English    Türkçe    فارسی   

2
1889-1938

  • هر زمان می‏گفت او نفرین نو ** اوش می‏زد کاندر این صحرا بدو
  • Her an ona kötü söylemekte, lânet etmekteydi. Atlı ise “ bu ovada koş” diye onu dövüyordu.

  • زخم دبوس و سوار همچو باد ** می‏دوید و باز در رو می‏فتاد 1890
  • Adam, topuz acısıyla atlının korkusundan yel gibi koşmağa başladı. Hem koşuyor, hem yüzüstü düşüyordu.

  • ممتلی و خوابناک و سست بد ** پا و رویش صد هزاران زخم شد
  • Karnı toktu, uykulu ve gevşemiş bir haldeydi. Ayağında, yüzünde yüz binlerce yara vardı.

  • تا شبانگه می‏کشید و می‏گشاد ** تا ز صفرا قی شدن بر وی فتاد
  • Atlı o adamı akşam çağına kadar çekiştirip durdu. Nihayet, adamın safrası kabardı, kusmağa başladı.

  • زو بر آمد خورده‏ها زشت و نکو ** مار با آن خورده بیرون جست از او
  • İyi, kötü yediklerini kustu. Bu kusma esnasında yılan da içinden dışarı çıktı.

  • چون بدید از خود برون آن مار را ** سجده آورد آن نکو کردار را
  • O yılanı görünce kendisine iyilik eden atlıya secde etti.

  • سهم آن مار سیاه زشت زفت ** چون بدید آن دردها از وی برفت‏ 1895
  • O kapkara çirkin ve heybetli yılanı görünce bütün dertlerini unuttu.

  • گفت خود تو جبرییل رحمتی ** یا خدایی که ولی نعمتی‏
  • Dedi ki: “ Sen, bir rahmet Cebrailisin yahut da velinimet Allah’sın

  • ای مبارک ساعتی که دیدی‏ام ** مرده بودم جان نو بخشیدی‏ام‏
  • Ne kutlu saatmiş ki beni gördün. Ölüydüm, bana yeni bir can bağışladın.

  • تو مرا جویان مثال مادران ** من گریزان از تو مانند خران‏
  • Sen, beni analar gibi aramaktayken, ben eşekler gibi senden kaçıyordum.

  • خر گریزد از خداوند از خری ** صاحبش در پی ز نیکو گوهری‏
  • Eşek, sahibinden eşekliği yüzünden kaçar. Hâlbuki sahibi, iyiliğinden dolayı onun peşine düşer.

  • نه از پی سود و زیان می‏جویدش ** لیک تا در گرگش ندرد یا ددش‏ 1900
  • Onu, bir fayda elde etmek, bir ziyandan kurtulmak için aramaz. Kurt, yahut yırtıcı bir canavar paralamasın diye arar.

  • ای خنک آن را که بیند روی تو ** یا در افتد ناگهان در کوی تو
  • Ne mutlu yüzünü görene yahut ansızın senin bulunduğun yere ulaşana!

  • ای روان پاک بستوده ترا ** چند گفتم ژاژ و بی‏هوده ترا
  • Pak ruh bile seni övmüş. Hâlbuki ben, sana ne kadar kötü ve saçma şeyler söyledim.

  • ای خداوند و شهنشاه و امیر ** من نگفتم جهل من گفت آن مگیر
  • Fakat efendim, padişahlar padişahı sultanım, onları ben söylemedim, bilgisizliğim söyledi.

  • شمه‏ای زین حال اگر دانستمی ** گفتن بی‏هوده کی تانستمی‏
  • Bir parçacık olsun bu hali bilseydim, böyle abes sözler söyleyebilir miydim?

  • بس ثنایت گفتمی ای خوش خصال ** گر مرا یک رمز می‏گفتی ز حال‏ 1905
  • Ey iyi huylu, eğer bana bu hali kinaye ile bile olsa çıtlatsaydın seni bir hayli överdim.

  • لیک خامش کرده می‏آشوفتی ** خامشانه بر سرم می‏کوفتی‏
  • Fakat sükût ederek kızgın göründüm. Hiçbir şey söylemeksizin kafama vurmaya başladın.

  • شد سرم کالیوه عقل از سر بجست ** خاصه این سر را که مغزش کمتر است‏
  • Başım sersemleşti, aklım gitti. Hele benim bu başım. Zaten aklı da kıt!

  • عفو کن ای خوب روی خوب کار ** آن چه گفتم از جنون اندر گذار
  • Ey yüzü de güzel, işi de güzel adam, affet. Deliliğimden söylediğim sözleri bağışla!

  • گفت اگر من گفتمی رمزی از آن ** زهره‏ی تو آب گشتی آن زمان‏
  • Atlı “Eğer ben, bunu biraz çıtlatsaydım derhal yüreğin su kesilir, ödün patlardı.

  • گر ترا من گفتمی اوصاف مار ** ترس از جانت بر آوردی دمار 1910
  • Yılanı anlatsaydım, korkudan canın çıkıverirdi.

  • مصطفی فرمود اگر گویم به راست ** شرح آن دشمن که در جان شماست‏
  • Mustafa “Canınızdaki düşmanı size, olduğu gibi anlatsam.

  • زهره‏های پر دلان هم بر درد ** نه رود ره نه غم کاری خورد
  • Yiğitlerin bile ödü patlar.. ne yol yürümeğe takatları kalır, ne bir işin tasasına düşerler!

  • نه دلش را تاب ماند در نیاز ** نه تنش را قوت روزه و نماز
  • Ne kimsenin gönlünde niyaz etmeğe kudret kalır, ne tenin de oruç tutmaya, namaz kılmaya kuvvet” buyurdu.

  • همچو موشی پیش گربه لا شود ** همچو بره پیش گرگ از جا رود
  • Bunu duyan, kedi önündeki sıçan gibi yok olur; kurt önündeki kuzu gibi mahvolur..

  • اندر او نه حیله ماند نه روش ** پس کنم ناگفته تان من پرورش‏ 1915
  • Ne uyku uyuyabilir, ne yemek yiyebilir. Onun için ben sizi, bunu söylemeden terbiye etmekte, yetiştirmekteyim.

  • همچو بو بکر ربابی تن زنم ** دست چون داود در آهن زنم‏
  • Ebu Bekr-i Rebabi gibi susmakta, Davut gibi demire el vurmaktayım.

  • تا محال از دست من حالی شود ** مرغ پر برکنده را بالی شود
  • Bu suretle de olmayacak şey, benim elimde mümkün olur, bir hale yola girer, kanadı yolunmuş kuşun bile kanadı çıkar.

  • چون ید الله فوق أیدیهم بود ** دست ما را دست خود فرمود احد
  • Çünkü Allah’ın eli, insanların ellerinden üstündür. Tek Allah da bizim elimize “ Benim elim” demiştir.

  • پس مرا دست دراز آمد یقین ** بر گذشته ز آسمان هفتمین‏
  • Şu halde şüphe yok ki benim kolum uzundur; her yere, her şeye erişir. Ta yedinci kat gökten bile aşar.

  • دست من بنمود بر گردون هنر ** مقریا بر خوان که انشق القمر 1920
  • Elim gökte bile hünerler göstermiştir. Ey Kuran okuyan “İnşakkal Kamer” ayetini okuyuver!

  • این صفت هم بهر ضعف عقلهاست ** با ضعیفان شرح قدرت کی رواست‏
  • Bu övüş de akıllar zayıf olduğu içindir. Zayıf olanlara kudreti anlatmaya imkân mı var?

  • خود بدانی چون بر آری سر ز خواب ** ختم شد و الله أعلم بالصواب‏
  • Uykudan başkaldırırsan anlarsın. Bu iş böyledir işte. Doğrusunu Allah daha iyi bilir.

  • مر ترا نه قوت خوردن بدی ** نه ره و پروای قی کردن بدی‏
  • Eğer sen içinde ki yılanı bilseydin ne elma yemeğe kuvvetin kalırdı, ne yol yürümeye, ne de kusmağa!

  • می‏شنیدم فحش و خر می‏راندم ** رب یسر زیر لب می‏خواندم‏
  • Sen beni sövüyordun, ben de seslenmiyor, fakat atımı sürüyordum. Gizlice de Yarabbi, sen işimi kolaylaştır demekteydim.

  • از سبب گفتن مرا دستور نه ** ترک تو گفتن مرا مقدور نه‏ 1925
  • Sebebi söylememe izin yoktu, fakat seni kendi haline bırakmaya da kaadir değilim.

  • هر زمان می‏گفتم از درد درون ** اهد قومی إنهم لا یعلمون‏
  • Her an gönlümdeki dert yüzünden, Yarabbi, kavmime yolu sen göster, çünkü onlar bilmiyorlar, demekteydim” dedi.

  • سجده‏ها می‏کرد آن رسته ز رنج ** کای سعادت ای مرا اقبال و گنج‏
  • Derdinden kurtulan adam, secdeler etmekte “ Ey bana saadet, ikbal ve hazine olan!

  • از خدا یابی جزاها ای شریف ** قوت شکرت ندارد این ضعیف‏
  • Ey yüce kişi! Allah’tan hayırlar bul! Bu zayıfın sana şükretmeye kudreti yok.

  • شکر حق گوید ترا ای پیشوا ** آن لب و چانه ندارم و آن نوا
  • Mükâfatını Allah versin. Ağzım, dilim, sana şükretmekte âciz” demekteydi.

  • دشمنی عاقلان زین‏سان بود ** زهر ایشان ابتهاج جان بود 1930
  • İşte akıların düşmanlığı bu çeşittir. Onların zehirleri bile cana neşe verir.

  • دوستی ابله بود رنج و ضلال ** این حکایت بشنو از بهر مثال‏
  • Ahmağın dostluğu ise eziyettir, sapıklıktır. Misal olarak birde hikâyeyi dinle:

  • اعتماد کردن بر تملق و وفای خرس‏
  • Bir adamın, ayının vefakârlığına güvenmesi

  • اژدهایی خرس را در می‏کشید ** شیر مردی رفت و فریادش رسید
  • Bir ejderha bir ayıyı yakalamıştı. Yiğidin biri, giderken ayının bağırmasını duydu.

  • شیر مردانند در عالم مدد ** آن زمان کافغان مظلومان رسد
  • Âlemde düşkünlere yardımcı erler vardır. Onlar, mazlumlar feryat ettiler mi derhal yetişirler.

  • بانگ مظلومان ز هر جا بشنوند ** آن طرف چون رحمت حق می‏دوند
  • Mazlumların seslerini her yerden işitirler, Hak rahmeti gibi o tarafa koşarlar.

  • آن ستونهای خللهای جهان ** آن طبیبان مرضهای نهان‏ 1935
  • Âlemin sarsıntılarına, yıkıntılarına direk, destek olan, gizli dertlerin tabibi bulunan o erler;

  • محض مهر و داوری و رحمتند ** همچو حق بی‏علت و بی‏رشوتند
  • Muhabbetin, adaletin, rahmetin ta kendisidirler. Onlar, Hak gibi illetsiz, rüşvetsiz kişilerdir.

  • این چه یاری می‏کنی یک بارگیش ** گوید از بهر غم و بی‏چارگیش‏
  • Onlardan birine “Can ve gönülden ettiğin bu yardım için, neden yardım ediyorsun?” denilse ancak “ yardım isteyenin gamından, çaresizliğinden” der.

  • مهربانی شد شکار شیر مرد ** در جهان دارو نجوید غیر درد
  • Erin avı merhamettir. İlaç, âlemde dertten başka bir şey aramaz.