English    Türkçe    فارسی   

2
1923-1972

  • مر ترا نه قوت خوردن بدی ** نه ره و پروای قی کردن بدی‏
  • Eğer sen içinde ki yılanı bilseydin ne elma yemeğe kuvvetin kalırdı, ne yol yürümeye, ne de kusmağa!

  • می‏شنیدم فحش و خر می‏راندم ** رب یسر زیر لب می‏خواندم‏
  • Sen beni sövüyordun, ben de seslenmiyor, fakat atımı sürüyordum. Gizlice de Yarabbi, sen işimi kolaylaştır demekteydim.

  • از سبب گفتن مرا دستور نه ** ترک تو گفتن مرا مقدور نه‏ 1925
  • Sebebi söylememe izin yoktu, fakat seni kendi haline bırakmaya da kaadir değilim.

  • هر زمان می‏گفتم از درد درون ** اهد قومی إنهم لا یعلمون‏
  • Her an gönlümdeki dert yüzünden, Yarabbi, kavmime yolu sen göster, çünkü onlar bilmiyorlar, demekteydim” dedi.

  • سجده‏ها می‏کرد آن رسته ز رنج ** کای سعادت ای مرا اقبال و گنج‏
  • Derdinden kurtulan adam, secdeler etmekte “ Ey bana saadet, ikbal ve hazine olan!

  • از خدا یابی جزاها ای شریف ** قوت شکرت ندارد این ضعیف‏
  • Ey yüce kişi! Allah’tan hayırlar bul! Bu zayıfın sana şükretmeye kudreti yok.

  • شکر حق گوید ترا ای پیشوا ** آن لب و چانه ندارم و آن نوا
  • Mükâfatını Allah versin. Ağzım, dilim, sana şükretmekte âciz” demekteydi.

  • دشمنی عاقلان زین‏سان بود ** زهر ایشان ابتهاج جان بود 1930
  • İşte akıların düşmanlığı bu çeşittir. Onların zehirleri bile cana neşe verir.

  • دوستی ابله بود رنج و ضلال ** این حکایت بشنو از بهر مثال‏
  • Ahmağın dostluğu ise eziyettir, sapıklıktır. Misal olarak birde hikâyeyi dinle:

  • اعتماد کردن بر تملق و وفای خرس‏
  • Bir adamın, ayının vefakârlığına güvenmesi

  • اژدهایی خرس را در می‏کشید ** شیر مردی رفت و فریادش رسید
  • Bir ejderha bir ayıyı yakalamıştı. Yiğidin biri, giderken ayının bağırmasını duydu.

  • شیر مردانند در عالم مدد ** آن زمان کافغان مظلومان رسد
  • Âlemde düşkünlere yardımcı erler vardır. Onlar, mazlumlar feryat ettiler mi derhal yetişirler.

  • بانگ مظلومان ز هر جا بشنوند ** آن طرف چون رحمت حق می‏دوند
  • Mazlumların seslerini her yerden işitirler, Hak rahmeti gibi o tarafa koşarlar.

  • آن ستونهای خللهای جهان ** آن طبیبان مرضهای نهان‏ 1935
  • Âlemin sarsıntılarına, yıkıntılarına direk, destek olan, gizli dertlerin tabibi bulunan o erler;

  • محض مهر و داوری و رحمتند ** همچو حق بی‏علت و بی‏رشوتند
  • Muhabbetin, adaletin, rahmetin ta kendisidirler. Onlar, Hak gibi illetsiz, rüşvetsiz kişilerdir.

  • این چه یاری می‏کنی یک بارگیش ** گوید از بهر غم و بی‏چارگیش‏
  • Onlardan birine “Can ve gönülden ettiğin bu yardım için, neden yardım ediyorsun?” denilse ancak “ yardım isteyenin gamından, çaresizliğinden” der.

  • مهربانی شد شکار شیر مرد ** در جهان دارو نجوید غیر درد
  • Erin avı merhamettir. İlaç, âlemde dertten başka bir şey aramaz.

  • هر کجا دردی دوا آن جا رود ** هر کجا پستی است آب آن جا دود
  • Nerede bir dert varsa, deva oraya gider. Su, neresi alçaksa, oraya akar.

  • آب رحمت بایدت رو پست شو ** و آن گهان خور خمر رحمت مست شو 1940
  • Sana da rahmet suyu gerekse yürü, alçal da sonra rahmet suyunu iç, sarhoş ol.

  • رحمت اندر رحمت آمد تا به سر ** بر یکی رحمت فرومای ای پسر
  • Ta başa kadar rahmet içinde rahmet var. Oğul, bir tek rahmete dalma, bir tek rahmete kani olma.

  • چرخ را در زیر پا آر ای شجاع ** بشنو از فوق فلک بانگ سماع‏
  • Ey yiğit, gökyüzünü ayakaltına al, feleğin üstünden nağme seslerini duy!

  • پنبه‏ی وسواس بیرون کن ز گوش ** تا به گوشت آید از گردون خروش‏
  • Kulağından vesveseler pamuğunu çıkar ki, kâinat’ın cuş’u huruşunu duyasın.

  • پاک کن دو چشم را از موی عیب ** تا ببینی باغ و سروستان غیب‏
  • Gözlerini ayıp kılından arıt ta gayp bağını, gayp selviliğini gör.

  • دفع کن از مغز و از بینی زکام ** تا که ریح الله در آید در مشام‏ 1945
  • Burnundan, beyninden nezleyi gider de Allah kokusu burnuna gelsin.

  • هیچ مگذار از تب و صفرا اثر ** تا بیابی از جهان طعم شکر
  • Sıtmadan, safradan hiçbir eser bırakma da âlemden şeker lezzetini bul.

  • داروی مردی کن و عنین مپوی ** تا برون آیند صد گون خوب روی‏
  • Sen yüz türlü güzel yüzlü evlât olması için erlik ilâcını kullan, erlikten kesilmiş olarak koşup tozma.

  • کنده‏ی تن را ز پای جان بکن ** تا کند جولان به گرد آن چمن‏
  • Can ayağından ten bukağısını çıkar da meclis etrafında dönüp dolaşsın.

  • غل بخل از دست و گردن دور کن ** بخت نو دریاب در چرخ کهن‏
  • Hasislik zincirini elinden, boynundan at, eski felekte yeni bir baht bul.

  • ور نمی‏تانی به کعبه‏ی لطف پر ** عرضه کن بی‏چارگی بر چاره‏گر 1950
  • Lütuf Kâbe’sine uçmaya kanadın yoksa çare bulana arz et.

  • زاری و گریه قوی سرمایه‏ای است ** رحمت کلی قوی‏تر دایه‏ای است‏
  • Ağlayıp inleme kuvvetli bir sermayedir; külli rahmet, pek güçlü bir dadıdır.

  • دایه و مادر بهانه جو بود ** تا که کی آن طفل او گریان شود
  • Dadı ve ana, çocuk ne vakit ağlayacak diye bahaneler ararlar.

  • طفل حاجات شما را آفرید ** تا بنالید و شود شیرش پدید
  • Allah da sizin hacet çocuklarınızı, ağlasın da süt meydana gelsin diye yarattı;

  • گفت ادعوا الله بی‏زاری مباش ** تا بجوشد شیرهای مهرهاش‏
  • “Allah’ı çağırın” dedi; ağlayıp inlemeyi bırakma ki Allah’ın merhamet sütleri coşsun.

  • هوی هوی باد و شیر افشان ابر ** در غم مااند یک ساعت تو صبر 1955
  • Rüzgârın sesi de bizim gamımızı teskin etmek içindir, bulutun süt yağdırması da. Hele bir an sabret.

  • فی السماء رزقکم بشنیده‏ای ** اندر این پستی چه بر چفسیده‏ای‏
  • “Rızkınız gökyüzündedir” ayetini duymadın mı? Neden bu aşağılık yere saplanıp kaldın?

  • ترس و نومیدیت دان آواز غول ** می‏کشد گوش تو تا قعر سفول‏
  • Korkunu, ümitsizliğini gül sesleri bil. Onlar, seni aşağılıkların ta dibine kadar çekerler.

  • هر ندایی که ترا بالا کشید ** آن ندا می‏دان که از بالا رسید
  • Seni yücelere çeken her ses, bil ki yücelerden gelmektedir.

  • هر ندایی که ترا حرص آورد ** بانگ گرگی دان که او مردم درد
  • Sana hırs veren her sesi de adamları paralayan bir kurt sesi bil.

  • این بلندی نیست از روی مکان ** این بلندیهاست سوی عقل و جان‏ 1960
  • Bu yücelik, mekân bakımından değildir. Bu yücelikler, akıl ve can yücelikleridir.

  • هر سبب بالاتر آمد از اثر ** سنگ و آهن فایق آمد بر شرر
  • Her sebep eserinden yücedir. Çakmak, kıvılcımdan üstündür.

  • آن فلانی فوق آن سرکش نشست ** گر چه در صورت به پهلویش نشست‏
  • Birisi, azametli birinin alt yanına otursa bile hakikatte üst tarafına oturmuş sayılır.

  • فوقی آن جاست از روی شرف ** جای دور از صدر باشد مستخف‏
  • Çünkü orasının üstünlüğü şeref bakımındandır. Başköşeden uzak olan yer, alçaktır.

  • سنگ و آهن زین جهت که سابق است ** در عمل فوقی این دو لایق است‏
  • Kıvılcım çıkarmak için taş ve demir gerek. Bunların varlığına lüzum olduğundan bu ikisi, kıvılcımdan üstün sayılabilirse de.

  • و آن شرر از روی مقصودی خویش ** ز آهن و سنگ است زین رو پیش و بیش‏ 1965
  • Çakmaktan maksat taş ve demirden meydana gelen kıvılcım olduğundan, kıvılcım onlardan çok ileridedir.

  • سنگ و آهن اول و پایان شرر ** لیک این هر دو تنند و جان شرر
  • Taş ve demir evvel, kıvılcım sonra. Fakat bu ikisi ten, kıvılcım can.

  • آن شرر گر در زمان واپس‏تر است ** در صفت از سنگ و آهن برتر است‏
  • Kıvılcım, zaman itibariyle çakmaktan sonra ise de değeri bakımından ondan üstündür.

  • در زمان شاخ از ثمر سابق‏تر است ** در هنر از شاخ او فایق‏تر است‏
  • Zaman bakımından dal, meyveden öncedir, fakat hüner bakımından daldan üstün.

  • چون که مقصود از شجر آمد ثمر ** پس ثمر اول بود و آخر شجر
  • Çünkü ağaçtan maksat meyvedir; şu halde meyve evveldir, ağaç sonra gelir.

  • خرس چون فریاد کرد از اژدها ** شیر مردی کرد از جنگش جدا 1970
  • Ayı, ejderhadan feryat edince o er, ayıyı onun pençesinden kurtardı.

  • حیلت و مردی بهم دادند پشت ** اژدها را او بدین قوت بکشت‏
  • Hile ile babayiğitlik birleşti, er de ejderhayı bu kuvvetle alt edip öldürdü.

  • اژدها را هست قوت حیله نیست ** نیز فوق حیله‏ی تو حیله‏ای است‏
  • Ejderhanın gücü vardır ama hilesi yoktur. Senin hilen var ama hilenden üstün hile de var!