English    Türkçe    فارسی   

2
1759-1808

  • ما زبان را ننگریم و قال را ** ما روان را بنگریم و حال را
  • Biz; dile, söze bakmayız; gönle hale bakarız.

  • ناظر قلبیم اگر خاشع بود ** گر چه گفت لفظ ناخاضع رود 1760
  • Kalp huşu sahibiyse kalbe bakarız, isterse sözünde kulluk ve aşağılık olmasın!

  • ز انکه دل جوهر بود گفتن عرض ** پس طفیل آمد عرض جوهر غرض‏
  • Çünkü gönül cevherdir. Söz söylemekse araz. Bu yüzden araz, âriyettir, maksat cevherdir.

  • چند ازین الفاظ و اضمار و مجاز ** سوز خواهم سوز با آن سوز ساز
  • Manası gizli kapalı yahut başka olan bu çeşit lâflar, ne vakte kadar sürecek? Yanıp yakılmak isterim ben, yanıp yakılmak, ateşe düş!

  • آتشی از عشق در جان بر فروز ** سربه‏سر فکر و عبارت را بسوز
  • Canda sevgiden bir ateş tutuşur. Düşünceyi, sözü, baştanbaşa yakıver!

  • موسیا آداب دانان دیگرند ** سوخته جان و روانان دیگرند
  • Musa, edep bilenler başka, canı, ruhu yanmış âşıklar başka.

  • عاشقان را هر نفس سوزیدنی ست ** بر ده ویران خراج و عشر نیست‏ 1765
  • Âşıklara her nefeste bir yanış var. Yıkık köyden haraç, âşar alınmaz.

  • گر خطا گوید و را خاطی مگو ** گر بود پر خون شهید او را مشو
  • Hatalı söz söylerse bile ona hatalı deme. Kanına bulanıp şehit olursa yıkamaya kalkışma.

  • خون شهیدان را ز آب اولی‏تر است ** این خطا از صد ثواب اولی‏تر است‏
  • Şehitlere kan, sudan yeğdir. Bu yanlış sözde yüzlerce doğrudan yeğ!

  • در درون کعبه رسم قبله نیست ** چه غم ار غواص را پاچیله نیست‏
  • Kâbe’nin içinde kıbleden eser yoktur, dalgıcın ayağında dolak olmazsa ne gam!

  • تو ز سر مستان قلاووزی مجو ** جامه چاکان را چه فرمایی رفو
  • Yürü, sarhoşlardan kılavuzluk arama. Elbisesi paramparça olana yamadan bahsetme.

  • ملت عشق از همه دینها جداست ** عاشقان را ملت و مذهب خداست‏ 1770
  • Aşk şeriatı, bütün dinlerden ayrıdır. Âşıkların şeriatı da Allah’tır, mezhebi de.

  • لعل را گر مهر نبود باک نیست ** عشق در دریای غم غمناک نیست‏
  • Lâlin, lâl olduğunu ispat eden bir damgası olmasa da ne çıkar? Aşk, gam denizinde gamlanmaz ki!

  • وحی آمدن موسی را علیه السلام در عذر آن شبان‏
  • Musa Aleyhisselem’a o çobanın mazur olduğuna dair vahiy gelmesi

  • بعد از آن در سر موسی حق نهفت ** رازهایی کان نمی‏آید به گفت‏
  • Ondan sonra Hak, Musa’nın sırrına dile gelmeyecek sırlar söyledi;

  • بر دل موسی سخنها ریختند ** دیدن و گفتن به هم آمیختند
  • Musa’nın gölüne sözler döktüler. Görmekle söylemeyi birbirine karıştırdılar.

  • چند بی‏خود گشت و چند آمد به خود ** چند پرید از ازل سوی ابد
  • Nice defa kendisinden geçti, nice defa kendisine geldi. Kaç kere ezelden ebede uçtu!

  • بعد از این گر شرح گویم ابلهی است ** ز انکه شرح این ورای آگهی است‏ 1775
  • Eğer bundan ötesini anlatmaya kalkışırsam ahmaklık etmiş olurum. Çünkü bunu açmak, bunu anlatmak, anlayışın ötesindedir.

  • ور بگویم عقلها را بر کند ** ور نویسم بس قلمها بشکند
  • Söylesen akıllar hayran olur. Yazsam birçok kalemler kırılır!

  • چون که موسی این عتاب از حق شنید ** در بیابان در پی چوپان دوید
  • Musa Allahtan bu azarı duyunca çöle düşüp çobanın ardınca koştu.

  • بر نشان پای آن سر گشته راند ** گرد از پرده‏ی بیابان بر فشاند
  • O hayran âşığın izini izledi, çöldeki otların tozunu silkti.

  • گام پای مردم شوریده خود ** هم ز گام دیگران پیدا بود
  • Âşık ve hayran adamların ayak izleri, başkalarının izlerinden ayrılır, hemen belli olur.

  • یک قدم چون رخ ز بالا تا نشیب ** یک قدم چون پیل رفته بر وریب‏ 1780
  • Âşık, Ruh gibi bir ayağını yukardan aşağıya atar; bir ayağını fil gibi eğri büğrü basar.

  • گاه چون موجی بر افرازان علم ** گاه چون ماهی روانه بر شکم‏
  • Bazen bir dalga gibi bayrak diker, yücelir. Bazen balık gibi suyun içinde gider, görünmez.

  • گاه بر خاکی نبشته حال خود ** همچو رمالی که رملی بر زند
  • Bazen de remilcinin remil dökmesi gibi ahvalini toprak üstüne yazar.

  • عاقبت دریافت او را و بدید ** گفت مژده ده که دستوری رسید
  • Musa nihayet onu bulup gördü. Dedi ki: “Müjdemi ver! Allah’tan izin geldi.

  • هیچ آدابی و ترتیبی مجو ** هر چه می‏خواهد دل تنگت بگو
  • Hiçbir sebep ve tertip yolu arama; daralan gönlün ne isterse onu söyle!

  • کفر تو دین است و دینت نور جان ** ایمنی و ز تو جهانی در امان‏ 1785
  • Senin küfrün, din, dinin can nuru. Sen emniyete erişmişsin; bütün bir cihan da senin yüzünden amanda.

  • ای معاف یفعل الله ما یشاء ** بی‏محابا رو زبان را بر گشا
  • Ey “Allah dilediğini yapar” sırrına erişip o sırla her şeyden affedilmiş olan kişi; pervasızca yürü, dilini aç!

  • گفت ای موسی از آن بگذشته‏ام ** من کنون در خون دل آغشته‏ام‏
  • Çoban “ Ey Musa, ben o halde, o sözden geçtim. Şimdi kendi gönlümün kanına bulandım.

  • من ز سدره‏ی منتهی بگذشته‏ام ** صد هزاران ساله ز آن سو رفته‏ام‏
  • Ben Sidret-ül Müntehâ’dan da aşmış, oradan bile yüz binlerce yıl öte gitmişim.

  • تازیانه بر زدی اسبم بگشت ** گنبدی کرد و ز گردون بر گذشت‏
  • Sen bir kamçı vurdun, atım şahlanıp sıçradı, kâinatı aştı.

  • محرم ناسوت ما لاهوت باد ** آفرین بر دست و بر بازوت باد 1790
  • Nâsutumuzun mahremi Lâhut’u olsun artık. Aferin eline koluna!

  • حال من اکنون برون از گفتن است ** این چه می‏گویم نه احوال من است‏
  • Şimdi benim halim, söze sığmaz. Zaten bu söylediğim de benim ahvalim değil.

  • نقش می‏بینی که در آیینه‏ای است ** نقش تست آن نقش آن آیینه نیست‏
  • Ayna da bir suret görürsün ya. Fakat o senin suretindir, aynanın değil.

  • دم که مرد نایی اندر نای کرد ** در خور نای است نه در خورد مرد
  • Neyzen, ney üfler. Fakat bu nefes ve bu nefesten çıkan ses, neyin midir, neyzenin mi.. Bu ses, neyin harcı mı, neyzenin harcı mı?” dedi.

  • هان و هان گر حمد گویی گر سپاس ** همچو نافرجام آن چوپان شناس‏
  • Kendine gel, kendine! Allah’ı övsen de bu övüşünü, çobanın lâyık olmayan övüşü gibi bil, öyle tanı.

  • حمد تو نسبت بدان گر بهتر است ** لیک آن نسبت به حق هم ابتر است‏ 1795
  • Senin övüşün, çobanın övüşüne nispetle daha iyidir. Ama Allah’a nispetle onun da değeri yok, onun da sonu gelmez.

  • چند گویی چون غطا برداشتند ** کاین نبوده ست آن که می‏پنداشتند
  • Ne vakte dek ben Allah’a hamlederim deyip duracaksın? Perde kaldırılınca oldu sanılan nice şeylerin olmamış bulunduğu meydana çıkar.

  • این قبول ذکر تو از رحمت است ** چون نماز مستحاضه رخصت است‏
  • Allah’ı anışımın makul olması Allah rahmetindendir. Âdeta istihaze olan kadının namaz kılması gibi bir ruhsattan ibarettir.

  • با نماز او بیالوده ست خون ** ذکر تو آلوده‏ی تشبیه و چون‏
  • Onun namazına nasıl kan bulaşmışsa senin Allah’ı anışına da benzetiş ve zannediş bulaşmış!

  • خون پلید است و به آبی می‏رود ** لیک باطن را نجاستها بود
  • Kan pistir ama bir parçacık su ile temizlenir. Fakat içte öyle pislikler vardır ki,

  • کان به غیر آب لطف کردگار ** کم نگردد از درون مرد کار 1800
  • Allah’ın lütuf suyundan gayrı bir şeyle arınmaz, ibadet eden kişinin gönlünden eksilmez.

  • در سجودت کاش رو گردانی‏ای ** معنی سبحان ربی دانی‏ای‏
  • Keşke secdende kıbleden yüzünü çevirmiş olaydın da tek “ Sübhane rabbiyel A’lâ”nın manasına ereydin!

  • کای سجودم چون وجودم ناسزا ** مر بدی را تو نکویی ده جزا
  • “Allah’ım secdem de varlığın gibi sana lâyık değil. Sen, kötülüğe iyilikle mukabele et” diyeydin.

  • این زمین از حلم حق دارد اثر ** تا نجاست برد و گلها داد بر
  • Bu yeryüzünde Hakk’ın hikmetinden eser vardır. Ondan dolayı pislikleri giderir, çiçekleri bitirir.

  • تا بپوشد او پلیدیهای ما ** در عوض بر روید از وی غنچه‏ها
  • Bizim pisliklerimizi örter, karşılığın da ondan koncalar biter.

  • پس چو کافر دید کاو در داد و جود ** کمتر و بی‏مایه تر از خاک بود 1805
  • Kâfir vergide, cömertlikte topraktan daha aşağı, daha verimsiz olduğunu görüp,

  • از وجود او گل و میوه نرست ** جز فساد جمله پاکیها نجست‏
  • Varlığından çiçek ve meyve bitmediğini, hatta bütün temizlikleri bozup pislemekten başka bir şey yapmadığını anlar da

  • گفت واپس رفته‏ام من در ذهاب ** حسرتا یا لیتنی کنت تراب‏
  • “ Ben aykırı anlamış, yanılmışım, yazık, keşke toprak olsaydım;

  • کاش از خاکی سفر نگزیدمی ** همچو خاکی دانه‏ای می‏چیدمی‏
  • Keşke topraktan sefer etmeseydim, keşke bir avuç toprak gibi ben de bir tane düşürüp yetiştirseydim..