English    Türkçe    فارسی   

2
196-245

  • این زمان بشنو چه مانع شد مگر ** مستمع را رفت دل جای دگر
  • Şimdi dinle, hikâyenin içyüzünü anlatmama ne mani oldu? Dinleyenin gönlü başka bir yere gitti.

  • خاطرش شد سوی صوفی قنق ** اندر آن سودا فرو شد تا عنق‏
  • Hatırına o konuk olan sofinin hali geldi. Boğazına kadar o sevdaya daldı.

  • لازم آمد باز رفتن زین مقال ** سوی آن افسانه بهر وصف حال‏
  • Onun için bu sözü bırakıp ona başlamak hali anlatmak için o hikâyeyi söylemek icap ediyor.

  • صوفی آن صورت مپندار ای عزیز ** همچو طفلان تا کی از جوز و مویز
  • Fakat ey aziz, sofiyi, suret sofisi sanma! Ne vakte kadar çocuklar gibi cevize, üzüme düşüp kalacaksın?

  • جسم ما جوز و مویز است ای پسر ** گر تو مردی زین دو چیز اندر گذر 200
  • Oğul, bizim cismimiz cevizle üzümdür. Ersen bu ikisinden de geç!

  • ور تو اندر نگذری اکرام حق ** بگذراند مر ترا از نه طبق‏
  • Eğer sen geçmezsen Allah’ın lütfu, Allah’ın keremi seni dokuz kat gökten geçirir.

  • بشنو اکنون صورت افسانه را ** لیک هین از که جدا کن دانه را
  • Şimdi hikâyenin zahirini dinle, fakat taneyi samandan ayır ha!

  • .
  • .

  • حلقه‌ای آن صوفیان مستفید ** چون که در وجد و طرب آخر رسید
  • O zevk ve huzur dileyen sofilerin zikir ve murakabeleri, vecit ve şevkle sona erince.

  • خوان بیاوردند بهر میهمان ** از بهیمه یاد آورد آن زمان‏
  • Konuğa yemek getirdiler. Konuk, o zaman hayvanı hatırladı,

  • گفت خادم را که در آخر برو ** راست کن بهر بهیمه کاه و جو 205
  • Hizmetçiye ”Ahıra git, hayvana saman ve arpa ver ”dedi.

  • گفت لا حول این چه افزون گفتن است ** از قدیم این کارها کار من است‏
  • Hizmetçi dedi ki :“ Lâhavle... Bu ne fazla söz! Eskiden beri bu işler benim işim.”

  • گفت تر کن آن جوش را از نخست ** کان خر پیر است و دندانهاش سست‏
  • Sofi “Önce arpayı ısla. Çünkü eşek karttır, dişleri sağlam değil” dedi.

  • گفت لاحول این چه می‏گویی مها ** از من آموزند این ترتیبها
  • Hizmetçi “ Lâhavle. Ey ulu, bunu niye söylüyorsun? Bu hizmet usulünü, hep benden öğrenirler” dedi.

  • گفت پالانش فرو نه پیش پیش ** داروی منبل بنه بر پشت ریش‏
  • Sofi “Önce semerini indir, sırtına da ilâç koy” dedi.

  • گفت لاحول آخر ای حکمت گزار ** جنس تو مهمانم آمد صد هزار 210
  • Hizmetçi “Lâhavle ey hakîm, benim senin gibi yüz binlerce konuğum geldi;

  • جمله راضی رفته‏اند از پیش ما ** هست مهمان جان ما و خویش ما
  • Hepsi de yanımızdan razı olup gittiler. ”Konuk bizim canımızdır, bizdendir” dedi.

  • گفت آبش ده و لیکن شیر گرم ** گفت لاحول از توام بگرفت شرم‏
  • Sofi “Suyunu ver ama ılık olsun” deyince hizmetçi “ Lâhavle. Artık beni utandırıyorsun” dedi.

  • گفت اندر جو تو کمتر کاه کن ** گفت لاحول این سخن کوتاه کن‏
  • Sofi “Arpaya az saman karıştır” dedi. Hizmetçi “ Lâhavle. Bu sözü kısa kes artık” dedi.

  • گفت جایش را بروب از سنگ و پشک ** ور بود تر ریز بر وی خاک خشک‏
  • Sofi “Yerini süpür, taş toprak kalmasın. Islaksa biraz kuru toprak serp” dedi.

  • گفت لاحول ای پدر لاحول کن ** با رسول اهل کمتر گو سخن‏ 215
  • Hizmetçi “Lâhavle, a babam, lâhavle de! Bir işe yolladığın ehil kişiye az söyle!” dedi.

  • گفت بستان شانه پشت خر بخار ** گفت لاحول ای پدر شرمی بدار
  • Sofi “Eşeğin sırtını tımar et” dedi. Hizmetçi “ Lâhavle. Baba, artık utan.” dedi.

  • خادم این گفت و میان را بست چست ** گفت رفتم کاه و جو آرم نخست‏
  • Bunu deyip eteğini sıkıca beline doladı. “işte gittim, önce arpa, saman getireyim” dedi.

  • رفت و از آخر نکرد او هیچ یاد ** خواب خرگوشی بدان صوفی بداد
  • Gitti ama ahır aklına bile gelmedi. Yalnız sofiyi aldattı.

  • رفت خادم جانب اوباش چند ** کرد بر اندرز صوفی ریش‏خند
  • Birkaç hazelenin yanına gitti, Sofinin sözlerine gülmeye, onunla alay etmeye koyuldu.

  • صوفی از ره مانده بود و شد دراز ** خوابها می‏دید با چشم فراز 220
  • Sofi uzun zaman yolculukta bulunduğundan gözlerini yumup daldı, rüya görmeye başladı:

  • کان خرش در چنگ گرگی مانده بود ** پاره‏ها از پشت و رانش می‏ربود
  • Eşeği bir kurda sataşmıştı. Kurt, sırtından, oyluğundan onu paralıyordu.

  • گفت لاحول این چه مالیخولیاست ** ای عجب آن خادم مشفق کجاست‏
  • Uyanıp “Lâhavle. Bu ne biçim saçma rüya, Acaba o şefkatli hizmetçi nerede ki?” dedi.

  • باز می‏دید آن خرش در راه رو ** گه به چاهی می‏فتاد و گه به گو
  • Yine daldı. Bu sefer eşeğini yolda giderken gâh, bir kuyuya, gâh bir çukura düşüyor gördü.

  • گونه‏گون می‏دید ناخوش واقعه ** فاتحه می‏خواند او و القارعه‏
  • Türlü, türlü kötü rüyalar görüyordu. Rüyasında bazen Fatiha suresini, bazen Karia suresini okuyordu.

  • گفت چاره چیست یاران جسته‏اند ** رفته‏اند و جمله درها بسته‏اند 225
  • “ Çare ne? Dostlar kalkıp gittiler. Bütün kapıları da kapadılar” dedi.

  • باز می‏گفت ای عجب آن خادمک ** نه که با ما گشت هم نان و نمک‏
  • Yine “O Hizmetçiceğiz, bizimle tuz ekmek yemedi mi ki?

  • من نکردم با وی الا لطف و لین ** او چرا با من کند بر عکس کین‏
  • Ben ona lütuftan başka ne yaptım, yumuşak sözlerden başka ne söyledim? Aksine o bana neden kinlendi ki?

  • هر عداوت را سبب باید سند ** ور نه جنسیت وفا تلقین کند
  • Her düşmanlığa bir sebep olur. Yoksa aynı cinsten oluş insanı vefakâr eder” diyordu.

  • باز می‏گفت آدم با لطف وجود ** کی بر آن ابلیس جوری کرده بود
  • Sonra tekrar “ Lütuf ve ihsan sahibi Âdem, iblise bir cefada bulundu mu ki?

  • آدمی مر مار و کژدم را چه کرد ** کاو همی‏خواهد مر او را مرگ و درد 230
  • İnsan; yılana, akrebe ne yaptı ki onlar, daima insanı sokmak öldürmek isterler.

  • گرگ را خود خاصیت بدریدن است ** این حسد در خلق آخر روشن است‏
  • Kurdun huyu yırtıcılıktır. Bu haset de nihayet yaradılışta vardır demekte”,

  • باز می‏گفت این گمان بد خطاست ** بر برادر این چنین ظنم چراست‏
  • Sonra yine “ Böyle kötü zanna düşmek hatadır. Neye kardeşim hakkında böyle bir zanda bulunuyorum?” diye söylenmekteydi.

  • باز گفتی حزم سوء الظن تست ** هر که بد ظن نیست کی ماند درست‏
  • Yine dönüp diyordu ki: “ Bu kötü zanna düşmek de bir tedbire sarılmaktır. Şüpheye düşmeyen muvaffak olur mu?”

  • صوفی اندر وسوسه و آن خر چنان ** که چنین بادا جز ای دشمنان‏
  • Sofi vesvese içindeydi. Eşeğe gelince öyle bir haldeydi ki düşmanların cezası da, dilerim böyle olsun!

  • آن خر مسکین میان خاک و سنگ ** کژ شده پالان دریده پالهنگ‏ 235
  • Zavallı eşek; taş toprak içinde, semeri tersine dönmüş, kuskunu kopmuştur.

  • خسته از ره جمله‏ی شب بی‏علف ** گاه در جان کندن و گه در تلف‏
  • Yol yürümekten ölmüş, bütün gece yemsiz, gâh can çekişmekte, gâh ölüm haline gelmekteydi.

  • خر همه شب ذکر می‏کرد ای اله ** جو رها کردم کم از یک مشت کاه‏
  • Bütün gece “Yarabbi, arpadan vazgeçtim, bir avuçcağızdan da az saman olsa” diye sayıklıyordu.

  • با زبان حال می‏گفت ای شیوخ ** رحمتی که سوختم زین خام شوخ‏
  • Hâl diliyle “Ey şeyhler, bir merhamet edin, bu ham ve edepsiz hizmetçinin elinden yandım” diyordu.

  • آن چه آن خر دید از رنج و عذاب ** مرغ خاکی بیند اندر سیل آب‏
  • O eşeğin çektiği eziyeti duyduğu azabı ancak karada uçan kuş, sele kapılırsa çeker duyar!

  • بس به پهلو گشت آن شب تا سحر ** آن خر بی‏چاره از جوع البقر 240
  • Nihayet biçare eşek, açlık illetinden o gece seher çağına kadar yan üstü yattı.

  • روز شد خادم بیامد بامداد ** زود پالان جست بر پشتش نهاد
  • Gündüz olunca, hizmetçi gelip hemen semerini düzeltti, sırtına vurdu.

  • خر فروشانه دو سه زخمش بزد ** کرد با خر آن چه ز آن سگ می‏سزد
  • Eşekçiler gibi birkaç sopa indirdi. O köpek hizmetçiden ne umulursa eşeğe onu yaptı.

  • خر جهنده گشت از تیزی نیش ** کو زبان تا خر بگوید حال خویش‏
  • Eşek dayağın, şiddetinden sıçradı, kalktı. Dili yok ki halini söylesin!

  • گمان بردن کاروانیان که بهمیه‌ای صوفی رنجور است
  • Kervan halkının Sofinin eşeğini hasta sanmaları

  • چون که صوفی بر نشست و شد روان ** رو در افتادن گرفت او هر زمان‏
  • Sofi, merkebe binip yola düzülünce merkep, her an yüzüstü düşmeye başladı.

  • هر زمانش خلق بر می‏داشتند ** جمله رنجورش همی‏پنداشتند 245
  • Halk, merkep düştükçe onu kaldırmaya koyuldu. Herkes onu hasta sanıyordu.