بدید ** گفت مژده ده که دستوری رسید
  • Musa nihayet onu bulup gördü. Dedi ki: “Müjdemi ver! Allah’tan izin geldi.

  • هیچ آدابی و ترتیبی مجو ** هر چه می‏خواهد دل تنگت بگو
  • Hiçbir sebep ve tertip yolu arama; daralan gönlün ne isterse onu söyle!

  • کفر تو دین است و دینت نور جان ** ایمنی و ز تو جهانی در امان‏ 1785
  • Senin küfrün, din, dinin can nuru. Sen emniyete erişmişsin; bütün bir cihan da senin yüzünden amanda.

  • ای معاف یفعل الله ما یشاء ** بی‏محابا رو زبان را بر گشا
  • Ey “Allah dilediğini yapar” sırrına erişip o sırla her şeyden affedilmiş olan kişi; pervasızca yürü, dilini aç!

  • گفت ای موسی از آن بگذشته‏ام ** من کنون در خون دل آغشته‏ام‏
  • Çoban “ Ey Musa, ben o halde, o sözden geçtim. Şimdi kendi gönlümün kanına bulandım.

  • من ز سدره‏ی منتهی بگذشته‏ام ** صد هزاران ساله ز آن سو رفته‏ام‏
  • Ben Sidret-ül Müntehâ’dan da aşmış, oradan bile yüz binlerce yıl öte gitmişim.

  • تازیانه بر زدی اسبم بگشت ** گنبدی کرد و ز گردون بر گذشت‏
  • Sen bir kamçı vurdun, atım şahlanıp sıçradı, kâinatı aştı.