English    Türkçe    فارسی   

2
2087-2136

  • گر شود قلبی خریدار محک ** در محکی‏اش در آید نقص و شک‏
  • Kalp akça mihenk istese, mihengin mihenk oluşunda şüphe hâsıl olur.

  • دزد شب خواهد نه روز این را بدان ** شب نی‏ام روزم که تابم در جهان‏
  • Bil ki hırsız geceyi ister, gündüzü değil. Ben gece değilim, cihanda parıldayan gündüzüm.

  • فارقم فاروقم و غلبیروار ** تا که کاه از من نمی‏یابد گذار
  • Bey ayırıcıyım. Benden bir saman çöpü bile geçmesin diye kalbur gibi her şeyi eler, ayırt ederim.

  • آرد را پیدا کنم من از سبوس ** تا نمایم کاین نقوش است آن نفوس‏ 2090
  • Bunların nakışlardan, suretlerden ibaret olduğunu, onlarınsa can bulunduğunu göstermek üzere unu, kepekten ayırırım.

  • من چو میزان خدایم در جهان ** وانمایم هر سبک را از گران‏
  • Ben, dünyada Allah terazisiyim. Hafif olan her şeyi ağırdan tefrik eder, gösteririm.

  • گاو را داند خدا گوساله‏ای ** خر خریداری و در خور کاله‏ای‏
  • Öküz, elbette bir buzağıyı Allah tanır. Eşek müşteri olup bir şey alsa, elbette ham kavun alır.

  • من نه گاوم تا که گوساله‏م خرد ** من نه خارم کاشتری از من چرد
  • Ben öküz değilim ki, beni buzağı satın alsın. Ben, diken değilim ki beni deve yesin!

  • او گمان دارد که با من جور کرد ** بلکه از آیینه‏ی من روفت گرد
  • O, bana cevrettim sanır, hâlbuki hakikatte âdeta aynamı siler, cilâlar.”

  • تملق کردن دیوانه جالینوس را و ترسیدن جالینوس‏
  • Bir delinin Calinus’a yaltaklanması, Calinus’un bundan korkması

  • گفت جالینوس با اصحاب خود ** مر مرا تا آن فلان دارو دهد 2095
  • Calinus, eshabına “Bana filân ilâcı verin” dedi.

  • پس بدو گفت آن یکی ای ذو فنون ** این دوا خواهند از بهر جنون‏
  • İçlerinden birisi dedi ki: “Ey her fenni bilen üstat, bu ilâcı delilik için verirler.

  • دور از عقل تو این دیگر مگو ** گفت در من کرد یک دیوانه رو
  • Delilikse, senin aklından uzak. Bu sözü bir daha söyleme!” Calinus, Bana bir deli baktı.

  • ساعتی در روی من خوش بنگرید ** چشمکم زد آستین من درید
  • Bir müddet güzelce yüzümü seyretti. Bana göz kırptı; sonra yenimi yakamı yırttı.

  • گر نه جنسیت بدی در من از او ** کی رخ آوردی به من آن زشت رو
  • Eğer benim, onunla bir münasebetim olmasaydı o çirkin suratlı nasıl olur da bana yüz çevirirdi?

  • گر ندیدی جنس خود کی آمدی ** کی به غیر جنس خود را بر زدی‏ 2100
  • Eğer bende kendisiyle bir cinsiyet, bir münasebet görmeseydi nasıl olur da bana gelip çatardı? Nasıl olur da kendi cinsinden olmayana musallat olurdu?

  • چون دو کس بر هم زند بی‏هیچ شک ** در میانشان هست قدر مشترک‏
  • İki kişi birbiriyle uzlaştı, birbirine sataştı mı, hiç şüphe yok, aralarında bir kadr-i müşterek vardır.

  • کی پرد مرغی مگر با جنس خود ** صحبت ناجنس گور است و لحد
  • Kuş ancak kendi cinsinden olan kuşlarla uçar. Kendi cinsinden olmayanla sohbet âdeta mezara girmedir” diye cevap verdi.

  • سبب پریدن و چریدن مرغی با مرغی که جنس او نبود
  • Bir kuşun kendi cinsinden olmayan bir kuşla uçup yayılmasındaki sebep

  • آن حکیمی گفت دیدم هم تکی ** در بیابان زاغ را با لکلکی‏
  • Bir hakîm dedi ki: “Yazıda bir kargayla bir leyleğin beraberce koşup uçmakta olduğunu gördüm.

  • در عجب ماندم بجستم حالشان ** تا چه قدر مشترک یابم نشان‏
  • Hayret ettim, bakalım aralarındaki kadr-i müştereke ait emare bulabilir miyim, diye hallerini araştırmaya koyuldum.

  • چون شدم نزدیک، من حیران و دنگ ** خود بدیدم هر دوان بودند لنگ‏ 2105
  • Hayretle yanlarına yaklaşınca gördüm ki ikisi de topal!”

  • خاصه شهبازی که او عرشی بود ** با یکی جغدی که او فرشی بود
  • Hele Arşa mensup bir doğanla ferşin malı olan bir yarasa nasıl olur da beraber bulunur?

  • آن یکی خورشید علیین بود ** وین دگر خفاش کز سجین بود
  • Biri İlliyîn’in güneşi, öbürü Siccîn’in yarasası.

  • آن یکی نوری ز هر عیبی بری ** وین یکی کوری گدای هر دری‏
  • Biri her ayıptan arınmış tertemiz bir nur, öbürü her kapının dilencisi bir kör.

  • آن یکی ماهی که بر پروین زند ** وین یکی کرمی که در سرگین زید
  • Biri Pervin burcuna ziya veren bir ay, öbürü fışkıda debelenen bir kurt.

  • آن یکی یوسف رخی عیسی نفس ** وین یکی گرگی و یا خر با جرس‏ 2110
  • Biri Yusuf yüzlü, İsa nefesli, öbürü bir kurt yahut çıngıraklı bir eşek.

  • آن یکی پران شده در لا مکان ** وین یکی در کاهدان همچون سگان‏
  • Biri Lâmekân âleminde uçmakta, öbürü köpekler gibi samanlıkta kalakalmış!

  • با زبان معنوی گل با جعل ** این همی‏گوید که ای گنده بغل‏
  • Gül, hâl diliyle bokböceğine şu sözleri söyleyip durmaktadır: “Ey koltuğu kokmuş,

  • گر گریزانی ز گلشن بی‏گمان ** هست آن نفرت کمال گلستان‏
  • Gül bahçesinden kaçıyorsun ama bu nefretin gülistanın kemaline delâlet eder.

  • غیرت من بر سر تو دور باش ** می‏زند کای خس از اینجا دور باش‏
  • Benim gayretim, senin başına dikilmiş bir yasakçıdır. Ey bayağı mahlûk, buradan uzak ol.” Gül bokböceğine şöyle bağırmaktadır:

  • ور بیامیزی تو با من ای دنی ** این گمان آید که از کان منی‏ 2115
  • “Ey aşağılık mahlûk, sen benimle ihtilât edersen benim madenimdesin diye bir şüphe hasıl olabilir.

  • بلبلان را جای می‏زیبد چمن ** مر جعل را در چمین خوشتر وطن‏
  • Bülbüllere çayır, çimen yaraşır. Bokböceğine vatan da pisliktir.

  • حق مرا چون از پلیدی پاک داشت ** چون سزد بر من پلیدی را گماشت‏
  • Tanrı, beni pislikten murdarlıktan arıttı. Başıma bir murdarı dikmesi lâyık mıdır?

  • یک رگم ز ایشان بد و آن را برید ** در من آن بد رگ کجا خواهد رسید
  • Benim de bir damarım onlardandı, fakat Tanrı o damarı kesip attı. Artık o kötü damar bana nasıl hükmedebilir?

  • یک نشان آدم آن بود از ازل ** که ملایک سر نهندش از محل‏
  • Âdem’in bir nişanı ezelde şuydu: Melekler, ona secdeye lâyık olduğu için baş indirdiler, secde ettiler.

  • یک نشان دیگر آن که آن بلیس ** ننهدش سر که منم شاه و رئیس‏ 2120
  • Başka bir nişanı da İblis’in “Şah ve ulu benim” diye baş indirmemesiydi.

  • پس اگر ابلیس هم ساجد شدی ** او نبودی آدم او غیری بدی‏
  • Fakat İblis de Âdem’e secde etmiş olsaydı Âdem, Âdem olmazdı, başka birisi olurdu.

  • هم سجود هر ملک میزان اوست ** هم جحود آن عدو برهان اوست‏
  • Her meleğin ona secde etmesi, Âdem’in Âdemliğine delil olduğu gibi o düşmanın, İblis’in inadı da bir delildir.

  • هم گواه اوست اقرار ملک ** هم گواه اوست کفران سگک‏
  • Meleğin ikrarı, ona bir şahit olduğu gibi o köpeğin inkârı da bir şahittir”

  • تتمه اعتماد آن مغرور بر تملق خرس‏
  • O aldanmış kişinin, ayının vefasına güvenmesi

  • شخص خفت و خرس می‏راندش مگس ** وز ستیز آمد مگس زو باز پس‏
  • Adam uyudu, ayı sinek kovalamaktaydı. Sinek, kovulunca kalktı, fakat inadına gene kalktığı yere gelip kondu.

  • چند بارش راند از روی جوان ** آن مگس زو باز می‏آمد دوان‏ 2125
  • Ayı, o gencin yüzünden kaç kere sineği kovdu. Fakat sinek gene derhal kalktığı yere gelip konmaktaydı.

  • خشمگین شد با مگس خرس و برفت ** بر گرفت از کوه سنگی سخت زفت‏
  • Ayı, sineğe kızıp, gitti dağdan kocaman bir taş yakalayıp getirdi.

  • سنگ آورد و مگس را دید باز ** بر رخ خفته گرفته جای ساز
  • Sineğin gene uyuyan adamın suratına konmuş olduğunu görünce,

  • بر گرفت آن آسیا سنگ و بزد ** بر مگس تا آن مگس واپس خزد
  • O koca değirmen taşını alıp, sineği ezmek için adamın suratına fırlattı.

  • سنگ روی خفته را خشخاش کرد ** این مثل بر جمله عالم فاش کرد
  • Taş, uyuyan adamın suratını paramparça etti. Bu mesele de bütün âleme yayıldı;

  • مهر ابله مهر خرس آمد یقین ** کین او مهر است و مهر اوست کین‏ 2130
  • Aptalın sevgisi şüphesiz ayının sevgidir. Kini sevgidir, sevgisi kin.

  • عهد او سست است و ویران و ضعیف ** گفت او زفت و وفای او نحیف‏
  • Ahdi gevşek, zayıf ve bozuk.. sözü büyük, vefası artık.

  • گر خورد سوگند هم باور مکن ** بشکند سوگند، مرد کژ سخن‏
  • Ant içse bile inanma. Eğri sözlü adam andını da bozar.

  • چون که بی‏سوگند گفتش بد دروغ ** تو میفت از مکر و سوگندش به دوغ‏
  • Mademki yeminsiz sözü yalan. Hilesine yeminine de inanma.

  • نفس او میر است و عقل او اسیر ** صد هزاران مصحفش خود خورده‏گیر
  • Onun nefsi beydir, aklı esir.. farz et ki yüz binlerce defa Mushaf’a yemin etmiş olsun!

  • چون که بی‏سوگند پیمان بشکند ** گر خورد سوگند هم آن بشکند 2135
  • Mademki yeminsiz ahdi bozuyor, yemin etse onu da bozar.

  • ز آن که نفس آشفته‏تر گردد از آن ** که کنی بندش به سوگند گران‏
  • Çünkü nefsi, ağır yeminle bağlanan nefis, bundan daha ziyade daralır, perişan olur.