English    Türkçe    فارسی   

2
262-311

  • همچو خادم دان مراعات خسان ** بی‏کسی بهتر ز عشوه‏ی ناکسان‏
  • Aşağılık kişilerin hürmetini, hatır saymasını, o hizmetçinin hürmeti ve hatır sayması gibi bil. Kimsesizlik, adam olmayan kişilerin işvesinden iyidir.

  • در زمین مردمان خانه مکن ** کار خود کن کار بیگانه مکن‏
  • İnsanların arazisine ev kurma, kendi işini, gör yabancı kişinin işini değil!

  • کیست بیگانه تن خاکی تو ** کز برای اوست غمناکی تو
  • Yabancı kişi kimdir? Senin toprak bedenin, senin gama, eleme düşmen de onun yüzündendir.

  • تا تو تن را چرب و شیرین می‏دهی ** جوهر خود را نبینی فربهی‏ 265
  • Tene yağlı, ballı şeyleri verdikçe cevherini, hakikatini semirmiş göremezsin.

  • گر میان مشک تن را جا شود ** روز مردن گند او پیدا شود
  • Teni miskler içine yerleştirsen yine ölüm gününde pis kokusu meydana çıkar.

  • مشک را بر تن مزن بر دل بمال ** مشک چه بود نام پاک ذو الجلال‏
  • Miski tene sürme, gönle sür. Misk nedir? Ululuk sahibi Allah’ın adı.

  • آن منافق مشک بر تن می‏نهد ** روح را در قعر گلخن می‏نهد
  • O münafık, miski tene sürer de ruhu, külhanın ta dibine sokar.

  • بر زبان نام حق و در جان او ** گندها از فکر بی‏ایمان او
  • Dilin de Allah adı, canındaysa imansız düşüncesi yüzünden pis kokular!

  • ذکر با او همچو سبزه گلخن است ** بر سر مبرز گلست و سوسن است 270
  • Onun zikretmesi külhanda biten yeşilliğe, aptes bozulan yerde yetişen gül ve süsene benzer.

  • آن نبات آن جا یقین عاریت است ** جای آن گل مجلس است و عشرت است‏
  • O yeşillik orada ariyettir. O gülün yeri oturulan işret edilen yerdir.

  • طیبات آید به سوی طیبین ** للخبیثین الخبیثات است هین‏
  • Temiz şeyler temizlere aittir; pisler de pis şeylere... Kendine gel!

  • کین مدار آنها که از کین گمرهند ** گورشان پهلوی کین داران نهند
  • Kin yüzünden yol azıtanlara kin tutma. Çünkü onların kabirlerini de kin tutanların yanına kazarlar.

  • اصل کینه دوزخ است و کین تو ** جزو آن کل است و خصم دین تو
  • Kinin aslı cehennemdir. Senin kinin o küll’ün cüz’üdür, dinin de düşmanı.

  • چون تو جزو دوزخی پس هوش دار ** جزو سوی کل خود گیرد قرار 275
  • Mademki sen cehennemin cüz’üsün; aklını başına al cüzü, küllünün yanında karar eder.

  • تلخ با تلخان یقین ملحق شود ** کی دم باطل قرین حق شود
  • Acı, mutlaka acılara katılır. Bâtıl söz nasıl olur da Hakk’a ulaşır?

  • ای برادر تو همان اندیشه‏ای ** ما بقی تو استخوان و ریشه‏ای‏
  • Kardeş, sen ancak o düşünceden, o ruhtan ibaretsin. Mütebaki varlığın bakımındansa kemik ve deriden başka bir şey değilsin.

  • گر گل است اندیشه‏ی تو گلشنی ** ور بود خاری تو هیمه‏ی گلخنی‏
  • Düşüncen, manevi varlığın gülse, gül bahçesisin; dikense külhana lâyıksın.

  • گر گلابی، بر سر و جیبت زنند ** ور تو چون بولی برونت افکنند
  • Gül suyu isen seni başa sürer, koyuna serperler; sidik gibiysen dışarı atarlar.

  • طبله‏ها در پیش عطاران ببین ** جنس را با جنس خود کرده قرین‏ 280
  • Koku satanların tablalarına bak. Her cinsi, kendi cinsinin yanına korlar.

  • جنسها با جنسها آمیخته ** زین تجانس زینتی انگیخته‏
  • Cinsleri, kendi cinsleriyle karıştırır, bu uygunluktan bir güzellik, bir süs meydana getirirler.

  • گر در آمیزند عود و شکرش ** بر گزیند یک یک از یکدیگرش‏
  • Fakat mercimek, şeker arasına karışırsa onları birer, birer ayırırlar.

  • طبله‏ها بشکست و جانها ریختند ** نیک و بد در همدگر آمیختند
  • Tablalar kırıldı, canlar döküldü de iyiyi, kötüyü birbirine karıştırdılar.

  • حق فرستاد انبیا را با ورق ** تا گزید این دانه‌ها را بر طبق
  • Allah, bu taneleri ayırıp tabağa koysunlar diye kitaplar verdi, peygamberler gönderdi.

  • پیش از ایشان ما همه یکسان بدیم ** کس ندانستی که ما نیک و بدیم‏ 285
  • Peygamberler, gelmeden önce hepsi bir görünmekteydi. Mümin, kâfir, Müslüman, çıfıt… Zahiren hepsi birdi.

  • قلب و نیکو در جهان بودی روان ** چون همه شب بود و ما چون شب روان‏
  • Âlemde kalp akçayla sağlam akça bir yürümekteydi. Çünkü ortalık tamamıyla geceydi, biz de gece yolcularına benziyorduk.

  • تا بر آمد آفتاب انبیا ** گفت ای غش دور شو صافی بیا
  • Peygamberlerin güneşi doğunca “Ey karışık, uzaklaş! Ey saf, beri gel” dedi.

  • چشم داند فرق کردن رنگ را ** چشم داند لعل را و سنگ را
  • Rengi göz ayırt edebilir; lâl’i, taşı göz bilebilir.

  • چشم داند گوهر و خاشاک را ** چشم را ز آن می‏خلد خاشاکها
  • İnciyi, süprüntüyü göz anlar. Onun için çerçöp göze batar.

  • دشمن روزند این قلابکان ** عاشق روزند آن زرهای کان‏ 290
  • Bu kalpazanlar, gündüze düşmandır. Fakat madendeki altınlar gündüze âşıktır.

  • ز آن که روز است آینه‏ی تعریف او ** تا ببیند اشرفی تشریف او
  • Çünkü gündüz, kuyumcu ve sarraf, altını fark etsin diye altına aynadır.

  • حق قیامت را لقب ز آن روز کرد ** روز بنماید جمال سرخ و زرد
  • Kırmızı yüzle sarı yüzü gündüz gösterdiğinden Allah, kıyamete Gün lâkabını taktı.

  • پس حقیقت روز سر اولیاست ** روز پیش ماهشان چون سایه‏هاست‏
  • Hakikatte gündüz, velilerin sırrıdır. Gündüz, onların aylarına nispetle gölgelere benzer.

  • عکس راز مرد حق دانید روز ** عکس ستاریش شام چشم دوز
  • Gündüzü, Allah erinin sırrının aksi bilin; gözü örten akşamı da onun ayıp örtücülüğünün aksi.

  • ز آن سبب فرمود یزدان و الضحی ** و الضحی‏ نور ضمیر مصطفی‏ 295
  • Allah onun için “Vedduha” buyurdu. “Vedduha”, Mustafa’nın gönlünün nurudur.

  • قول دیگر کین ضحی را خواست دوست ** هم برای آنکه این هم عکس اوست
  • Allah, kuşluk zamanını sevdi derler ya. Bu söz de, kuşluk çağı, onun aksi olduğundandır.

  • ور نه بر فانی قسم گفتن خطاست ** خود فنا چه لایق گفت خداست‏
  • Yoksa fâni olan şeye yemin etmek hatadır. Böyle olduğu halde fâni şeyin Allah’ın sözüne girmesi lâyık olur mu?

  • لا أحب الآفلین گفت آن خلیل ** کی فنا خواهد از این رب جلیل‏
  • Halil “ Ben fâni olanları sevmem” dedi Halil böyle derse Ulu Allah nasıl olur da fâni şeyi diler, sever?

  • باز و اللیل است ستاری او ** و آن تن خاکی زنگاری او
  • “Velleyl” den maksat yine Mustafa’nın ayıp örtücülüğü, toprağa mensup olan cismidir.

  • آفتابش چون بر آمد ز آن فلک ** با شب تن گفت هین ما ودعک‏ 300
  • Bu kuşluk çağının güneşi o, gökten doğdu da gece gibi olan tene “Seni Rabb’in terk etmedi” dedi.

  • وصل پیدا گشت از عین بلا ** ز آن حلاوت شد عبارت ما قلی‏
  • Belanın ta kendisinden vuslat meydana geldi; “ Sana darılmadı da” sözü de o tatlılıktan zuhur etti.

  • هر عبارت خود نشان حالتی است ** حال چون دست و عبارت آلتی است‏
  • Esasen her söz bir halete alâmettir. Hâl ele benzer, söz de alete.

  • آلت زرگر به دست کفشگر ** همچو دانه‏ی کشت کرده ریگ در
  • Kuyumcunun aleti, kunduracının elinde kuma ekilmiş tohuma döner.

  • و آلت اسکاف پیش برزگر ** پیش سگ کاه استخوان در پیش خر
  • Çiftçinin yanında kunduracının aleti, köpeğin, önünde saman, eşeğin önünde kemik gibidir.

  • بود انا الحق در لب منصور نور ** بود انا الله در لب فرعون زور 305
  • “Enel Hakk” sözü, Mansur’un ağzında nurdu. “Enallah” sözü, Firavunun ağzında yalan!

  • شد عصا اندر کف موسی گوا ** شد عصا اندر کف ساحر هبا
  • Sopa, Musa’nın elinde doğruluğuna şahit oldu, sihirbazın elindeyse bir şeye yaramadı.

  • زین سبب عیسی بدان همراه خود ** در نیاموزید آن اسم صمد
  • İsa, bu yüzden yoldaşına Tek Allah’ın o yüce adını belletmedi.

  • کاو نداند نقص بر آلت نهد ** سنگ بر گل زن تو آتش کی جهد
  • Çünkü bilmez de alete noksan bulur. Taşı, toprağa vur. Hiç ateş çıkar mı?

  • دست و آلت همچو سنگ و آهن است ** جفت باید جفت شرط زادن است‏
  • Elle alet taşla demire benzer. Çift olması gerek ki ateş çıksın.

  • آن که بی‏جفت است و بی‏آلت یکی است ** در عدد شک است و آن یک بی‏شکی است‏ 310
  • Çifti olmayan, aleti bulunmayan Tek Allah’tır. Sayıda şüphe olabilir, Fakat Allah da şüphe yoktur.

  • آن که دو گفت و سه گفت و بیش ازین ** متفق باشند در واحد یقین‏
  • İki diyenler, üç diyenler daha fazla diyenler, bir olduğunda mutlaka ittifak ederler.