English    Türkçe    فارسی   

2
1952-2001

  • دایه و مادر بهانه جو بود ** تا که کی آن طفل او گریان شود
  • Dadı ve ana, çocuk ne vakit ağlayacak diye bahaneler ararlar.

  • طفل حاجات شما را آفرید ** تا بنالید و شود شیرش پدید
  • Allah da sizin hacet çocuklarınızı, ağlasın da süt meydana gelsin diye yarattı;

  • گفت ادعوا الله بی‏زاری مباش ** تا بجوشد شیرهای مهرهاش‏
  • “Allah’ı çağırın” dedi; ağlayıp inlemeyi bırakma ki Allah’ın merhamet sütleri coşsun.

  • هوی هوی باد و شیر افشان ابر ** در غم مااند یک ساعت تو صبر 1955
  • Rüzgârın sesi de bizim gamımızı teskin etmek içindir, bulutun süt yağdırması da. Hele bir an sabret.

  • فی السماء رزقکم بشنیده‏ای ** اندر این پستی چه بر چفسیده‏ای‏
  • “Rızkınız gökyüzündedir” ayetini duymadın mı? Neden bu aşağılık yere saplanıp kaldın?

  • ترس و نومیدیت دان آواز غول ** می‏کشد گوش تو تا قعر سفول‏
  • Korkunu, ümitsizliğini gül sesleri bil. Onlar, seni aşağılıkların ta dibine kadar çekerler.

  • هر ندایی که ترا بالا کشید ** آن ندا می‏دان که از بالا رسید
  • Seni yücelere çeken her ses, bil ki yücelerden gelmektedir.

  • هر ندایی که ترا حرص آورد ** بانگ گرگی دان که او مردم درد
  • Sana hırs veren her sesi de adamları paralayan bir kurt sesi bil.

  • این بلندی نیست از روی مکان ** این بلندیهاست سوی عقل و جان‏ 1960
  • Bu yücelik, mekân bakımından değildir. Bu yücelikler, akıl ve can yücelikleridir.

  • هر سبب بالاتر آمد از اثر ** سنگ و آهن فایق آمد بر شرر
  • Her sebep eserinden yücedir. Çakmak, kıvılcımdan üstündür.

  • آن فلانی فوق آن سرکش نشست ** گر چه در صورت به پهلویش نشست‏
  • Birisi, azametli birinin alt yanına otursa bile hakikatte üst tarafına oturmuş sayılır.

  • فوقی آن جاست از روی شرف ** جای دور از صدر باشد مستخف‏
  • Çünkü orasının üstünlüğü şeref bakımındandır. Başköşeden uzak olan yer, alçaktır.

  • سنگ و آهن زین جهت که سابق است ** در عمل فوقی این دو لایق است‏
  • Kıvılcım çıkarmak için taş ve demir gerek. Bunların varlığına lüzum olduğundan bu ikisi, kıvılcımdan üstün sayılabilirse de.

  • و آن شرر از روی مقصودی خویش ** ز آهن و سنگ است زین رو پیش و بیش‏ 1965
  • Çakmaktan maksat taş ve demirden meydana gelen kıvılcım olduğundan, kıvılcım onlardan çok ileridedir.

  • سنگ و آهن اول و پایان شرر ** لیک این هر دو تنند و جان شرر
  • Taş ve demir evvel, kıvılcım sonra. Fakat bu ikisi ten, kıvılcım can.

  • آن شرر گر در زمان واپس‏تر است ** در صفت از سنگ و آهن برتر است‏
  • Kıvılcım, zaman itibariyle çakmaktan sonra ise de değeri bakımından ondan üstündür.

  • در زمان شاخ از ثمر سابق‏تر است ** در هنر از شاخ او فایق‏تر است‏
  • Zaman bakımından dal, meyveden öncedir, fakat hüner bakımından daldan üstün.

  • چون که مقصود از شجر آمد ثمر ** پس ثمر اول بود و آخر شجر
  • Çünkü ağaçtan maksat meyvedir; şu halde meyve evveldir, ağaç sonra gelir.

  • خرس چون فریاد کرد از اژدها ** شیر مردی کرد از جنگش جدا 1970
  • Ayı, ejderhadan feryat edince o er, ayıyı onun pençesinden kurtardı.

  • حیلت و مردی بهم دادند پشت ** اژدها را او بدین قوت بکشت‏
  • Hile ile babayiğitlik birleşti, er de ejderhayı bu kuvvetle alt edip öldürdü.

  • اژدها را هست قوت حیله نیست ** نیز فوق حیله‏ی تو حیله‏ای است‏
  • Ejderhanın gücü vardır ama hilesi yoktur. Senin hilen var ama hilenden üstün hile de var!

  • حیله‏ی خود را چو دیدی باز رو ** کز کجا آمد سوی آغاز رو
  • Hile ve tedbirini görünce yürü, o hile, o tedbir nereden geldi? O başlangıç tarafına dön, o tarafa yönel.

  • هر چه در پستی است آمد از علا ** چشم را سوی بلندی نه هلا
  • Aşağılık âlemde bulunan her şey yücelikten gelmiştir. Haydi, var gözünü yüceliklere dik.

  • روشنی بخشد نظر اندر علی ** گر چه اول خیرگی آرد بلی‏ 1975
  • Yücelere bakmak, önce gözü alır, kamaştırır ama sonra bakışa bir aydınlık bağışlar.

  • چشم را در روشنایی خوی کن ** گر نه خفاشی نظر آن سوی کن‏
  • Gözünü aydınlığa alıştır. Yok, eğer yarasaysan karanlıklara baka dur!

  • عاقبت بینی نشان نور تست ** شهوت حالی حقیقت گور تست‏
  • Akıbeti görme, nurunun nişanesidir, bu şehvete düşmense senin mezarın.

  • عاقبت بینی که صد بازی بدید ** مثل آن نبود که یک بازی شنید
  • Yüz türlü oyun görüp, yüz türlü tecrübe geçirip akıbeti gören kişi, bir tek oyun görene benzemez.

  • ز آن یکی بازی چنان مغرور شد ** کز تکبر ز اوستادان دور شد
  • Bir oyun gören, o tek oyuna öyle mağrur oldu ki ululanması yüzünden üstatlardan uzak kaldı.

  • سامری‏وار آن هنر در خود چو دید ** او ز موسی از تکبر سر کشید 1980
  • Sâmirî gibi. O, kendisinde bir hüner görünce ululanıp Musa’dan baş çekti.

  • او ز موسی آن هنر آموخته ** وز معلم چشم را بر دوخته‏
  • Hâlbuki o, hünerini Musa’dan öğrenmişti. Öyle olduğu halde öğretmeninden gözünü yumdu.

  • لاجرم موسی دگر بازی نمود ** تا که آن بازی و جانش را ربود
  • Hulâsa Musa da başka bir oyun etti; onun oyununu kapıverdi, kendisini de!

  • ای بسا دانش که اندر سر دود ** تا شود سرور بدان خود سر رود
  • Başta dönüp dolaşan nice hünerler, nice bilgiler vardır ki insan onlarla baş oluncaya kadar, baş elden gider!

  • سر نخواهی که رود تو پای باش ** در پناه قطب صاحب رای باش‏
  • Başının gitmemesini istersen ayak ol, rey ve tedbir sahibi Kutb’a sığın!

  • گر چه شاهی خویش فوق او مبین ** گر چه شهدی جز نبات او مچین‏ 1985
  • Şah bile olsan kendini ondan üstün görme. Bal bile olsan onun otundan başka bir şey devşirme.

  • فکر تو نقش است و فکر اوست جان ** نقد تو قلب است و نقد اوست کان‏
  • Senin fikrin surettir, onun ki can. Senin paran kalptir, onunki maden.

  • او تویی خود را بجو در اوی او ** کو و کو گو فاخته شو سوی او
  • O, sensin. Kendini onda ara. “Kû, Kû- Nerede, nerede?” diye onun civarında bir üveyik ol!

  • ور نخواهی خدمت ابنای جنس ** در دهان اژدهایی همچو خرس‏
  • Sefa ehline hizmet etmek istemezsen ejderha ağzına düşen ayıya benzersin.

  • بو که استادی رهاند مر ترا ** و ز خطر بیرون کشاند مر ترا
  • Belki bir üstat seni kurtarır, tehlikelerden çekip çıkarır.

  • زاریی می‏کن چو زورت نیست هین ** چون که کوری سر مکش از راه بین‏ 1990
  • Mademki gücün kuvvetin yok, ağlayıp inle! Madem ki körsün.. yol görenden baş çekme!

  • تو کم از خرسی نمی‏نالی ز درد ** خرس رست از درد چون فریاد کرد
  • Ayıdan daha aşağı mısın ki derdinden ağlayıp inlemiyorsun.? Ayı feryat ettiği için dertten kurtuldu.

  • ای خدا این سنگ دل را موم کن ** ناله‏ی ما را خوش و مرحوم کن‏
  • Ey Allah, bizim taş yüreğimizi mum gibi yumuşat; kerem et de feryadımıza acı!

  • گفتن نابینای سائل که دو کوری دارم‏
  • Kör bir dilencinin “Bende iki körlük var” demesi

  • بود کوری کاو همی‏گفت الامان ** من دو کوری دارم ای اهل زمان‏
  • Bir kör vardı, derdi ki: “Ey zamane ehli, elâman, benim iki körlüğüm var.

  • پس دو باره رحمتم آرید هان ** چون دو کوری دارم و من در میان‏
  • Şu halde bana iki kat acıyın. Çünkü iki kat körüm, bu iki körlüğe birden müptelâyım”

  • گفت یک کوریت می‏بینیم ما ** آن دگر کوری چه باشد وانما 1995
  • Birisi “Bir körlüğünü görüyoruz. Öbür körlüğün nedir? Göster” dedi.

  • گفت زشت آوازم و ناخوش نوا ** زشت آوازی و کوری شد دوتا
  • Kör dedi ki; “Sesim çirkin, avazım bed. Ses çirkinliği ve körlük iki kat körlüktür.

  • بانگ زشتم مایه‏ی غم می‏شود ** مهر خلق از بانگ من کم می‏شود
  • Çirkin sesim halka keder vermekte. Halkın acıması, sesim yüzünden azalmakta.

  • زشت آوازم به هر جا که رود ** مایه‏ی خشم و غم و کین می‏شود
  • Kötü sesim nereye varırsa hiddet, gam ve kin meydana gelmekte.

  • بر دو کوری رحم را دوتا کنید ** این چنین ناگنج را گنجا کنید
  • İki körlüğe siz de iki kat acıyın. Böyle hiçbir yere sığmayan kişiyi gönlünüze sığdırın, hoş görün”

  • زشتی آواز کم شد زین گله ** خلق شد بر وی به رحمت یک دله‏ 2000
  • Bu şikâyet, bu sızlanma yüzünden sesinin çirkinliği kalmadı. Halkın hepsi ona acımaya başladı.

  • کرد نیکو چون بگفت او راز را ** لطف آواز دلش آواز را
  • Sırrını söyleyince gönlünün güzel sesi, sesini güzelleştirdi, sesindeki çirkinlik gitti.