English    Türkçe    فارسی   

2
2964-3013

  • خوف و جوع و نقص اموال و بدن ** جمله بهر نقد جان ظاهر شدن‏
  • Bütün bunlar, korku, açlık, malların azlığı, bedenimizin hastalığı, hepsi can nakdinin meydana çıkması içindir.

  • این وعید و وعده‏ها انگیخته ست ** بهر این نیک و بدی کامیخته ست‏ 2965
  • Vaatlerle tehditler, bu birbirine karışmış olan iyi ve kötüyü ayırt etmek içindir.

  • چون که حق و باطلی آمیختند ** نقد و قلب اندر حرمدان ریختند
  • Hakla, bâtıl birbirine karıştığından, sağlam parayla kalp akçayı bu hareme döktüklerinden dolayı,

  • پس محک می‏بایدش بگزیده‏ای ** در حقایق امتحانها دیده‏ای‏
  • Ayırt etmek için hakikatleri sınamış, görmüş bir mehenk gerektir ki,

  • تا شود فاروق این تزویرها ** تا بود دستور این تدبیرها
  • Bu hileleri fark etsin, şu tedbirlerin esası olsun.

  • شیر ده ای مادر موسی و را ** و اندر آب افکن میندیش از بلا
  • Ey Musa’nın anası, Musa’ya süt ver, belâya düşeceğini düşünme, suya at!

  • هر که در روز أ لست آن شیر خورد ** همچو موسی شیر را تمییز کرد 2970
  • Kim, Elest gününde o sütü emmişse Musa gibi sütü fark eder.

  • گر تو بر تمییز طفلت مولعی ** این زمان یا ام موسی ارضعی‏
  • Çocuğun fark ve temyiz sahibi olmasını cidden istiyorsan, ey Musa’nın anası, hemen şimdi onu emzir de,

  • تا ببیند طعم شیر مادرش ** تا فرو ناید بدایه‏ی بد سرش‏
  • Anasının sütündeki lezzeti anlasın, yaratılışı kötü dadılara teslim olmasın.

  • شرح فایده‏ی حکایت آن شخص شتر جوینده‏
  • Devesini arayan adamın hikâyesinin faydası

  • اشتری گم کرده‏ای ای معتمد ** هر کسی ز اشتر نشانت می‏دهد
  • Ey itimada lâyık adam, sen bir deve kaybetmişsin, herkes sana devenden bir nişan vermekte.

  • تو نمی‏دانی که آن اشتر کجاست ** لیک دانی کاین نشانیها خطاست‏
  • Sen devenin nerede olduğunu bile bilmiyorsun ama o söylenen nişanların yanlış olduğunu biliyorsun.

  • و انکه اشتر گم نکرد او از مری ** همچو آن گم کرده جوید اشتری‏ 2975
  • Devesini kaybetmeyen de taklitle devesini kaybeden kişi gibi bir deve arar.

  • که بلی من هم شتر گم کرده‏ام ** هر که یابد اجرتش آورده‏ام‏
  • “ Ben de devemi kaybettim. Kim bulursa müjdesini vereceğim” der.

  • تا در اشتر با تو انبازی کند ** بهر طمع اشتر این بازی کند
  • Deve aramakta seninle yoldaşlık eder, deveye tamah ettiğinden böyle bir oyuna girişir.

  • هر چه را گویی خطا بود آن نشان ** او به تقلید تو می‏گوید همان‏
  • Sen, kime “ Bu söylediklerin yanlış” dersen o da sana uyup aynı sözü söyler.

  • او نشان کژ بنشناسد ز راست ** لیک گفتت آن مقلد را عصاست‏
  • O, yanlış nişaneyle doğrusunu ayırt edemez ama senin sözün, o mukallidin aşasıdır, ona dayanır.

  • چون نشان راست گویند و شبیه ** پس یقین گردد ترا لا ریب فیه‏ 2980
  • Doğru ve benzer bir nişane verirlerse inanırsın, şüphen kalmaz.

  • آن شفای جان رنجورت شود ** رنگ روی و صحت و زورت شود
  • O nişane, hasta canına şifa olur, benzinin rengi yerine gelir, iyileşir, kuvvetlenirsin.

  • چشم تو روشن شود پایت دوان ** جسم تو جان گردد و جانت روان‏
  • Gözün ışıklanır, ayağın tutar, yürür, cismin can olur, canın tamamıyla ruh kesilir.

  • پس بگویی راست گفتی ای امین ** این نشانیها بلاغ آمد مبین‏
  • “ Doğru söyledin ey emniyetli kişi, bu nişaneler, tamamıyla deveme ait.

  • فیه آیات ثقات بینات ** این براتی باشد و قدر نجات‏
  • Bu nişaneler, apaçık ve inanılır deliller, bu nişaneler, devemi gördüğüne delâlet etmekte, âdeta Berat ve Kadir, âdeta kurtuluşun ta kendisi”

  • این نشان چون داد گویی پیش رو ** وقت آهنگ است پیش آهنگ شو 2985
  • Der, bu nişaneleri vereni “Haydi, önden yürü. Yürüme vakti, sen öne düş de,

  • پی روی تو کنم ای راست گو ** بوی بردی ز اشترم بنما که کو
  • Ben senin ardınca geleyim. Doğru sözlü kişi, devemin kokusunu aldın, şimdi de nerede, göster” diye onu öne salarsın.

  • پیش آن کس که نه صاحب اشتری ست ** کاو در این جست شتر بهر مری ست‏
  • Fakat deve sahibi olmayıp bu araştırmada taklide uyan kişinin,

  • زین نشان راست نفزودش یقین ** جز ز عکس ناقه جوی راستین‏
  • Bu doğru nişanelerle yakını artmaz, ancak hakikaten devesi kaybolanın inanışı ona da akseder.

  • بوی برد از جد و گرمیهای او ** که گزافه نیست این هیهای او
  • Onun ciddiyetinden, tahassüründen bir koku alır, anlar ki onun bu yelip yortması saçma değil, elbette bir aslı var!

  • اندر این اشتر نبودش حق ولی ** اشتری گم کرده است او هم بلی‏ 2990
  • Bu deve arayışı doğru değil ama o da bir deve kaybetmiştir.

  • طمع ناقه‏ی غیر رو پوشش شده ** آنچ ازو گم شد فراموشش شده‏
  • Başkasının devesine tamah edişi onun yüzünü örter de kendi kaybını unutturur.

  • هر کجا او می‏دود این می‏دود ** از طمع هم درد صاحب می‏شود
  • Devesi kaybolan nerelerde koşarsa bu da koşar, tamahından dertliye dost ve yoldaş olur.

  • کاذبی یا صادقی چون شد روان ** آن دروغش راستی شد ناگهان‏
  • Yalancı da doğrucuyla yoldaş olunca yalanı, ansızın doğru olur.

  • اندر آن صحرا که آن اشتر شتافت ** اشتر خود نیز آن دیگر بیافت‏
  • Devenin koştuğu o ovada yalancı da kendi devesini buluverir.

  • چون بدیدش یاد آورد آن خویش ** بی‏طمع شد ز اشتر آن یار و خویش‏ 2995
  • Onu görünce devesini hatırlar; dostunun, arkadaşının devesinden tamahını keser.

  • آن مقلد شد محقق چون بدید ** اشتر خود را که آن جا می‏چرید
  • Devesini orada otlar görür de mukallitten muhakkik olur.

  • او طلب کار شتر آن لحظه گشت ** می‏نجستش تا ندید او را به دشت‏
  • Deveyi orada aramadığı halde bulunca o an hakikaten deveye talip kesilir. Bu nişaneler, apaçık ve inanılır deliller.

  • بعد از آن تنها روی آغاز کرد ** چشم سوی ناقه‏ی خود باز کرد
  • Ondan sonra yalnızca yürümeye başlar, gözünü kendi devesine açar.

  • گفت آن صادق مرا بگذاشتی ** تا به اکنون پاس من می‏داشتی‏
  • Asıl deve arayan “Beni bıraktın mı, hâlbuki şimdiye kadar arkadaşlık ettik” deyince,

  • گفت تا اکنون فسوسی بوده‏ام ** وز طمع در چاپلوسی بوده‏ام‏ 3000
  • “ Şimdiye kadar abes bir şeyle meşguldüm, tamahtan sana yaltaklanıp duruyordum.

  • این زمان هم درد تو گشتم که من ** در طلب از تو جدا گشتم به تن‏
  • Bu arayışta senden zahiren, cismen ayrıldım ama asıl şimdi seninle derttaş oldum.

  • از تو می‏دزدیدمی وصف شتر ** جان من دید آن خود شد چشم پر
  • Şimdiye kadar devenin evsafını senden çalmıştım. Hâlbuki şimdi canım, benimkini gördü, artık gözüm doydu.

  • تا نیابیدم نبودم طالبش ** مس کنون مغلوب شد زر غالبش‏
  • Onu görmedikçe aramadım, istemedim. Fakat şimdi bakır mağlûp oldu, altın üst geldi.

  • سیئاتم شد همه طاعات شکر ** هزل شد فانی و جد اثبات شکر
  • Bütün suçlarım, şükür olsun, ibadet oldu, alay fena buldu, doğruluk kaldı.

  • سیئاتم چون وسیلت شد به حق ** پس مزن بر سیئاتم هیچ دق‏ 3005
  • Suçlarım, Hakk’a vesile oldu. Gayri suçlarımı kınama, onlara dokunma.

  • مر ترا صدق تو طالب کرده بود ** مر مرا جد و طلب صدقی گشود
  • Seni, doğruluğun arayıcı etmişti. Bana da ciddiyetim ve araştırmam doğruluk kapısını açtı.

  • صدق تو آورد در جستن ترا ** جستنم آورد در صدقی مرا
  • Seni, doğruluğun aramaya sevk etti, beni de aramam doğruluğa çekti.

  • تخم دولت در زمین می‏کاشتم ** سخره و بیگار می‏پنداشتم‏
  • Alay olsun diye, iş olsun diye yere devlet tohumu ekiyordum.

  • آن نبد بیگار کسبی بود چست ** هر یکی دانه که کشتم صد برست‏
  • Hâlbuki onun aslı varmış, hakikî kazancımmış, ektiğim her taneye bedel yüzlerce tane çıktı” diye cevap verir.

  • دزد سوی خانه‏ای شد زیر دست ** چون در آمد دید کان خانه‏ی خود است‏ 3010
  • Hırsız, bir eve girmeğe kalkışır, girince görür ki girdiği kendi eviymiş!

  • گرم باش ای سرد تا گرمی رسد ** با درشتی ساز تا نرمی رسد
  • Ey soğuk, hararetlen ki ısınasın, sertliğe alış ki yumuşayasın.

  • آن دو اشتر نیست آن یک اشتر است ** تنگ آمد لفظ معنی بس پر است‏
  • O iki deve değildir ki, bir devedir. Fakat söz dar, mana ise pek geniş!

  • لفظ در معنی همیشه نارسان ** ز آن پیمبر گفت قد کل لسان‏
  • Söz manaya daima kifayetsiz. Onun için Peygamber” Allah’ı bilenin dili tutulur” dedi.