English    Türkçe    فارسی   

2
2515-2564

  • جمله فرزین بندها بیند بعکس ** مات بر وی گردد و نقصان و وکس‏ 2515
  • Kendisini mat edecek şeylerin hepsini aksine görür. Hâlbuki mat olan kendisidir, kendisi ziyan eder!

  • ز انکه گر او هیچ بیند خویش را ** مهلک و ناسور بیند ریش را
  • Çünkü kendisi bir hiçten ibaret olduğunu görse, yarasının öldürücü ve şiddetli olduğunu bilse,

  • درد خیزد زین چنین دیدن درون ** درد او را از حجاب آرد برون‏
  • Böyle görüş, böyle biliş, adamın gönlünü dertlendirir. Dert de onu hicaptan çıkarırdı.

  • تا نگیرد مادران را درد زه ** طفل در زادن نیابد هیچ ره‏
  • Anaları doğum ağrısı tutmasa çocuk doğmaya hiçbir yol bulamaz.

  • این امانت در دل و دل حامله ست ** این نصیحتها مثال قابله ست‏
  • Bu emanet gönüldedir, gönülde gebe. Bu nasihatlerse ebeye benzer.

  • قابله گوید که زن را درد نیست ** درد باید درد کودک را رهی است‏ 2520
  • Ebe “Kadının ağrısı yok, ağrı lâzım, ağrı çocuğa yoldur” der.

  • آن که او بی‏درد باشد ره زن است ** ز انکه بی‏دردی انا الحق گفتن است‏
  • Dertsiz kişi yol vurucudur, dertsizlik “Enel Hak- ben Hakk’ım” demektir.

  • آن انا بی‏وقت گفتن لعنت است ** آن انا در وقت گفتن رحمت است‏
  • Bu “Ene” sözünü vakitsiz söylemek; lânete düşmektir, “Ene” yi vaktinde söylemek rahmettir.

  • آن انا منصور رحمت شد یقین ** آن انا فرعون لعنت شد ببین‏
  • Mansur’un “Ene” deyişi, şüphe yok ki rahmetten ibarettir; fakat Firavunun “ Ene” deyişine bir bak, lânetin ta kendisi!

  • لاجرم هر مرغ بی‏هنگام را ** سر بریدن واجب است اعلام را
  • Hulasa vakitsiz öten her horozun ibret için başını kesmek gerekir.

  • سر بریدن چیست کشتن نفس را ** در جهاد و ترک گفتن نفس را 2525
  • Baş kesmek nedir? Dünyada nefsi öldürmek, nefsin dileklerini terk etmek.

  • آن چنان که نیش کژدم بر کنی ** تا که یابد او ز کشتن ایمنی‏
  • Bu da öldürülmekten kurtulsun diye akrebin iğnesini çıkarmak gibidir.

  • بر کنی دندان پر زهری ز مار ** تا رهد مار از بلای سنگسار
  • Taşla tepelenme belâsından kurtulsun diye yılanın zehirli dişini sökersin ya!

  • هیچ نکشد نفس را جز ظل پیر ** دامن آن نفس کش را سخت گیر
  • Nefsi, pirin gölgesinden başka hiçbir şey öldürmez. O nefis öldürenin eteğine sımsıkı sarıl.

  • چون بگیری سخت آن توفیق هوست ** در تو هر قوت که آید جذب اوست‏
  • Eteğini sıkıca tuttun mu, bu, Tanrı tevfikidir. Sende beliren her kuvvet, onun seni çekişinden, dileyişinden meydana gelir.

  • ما رمیت إذ رمیت راست دان ** هر چه کارد جان بود از جان جان‏ 2530
  • “Ma remeye iz remeyte” iyi bil. Canın nesi varsa canlar canındandır.

  • دست گیرنده وی است و بردبار ** دم‏به‏دم آن دم از او امید دار
  • Elini tutan, yükünü yüklenen odur. Her an, her nefes, o anı, o nefesi ondan um!

  • نیست غم گر دیر بی‏او مانده‏ای ** دیرگیر و سخت‏گیرش خوانده‏ای‏
  • Onun feyzine geç mazhar olduysan gam yeme. Bilirsin ki ihmal etmez, imhal eder.

  • دیر گیرد سخت گیرد رحمتش ** یک دمت غایب ندارد حضرتش‏
  • Tanrı rahmeti geç erişir ama adamakıllı erişir, seni bir an bile huzurundan ayırmaz, her an seninledir.

  • گر تو خواهی شرح این وصل و ولا ** از سر اندیشه می‏خوان و الضحی‏
  • Bu vuslatın, bu muhabbetin şerhini duymak istersen adamakıllı düşünerek “Vedduha” suresini okuyuver!

  • ور تو گویی هم بدیها از وی است ** لیک آن نقصان فضل او کی است‏ 2535
  • Eğer sen kötülükler de ondandır dersen öyledir ama bundan onun kemaline noksan mı gelir ki?

  • آن بدی دادن کمال اوست هم ** من مثالی گویمت ای محتشم‏
  • Bu kötülük ihsanı da onun kemalindendir. Dinle ulu kişi, sana bir misal getireyim:

  • کرد نقاشی دو گونه نقشها ** نقشهای صاف و نقشی بی‏صفا
  • Meselâ ressam iki türlü resim yapar: Güzellerin resimleriyle, çirkin resimleri.

  • نقش یوسف کرد و حور خوش سرشت ** نقش عفریتان و ابلیسان زشت‏
  • Yusuf’un, yaratılışı güzel hurinin resmini de yapar, ifritlerin, çirkin iblislerin resmini de.

  • هر دو گونه نقش استادی اوست ** زشتی او نیست آن رادی اوست‏
  • İki türlü resim de onun üstatlığının eseridir. Bu, ressamın çirkinliğine delil olamaz, bilâkis üstatlığına delildir.

  • زشت را در غایت زشتی کند ** جمله زشتیها به گردش بر تند 2540
  • Çirkini gayet çirkin olarak yapar, o derecede ki bütün çirkinlikler, onun etrafında döner, örülür.

  • تا کمال دانشش پیدا شود ** منکر استادیش رسوا شود
  • Bu suretle de bilgisindeki kemal meydana gelir, üstatlığını inkâr eden rüsvay olur.

  • ور نداند زشت کردن ناقص است ** زین سبب خلاق گبر و مخلص است‏
  • Eğer çirkinin resmini yapmayı bilmezse ressam, nâkıstır. İşte bu yüzden Tanrı hem kâfirin yaratıcısıdır, hem müminin.

  • پس از این رو کفر و ایمان شاهدند ** بر خداوندیش و هر دو ساجدند
  • Bu yüzden küfür de Tanrılığına şahittir, iman da. İkisi de ona secde eder.

  • لیک مومن دان که طوعا ساجد است ** ز انکه جویای رضا و قاصد است‏
  • Fakat bil ki müminin secdesi dileyerektir. Çünkü mümin, Tanrı rızasını arar, maksadı onun rızasını almaktır.

  • هست کرها گبر هم یزدان پرست ** لیک قصد او مرادی دیگر است‏ 2545
  • Kâfir de istemeyerek Tanrı’ya tapar ama onun maksadı başkadır.

  • قلعه‌ای سلطان عمارت میکند ** لیک دعوی امارت میکند
  • Padişahın kalesini yapar ama beylik dâvasındadır.

  • گشته یاغی تا که ملک او بود ** عاقبت خود قلعه سلطانی شود
  • Kale, onun malı olsun diye isyan eder, fakat nihayet kale, padişahın eline geçer.

  • مومن آن قلعه برای پادشاه ** می‏کند معمور نه از بهر جاه‏
  • Müminse o kaleyi padişah için tamir eder, makam sahibi, mevki sahibi olmak için değil.

  • زشت گوید ای شه زشت آفرین ** قادری بر خوب و بر زشت مهین‏
  • Çirkin, “Ey çirkini de yaratan padişah, sen güzeli de yaratmaya kaadirsin, çirkini de” der.

  • خوب گوید ای شه حسن و بها ** پاک گردانیدیم از عیبها 2550
  • Güzel de “Ey güzellik padişahı, beni bütün ayıplardan arıttın” der.

  • وصیت کردن پیغامبر صلی الله علیه و آله مر آن بیمار را و دعا آموزانیدنش‏
  • Peygamber Sallâllahu Aleyhi Ve Sellem’in nasihat etmesi ve hastaya dua öğretmesi

  • گفت پیغمبر مر آن بیمار را ** این بگو کای سهل کن دشوار را
  • Peygamber, o hastaya dedi ki: “Sen, şunu söyle; Tanrı, sen bize güçlükleri kolaylaştır.

  • آتنا فی دار دنیانا حسن ** آتنا فی دار عقبانا حسن‏
  • Dünya yurdunda bize iyilik ver, ahiret yurdunda da.

  • راه را بر ما چو بستان کن لطیف ** منزل ما خود تو باشی ای شریف‏
  • Yolumuzu gül bahçesi gibi lâtif bir hale getir, ey Yüce Tanrı, konağımız zaten sensin.”

  • مومنان در حشر گویند ای ملک ** نی که دوزخ بود راه مشترک‏
  • Müminler mahşerde derler ki; “Ey melekler, cehennem müşterek bir yol değil miydi?

  • مومن و کافر بر او یابد گذار ** ما ندیدیم اندر این ره دود و نار 2555
  • Mümin de oraya uğrayacaktı, kâfir de. Fakat biz bu yolda ne duman gördük, ne ateş.

  • نک بهشت و بارگاه ایمنی ** پس کجا بود آن گذرگاه دنی‏
  • İşte burası cennet, emniyet yurdu. Peki o aşağılık uğrak nerede?”

  • پس ملک گوید که آن روضه‏ی خضر ** که فلان جا دیده‏اید اندر گذر
  • Melekler derler ki: “Hani geçerken filân yerde gördüğümüz o yemyeşil bahçe vardı ya.

  • دوزخ آن بود و سیاستگاه سخت ** بر شما شد باغ و بستان و درخت‏
  • Cehennem, o şiddetli azap yurdu, işte orasıydı. Fakat size bağlık, bahçelik, yeşillik bir yer oldu.

  • چون شما این نفس دوزخ خوی را ** آتشی گبر فتنه جوی را
  • Siz, bu cehennem huylu, kötü suratlı, ateş meşrepli nefsi.

  • جهدها کردید و او شد پر صفا ** نار را کشتید از بهر خدا 2560
  • Çalışıp, çabalayıp tertemiz bir hale getirdiniz; Tanrı için ateşi söndürdünüz:

  • آتش شهوت که شعله می‏زدی ** سبزه‏ی تقوی شد و نور هدی‏
  • Şulelenip duran şehvet ateşini takva yeşilliği, hidayet nuru haline soktunuz;

  • آتش خشم از شما هم حلم شد ** ظلمت جهل از شما هم علم شد
  • Hırs ateşiniz hilim, bilgisizlik karanlığı ilim oldu;

  • آتش حرص از شما ایثار شد ** و آن حسد چون خار بد گلزار شد
  • Hırs ateşini attınız; o ateş diken gibiydi, gül bahçesine döndü..

  • چون شما این جمله آتشهای خویش ** بهر حق کشتید جمله پیش پیش‏
  • Mademki siz kendinizdeki bütün ateşleri bizim için söndürdünüz, bu suretle de zehir, bal haline geldi.