English    Türkçe    فارسی   

2
2104-2153

  • در عجب ماندم بجستم حالشان ** تا چه قدر مشترک یابم نشان‏
  • Hayret ettim, bakalım aralarındaki kadr-i müştereke ait emare bulabilir miyim, diye hallerini araştırmaya koyuldum.

  • چون شدم نزدیک، من حیران و دنگ ** خود بدیدم هر دوان بودند لنگ‏ 2105
  • Hayretle yanlarına yaklaşınca gördüm ki ikisi de topal!”

  • خاصه شهبازی که او عرشی بود ** با یکی جغدی که او فرشی بود
  • Hele Arşa mensup bir doğanla ferşin malı olan bir yarasa nasıl olur da beraber bulunur?

  • آن یکی خورشید علیین بود ** وین دگر خفاش کز سجین بود
  • Biri İlliyîn’in güneşi, öbürü Siccîn’in yarasası.

  • آن یکی نوری ز هر عیبی بری ** وین یکی کوری گدای هر دری‏
  • Biri her ayıptan arınmış tertemiz bir nur, öbürü her kapının dilencisi bir kör.

  • آن یکی ماهی که بر پروین زند ** وین یکی کرمی که در سرگین زید
  • Biri Pervin burcuna ziya veren bir ay, öbürü fışkıda debelenen bir kurt.

  • آن یکی یوسف رخی عیسی نفس ** وین یکی گرگی و یا خر با جرس‏ 2110
  • Biri Yusuf yüzlü, İsa nefesli, öbürü bir kurt yahut çıngıraklı bir eşek.

  • آن یکی پران شده در لا مکان ** وین یکی در کاهدان همچون سگان‏
  • Biri Lâmekân âleminde uçmakta, öbürü köpekler gibi samanlıkta kalakalmış!

  • با زبان معنوی گل با جعل ** این همی‏گوید که ای گنده بغل‏
  • Gül, hâl diliyle bokböceğine şu sözleri söyleyip durmaktadır: “Ey koltuğu kokmuş,

  • گر گریزانی ز گلشن بی‏گمان ** هست آن نفرت کمال گلستان‏
  • Gül bahçesinden kaçıyorsun ama bu nefretin gülistanın kemaline delâlet eder.

  • غیرت من بر سر تو دور باش ** می‏زند کای خس از اینجا دور باش‏
  • Benim gayretim, senin başına dikilmiş bir yasakçıdır. Ey bayağı mahlûk, buradan uzak ol.” Gül bokböceğine şöyle bağırmaktadır:

  • ور بیامیزی تو با من ای دنی ** این گمان آید که از کان منی‏ 2115
  • “Ey aşağılık mahlûk, sen benimle ihtilât edersen benim madenimdesin diye bir şüphe hasıl olabilir.

  • بلبلان را جای می‏زیبد چمن ** مر جعل را در چمین خوشتر وطن‏
  • Bülbüllere çayır, çimen yaraşır. Bokböceğine vatan da pisliktir.

  • حق مرا چون از پلیدی پاک داشت ** چون سزد بر من پلیدی را گماشت‏
  • Tanrı, beni pislikten murdarlıktan arıttı. Başıma bir murdarı dikmesi lâyık mıdır?

  • یک رگم ز ایشان بد و آن را برید ** در من آن بد رگ کجا خواهد رسید
  • Benim de bir damarım onlardandı, fakat Tanrı o damarı kesip attı. Artık o kötü damar bana nasıl hükmedebilir?

  • یک نشان آدم آن بود از ازل ** که ملایک سر نهندش از محل‏
  • Âdem’in bir nişanı ezelde şuydu: Melekler, ona secdeye lâyık olduğu için baş indirdiler, secde ettiler.

  • یک نشان دیگر آن که آن بلیس ** ننهدش سر که منم شاه و رئیس‏ 2120
  • Başka bir nişanı da İblis’in “Şah ve ulu benim” diye baş indirmemesiydi.

  • پس اگر ابلیس هم ساجد شدی ** او نبودی آدم او غیری بدی‏
  • Fakat İblis de Âdem’e secde etmiş olsaydı Âdem, Âdem olmazdı, başka birisi olurdu.

  • هم سجود هر ملک میزان اوست ** هم جحود آن عدو برهان اوست‏
  • Her meleğin ona secde etmesi, Âdem’in Âdemliğine delil olduğu gibi o düşmanın, İblis’in inadı da bir delildir.

  • هم گواه اوست اقرار ملک ** هم گواه اوست کفران سگک‏
  • Meleğin ikrarı, ona bir şahit olduğu gibi o köpeğin inkârı da bir şahittir”

  • تتمه اعتماد آن مغرور بر تملق خرس‏
  • O aldanmış kişinin, ayının vefasına güvenmesi

  • شخص خفت و خرس می‏راندش مگس ** وز ستیز آمد مگس زو باز پس‏
  • Adam uyudu, ayı sinek kovalamaktaydı. Sinek, kovulunca kalktı, fakat inadına gene kalktığı yere gelip kondu.

  • چند بارش راند از روی جوان ** آن مگس زو باز می‏آمد دوان‏ 2125
  • Ayı, o gencin yüzünden kaç kere sineği kovdu. Fakat sinek gene derhal kalktığı yere gelip konmaktaydı.

  • خشمگین شد با مگس خرس و برفت ** بر گرفت از کوه سنگی سخت زفت‏
  • Ayı, sineğe kızıp, gitti dağdan kocaman bir taş yakalayıp getirdi.

  • سنگ آورد و مگس را دید باز ** بر رخ خفته گرفته جای ساز
  • Sineğin gene uyuyan adamın suratına konmuş olduğunu görünce,

  • بر گرفت آن آسیا سنگ و بزد ** بر مگس تا آن مگس واپس خزد
  • O koca değirmen taşını alıp, sineği ezmek için adamın suratına fırlattı.

  • سنگ روی خفته را خشخاش کرد ** این مثل بر جمله عالم فاش کرد
  • Taş, uyuyan adamın suratını paramparça etti. Bu mesele de bütün âleme yayıldı;

  • مهر ابله مهر خرس آمد یقین ** کین او مهر است و مهر اوست کین‏ 2130
  • Aptalın sevgisi şüphesiz ayının sevgidir. Kini sevgidir, sevgisi kin.

  • عهد او سست است و ویران و ضعیف ** گفت او زفت و وفای او نحیف‏
  • Ahdi gevşek, zayıf ve bozuk.. sözü büyük, vefası artık.

  • گر خورد سوگند هم باور مکن ** بشکند سوگند، مرد کژ سخن‏
  • Ant içse bile inanma. Eğri sözlü adam andını da bozar.

  • چون که بی‏سوگند گفتش بد دروغ ** تو میفت از مکر و سوگندش به دوغ‏
  • Mademki yeminsiz sözü yalan. Hilesine yeminine de inanma.

  • نفس او میر است و عقل او اسیر ** صد هزاران مصحفش خود خورده‏گیر
  • Onun nefsi beydir, aklı esir.. farz et ki yüz binlerce defa Mushaf’a yemin etmiş olsun!

  • چون که بی‏سوگند پیمان بشکند ** گر خورد سوگند هم آن بشکند 2135
  • Mademki yeminsiz ahdi bozuyor, yemin etse onu da bozar.

  • ز آن که نفس آشفته‏تر گردد از آن ** که کنی بندش به سوگند گران‏
  • Çünkü nefsi, ağır yeminle bağlanan nefis, bundan daha ziyade daralır, perişan olur.

  • چون اسیری بند بر حاکم نهد ** حاکم آن را بر درد بیرون جهد
  • Bu, bir esirin hâkimi bağlanmasına benzer. Hâkim o bağı koparır, o bağdan kurtulur.

  • بر سرش کوبد ز خشم آن بند را ** می‏زند بر روی او سوگند را
  • Kızgınlıkla o bağı, kölesinin kafasına fırlatıp atar. Nefis de o yemini, kendisine esir olan adamın suratına vurur.

  • تو ز اوفوا بالعقودش دست شو ** احفظوا أیمانکم با او مگو
  • Sen onun “Ahitlerinize vefa edin” hükmünden el yıka. “ Yeminlerinizi koruyun, ahitlerinizde durun” hükmünü ona söyleme.

  • و آن که حق را ساخت در پیمان سند ** تن کند چون تار و گرد او تند 2140
  • Kiminle ahdettiğini bilen tenini iplik haline kor, o ahdin etrafında dolanır, o ahdi örer durur.

  • رفتن مصطفی علیه السلام به عیادت صحابی و بیان فایده عیادت‏
  • Mustafa Aleyhisselâm’ın bir hasta sahabenin hatırını sormaya gitmesi, hasta halini, hatırını sormasının faydası

  • از صحابه خواجه‏ای بیمار شد ** و اندر آن بیماریش چون تار شد
  • Sahabeden biri hastalandı, o hastalık yüzünden zayıfladı, iplik gibi inceldi.

  • مصطفی آمد عیادت سوی او ** چون همه لطف و کرم بد خوی او
  • Mustafa halini, hatırını sormaya geldi. Çünkü Peygamber’in huyu tamamıyla lütuf ve keremden ibaretti.

  • در عیادت رفتن تو فایده است ** فایده آن باز با تو عایده است‏
  • Hastanın halini, hatırını sormaya gitmekte fayda vardır. Faydası da gene sanadır.

  • فایده اول که آن شخص علیل ** بوک قطبی باشد و شاه جلیل‏
  • Birinci faydası şudur; O hasta adam, bir kutup, bir ulu şah olabilir.

  • ور نباشد قطب یار ره بود ** شه نباشد فارس اسپه بود 2145
  • Mademki inatçı adam, gönlünün iki gözü de yok, odunu ödağacından ayırt edemezsin.

  • پس صله یاران ره لازم شمار ** هر که باشد گر پیاده گر سوار
  • Âlemde hazineler var. Beyhude üzülme, yorulma. Yalnız hiçbir viraneyi de definesiz bilme.

  • ور عدو باشد همین احسان نکوست ** که به احسان بس عدو گشته است دوست‏
  • Her dervişe ne olur, ne olmaz diye mülâzemette bulunadır, bir nişane buldun mu da artık onun etrafında adamakıllı dön, dolaş!

  • ور نگردد دوست کینش کم شود ** ز آن که احسان کینه را مرهم شود
  • Mademki sende o can gözü yok, her vücutta define var san!

  • بس فواید هست غیر این و لیک ** از درازی خایفم ای یار نیک‏
  • Kutup olmasa bile belki bir yol dostudur, padişah değilse bile bir atlı askerdir.

  • حاصل این آمد که یار جمع باش ** هم چو بتگر از حجر یاری تراش‏ 2150
  • Kim olursa olsun, ister yaya, ister atlı, yol dostlarıyla buluşmayı, onların halini sormayı, hatırlarını ele almayı lâzım bil.

  • ز آن که انبوهی و جمع کاروان ** ره زنان را بشکند پشت و سنان‏
  • Hatta o adam, düşman bile olsa yine ihsan iyidir. Çünkü ihsan yüzünden düşman bile adama dost olur.

  • چون دو چشم دل نداری ای عنود ** که نمی‏دانی تو هیزم را ز عود
  • Dost olmasa bile hiç olmazsa kini azalır. Çünkü ihsanda bulunmak, kine âdeta merhemdir.

  • چون که گنجی هست در عالم مرنج ** هیچ ویران را مدان خالی ز گنج‏
  • Bundan başka daha nice faydaları var ama ey iyi adam, sözü uzatmadan korkuyorum.